Catalog

CUMHURÎYET/12 EKONOMİ 8 OCAK 1991 DÖVİZ KURLARI 8 0CM1M1 Dövian Cınsi 1 ABD Dolan 1 B AJman Markı 1 Avustuya Şihnı 1 BelçtaFranp 1 Fransc Frangı 1 Hodanda Ftorinı 1 isveç Knmu 1 Isyıçre Frangı 100 halyan Lıretj 1 Japon Yer» ISterin 1 SAnbistan ftiyalı OCVE Akş 2979 03 1943 27 276.10 94 30 572.12 1721 98 520 90 2298 53 258 93 2177 5669 10 794 52 Dftvu Saüş 2985.00 1947.16 276.65 94 49 573.27 1725 43 52194 2303 24 259 45 21 81 5680*6 79611 Etektrt Alış 2976 05 1941.33 275.82 92.70 571.55 1720.26 515.69 2296.33 254.53 2155 566343 78101 EleMH Satış 2993 96 1953.00 277.48 94.78 574.99 1730 61 523 51 2310 15 260.23 2188 5697.50 798.50 S 1 5330 AJman Markı i 5.2069 Fr.fr»» $ 1 7300 Hot.florini $ 1 2960 Isv. Frano $ 1150.51 Ital Lıreti $ 136 85 Japon Yenı $ 3 7494 S AraiJ Riyali £19030$ YATIRIM FONLARI ış WıriTVi Iş \fctewo-2 tş \fctnm-3 s Yiatonm-6 •rtefton-1 kvterion-2 tnfefion-3 interton-4 İkâsat Ytf-1 ikteat Yat-2 İktisat Yat-3 İkfcat Vat-4 iktisat ftûlım Fon âuüvıb Vabnm-1 G r a i u Yöınm-2 GnjHili Vatınm-3 Gararro 'ıfobnm-4 Esbank Fon-1 Esöanfc Fon-2 Esbank Fon-3 YKB Yat. Fonu YKB Sektör Fon YKB Hısse Fon YKBKamu Fon YKB Litat Fon YKBKamaFon YKBDovBFon YKB Kapital Fon YKB AkSf Fon VakJİ Fon-1 Vakrt Fon-2 Vakıf Fon-3 Vakıf Htsse Vakjf Oûnya Vakıf Fon-6 DtsbankMavi ftşbankBeyaz Dtsbank Pembe Tûtûn Fon-1 Tûtûn Fon-2 Mitsuı Fon-1 Mıtsuı Fon-2 Rnans Fon-1 Rnans Fon-2 Finans Fon-3 Finans Fon-4 Finans Fort-5 Ziraat Fon-1 Ziraat Fon-2 Ziraat Başak Fon Ziraal Fon-4 Hafc Fon-1 Hafc Fon-2 Pamuk Fon Pamuk Hısse Ernlak Fon-1 Emlak Fon-2 lmpex Fon-1 Impet Fon-2 TöbankFon Sûmet Fon Deniz Fon Ege Fon Kafcmmafon Demk Fon Tariş Fon OrtakFon Türkbank Fon NetFon Et Fon M H 13.0757 14.0359 09.1089 170130 04.0630 19.09.87 14.1257 2702.89 07.0859 160957 1O02B9 08.0259 28.0259 11.1259 22.1057 100359 12.0230 30.0550 16.1157 311059 1107.90 02.1157 070358 070358 070358 070358 070358 02 0159 190630 190630 080558 240459 18.1059 22.0330 26.0330 14.0630 28.06.88 100459 28.0650 04.0758 101230 15.0758 201059 200359 200789 18.1259 200330 05.1130 09.1059 14.0230 14.02 30 200630 01.1159 06.0130 020130 28.06.90 22.0130 18.0790 02.02.90 04.05.90 28.0330 120230 160430 04.0530 08.0530 07.05.90 11.0630 270630 03A930 051130 011130 «stari 10800 2O000 1O000 10.000 mooo 10661 9360 9359 11200 9.764 9506 9596 9590 10.000 9376 9731 10.437 9336 10319 10.000 10.000 10.477 9785 9713 9795 9693 9528 9.294 10000 9542 10000 48.279 10.444 9394 9574 10.000 10057 20558 10011 11.021 10.000 40.000 1O000 9346 9356 10428 9358 10000 10100 10.000 1O000 10.000 11397 10357 10724 10.469 10000 10000 10086 9362 1O000 10.405 10508 10000 1O0OO 10006 mooo mooo mooo mooo mooo D M i 65508 42517 17448 14576 12.627 50172 43322 22566 20557 41.294 33500 16085 ia242 11529 50511 23409 11784 12320 51506 17072 12.135 47585 37.649 50769 36315 32 292 36357 16555 12 279 8.901 37.496 96538 17614 10.415 12.777 11557 33391 44576 12362 36567 10.280 133518 16313 22575 19382 16.263 12560 10753 18.103 14.432 15.123 »783 «682 14.697 19.136 12367 15532 12571 14520 10379 13553 15.422 15525 ia248 13536 12529 12596 11550 11161 1O801 10617 7 OCAK «sttrt 65.774 43.209 17507 14325 12572 50328 43,455 22.735 20721 41439 33324 16141 16.299 12.131 50718 2a7O3 13368 12.493 51562 17.087 12160 48.192 37.768 53.483 37049 32.409 37355 16583 12373 8595 37620 96563 17570 10506 12517 11609 33538 44545 12.409 36799 10315 133387 16365 22554 19.453 16320 12305 10790 18325 14520 15.174 13545 18508 14514 11249 13X156 15587 12.617 14566 11.012 13505 15.472 15636 «.264 13587 12571 12943 11584 11207 10544 10651 1991 (H) 041 032 034 033 036 031 031 030 031 035 037 035 035 255 041 1.26 148 140 011 0.09 021 064 032 535 036 036 106 017 077 -0.07 033 034 032 175 031 045 044 038 038 036 034 035 032 035 037 035 035 034 1.23 061 034 045 067 050 059 069 035 037 031 030 038 032 0.71 012 038 033 036 029 0.41 0.40 032 Ekonomiden sorumlu Devlet Bakanı Işın Çelebi, 1990yılının değerlendirmesiniyaptv 6 Çahşma yasalam değişmelf BORSA? M H Tekstü (BU) MbMt MB0nenk> AksafflU) MvtoHoMng AmMuCan Arce» AsMsaı Baofas Bohı Çırantc Bnsa Çmtt*Qmnfc ÇtftHHM Ç EteMnfc Oerartaı* OnHdm DtnHoMng Ootus» Oöttas E Başı Yatmm E.Ba$t Ibc (BU) E g t B n o * EgtGUm trakSıgorta Eflkl HuMıg EroysBnal* E n # D Ç ftnç Attmtayım ftuns&ank tataş SOOH-VMT GorSon W SübnsFat Gûney Bıraal* H«U*S MsttF «k»na mtmofBU) İMMDrPİSKn IzmrDC ttom Kntonan KlllMı IMıttn K R K E M M KoçHoMng Koc Vatrm Konya Çımento Konfca KorumıTar «ytaş KüUtıya Poreettn MakmaTatam Manjn Çımtnto Mara HmansU OM kbnful ifcn Santral Metaş Naus Nrtunk •MHnkta) N a T ı m m OkanTaksS Otmuksa Otosi-ı Pvsan PEG Pfofilo PvHon PmarSut Pnar Enugn El PıwSu Pınar Un Potyien HMk SMnlHoMng tMSftM Sıtaç TmVjörtı Ttksttnniı Tektaf Teısan TGarantB T.H Bnk (B) T.lj Bank (A) T.İsBaw !Q TnjkyıCm T.SJBnnns T ŞifM Cwn TuncaTtkstıl T»rt Han Voton T Tubonj TUMank UakSnmlı VBSM Yısls Yap K. Bank YOisa Ocak 1 9 9 1 ^ Ûncektse- are kafai 1650 9200 3650 20750 21750 5400 15000 2050 10300 U750 4150 4600 5800 •m 913V 11750 .7700 2450 S7O0 1400 7400 27500 19750 30500 6800 925 2100 4200 7600 6700 6900 5400 3350 4500 5100 1000 11500 5150 21M 11000 10000 975 8200 4500 7S00 9500 29500 16250 14250 17750 18250 3900 5800 1550 9000 5000 42500 2350 1150 6700 6100 425 975 1400. 1<00 9000 1000 2400 7500 2150 4100 1900 3900 725 1000 5BO0 3S00 4150 4250 £'W 26000 *1«8I 8000 "" Üoo 5500 3500 3650 1700 3900 35000 500000 10000 5600 13750 20250 3150 mv 2300 2900 3600 4100 5800 5300 1850 6500 3400 Mkaca •••Ncb 4.Î48.37! LI92 3292.33 KaR H*tts: 323142 $w 3517.94 Hal ımÇla. 3473JI Sa : 3SM.17 I M İ « Bugûnkü enOüç* «200 8900 3350 20000 19500 4900 13750 1850 410H 9250 13500 3800 4100 5400 10750 7300 2300 8000 1MO 6700 25000 18500 28000 6100 825 2100 3700 6000 6900 5000 3200 4050 925 10500 4500 1900 13000 900 7200 4100 7000 29500 14500 12750 16250 1T7S0 3600 5200 1400 8500 7300 38500 J200 1000 6200 5500 400 900 1300 1250 9000 950 2150 6900 2090 3650 1750 3600 650 3430 4100 • 3900 23500 MSM 71» ?750 5000 3400 355C 32000 9000 5100 12750 18500 2800 TıtaU 2300 3650 5200 4800 1700 5800 3050 BugüntcC en yûJsst 4350 9000 3450 20000 20500 5100 15250 1950 9750 14000 4000 4100 5700 11250 7500 2300 8400 1300 7300 26000 21000 29600 6400 875 2100 4000 6300 6900 5500 3350 4500 975 11000 4600 2O0O 13250 950 7700 4300 7400 29500 15250 13500 17500 19000 3950 5400 1450 8800 7800 43000 2300 1050 6600 5800 425 950 1550 1300 9000 1000 2250 7400 2100 3850 1900 3800 675 3600 4100 4000 24500 m7500 2900 5100 3650 3600 37000 9700 5600 13250 19500 3000 2300 3900 5500 5200 1750 6000 3200 «MK34MJISI Bugûnkü osanış 4300 gOOO 3450 2O00C 20000 5100 14500 1850 498M 9500 13750 3600 4100 5500 SZ88 10750 7500 2300 8000 1200 7300 25OO0 19000 29500 6100 825 2100 3800 6100 6900 5000 3300 4100 975 10500 4600 2000 13000 900 7300 4200 7200 29500 14500 13250 16750 19000 3750 5200 1400 8800 7500 42000 2250 1000 6300 5500 400 900 1400 1250 9000 950 2250 7000 2000 3750 1900 3600 650 3500 4100 3900 23500 OH8 7200 ~ " 2 8 « 5100 3450 3550 32900 9200 5200 13000 19500 2800 IM 2300 3900 5500 51» 1700 5800 3150 Işfan mttan 10200 2400 92631 1000 43600 9200 256100 3900 2988 229250 27200 17600 1000 98800 243210 14000 4600 74000 47000 20300 202350 211400 14100 2200 11895 1400 12800 1056550 400 12400 11800 16700 200 57411 14000 4200 5600 2150 51600 22200 - 40000 10200 400 11540 91700 70000 3207% 61400 27100 81100 3500 51300 40125 8600 2000 21600 28000 16*800 70088 5008 600 2800 13000 130700 12800 181800 93400 1400 12400 200 7900 1000 25400 20500 İ881M • 4200 5000 1300 7150 152500 55900 394520 500 84800 7700 98400 27600 4000 300900 54700 272400 61525 800200 12000 i y H N K 3329.71 •1 t f Ha: 3544J7 '1*22**En çok söz yapOjnfiy 4350 9000 3400 20000 20000 5100 14500 1850 9500 13750 3950 4100 5500 11000 7500 2300 8400 1250 7200 25500 19250 29500 6400 850 21X 3600 6200 6900 5000 3350 4500 975 10750 4600 1900 13000 925 7500 4300 7000 29500 14500 13250 16750 18000 3950 5200 1400 8600 7700 42500 2300 1050 6300 5500 400 925 1300 1300 9000 950 2200 7000 2000 3650 1850 3600 650 3650 4100 3850 240» 7200 2900 5100 3650 3550 32500 9200 5200 13000 19000 2800 IİOT 2300 3750 5400 5000 17» 5800 31» 353O.r Aftrttdı orl.1iy 4313 8973 3385 2O0K 20006 5072 14469 1870 42M3 9536 13707 3910 41» 54(3 S8M 10686 7478 2300 8224 1240 7032 25515 19106 28976 8260 845 2100 3836 6194 69» 5093 33fl 4233 966 10803 4588 1923 13027 918 7450 4261 7144 29600 146» 13232 16615 18215 3860 5294 1414 B610 7582 42311 2284 1025 6369 5584 402 919 1350 1283 9000 970 2207 7094 2W7 37» 1831 3600 652 3522 41» 3950 23862 » 4 4 7250 2826 5050 3507 3553 32970 9258 5184 13014 18905 2860 TtSB 2 3 » 18» 5403 5024 1709 5851 3110 Sosyal gelişmelerin, hukuk sistemi, yargı düzeni ve çalışma yasalarında değişiklik gerektirdiğini savunan Işın Çelebi, "1991, sosyal politikalar açısmdan merkezi otoritenin yerini desantralizasyonun alacağı bir yıl olacak" dedi. Ekonomi Servîsî— Devlet Ba- kanı Işın Çelebi, toplumsai olay- lar ve sosyal gelişmelerin, 1991 yıhnda, Türkiye'nin hukuk sis- temi ve yargı düzeninde, çalışma yasalarında bıiyük değişiklikler yapılmasıru gerektirdiğini söyle- di. Çelebi, 91 yıhnda gelişme hı- zmda daha ihtiyatlı ve tutumlu olunacağını belirtti. Ekonomiden sorumlu bakan- lardan Işın Çelebi, tstanbul'da düzenlediği basın toplantısında 1990 yılının hesabını verdi ve 1991 yılı tahminleri hakkında açıklarnalarda bulundu. 1990 yı- hnda büyüme tahmininin önem- li ölçude aşıldığma dikkati çeken Çelebi, bunda ithalat artışının ve tanmdaki büyümenin önemli etkisi olduğunu vurguladı. Çe- Çelebi'den Taner'e dolaylı yanıt Ekonomi Servisi — Devlet Bakanı Işın Çe- lebi, 1990 yıhnı değer- lendirip 91 hedeflerini açıkladığı basın top- lantısında, kabine ar- kadaşı Güneş Taner'in kendisi hakkındaki id- dialanna, tartışmaktan yana olmadığını belir- terek doğrudan yanıt vermekten kaçındı. Ancak Çelebi, açıkla- dığı rakamlarla iddia- ların bir bölümüne karşıhk vermis oldu. Güneş Taner'in, Körfez krizinin enflasyo- na 14 puanhk olumsuz etki yaptığı iddiası kar- şısında Işın Çelebi bu etkinin 8-10 puan oldu- ğunu savundu. Çelebi DlE'den ve DPT'den sorumlu bakan olarak konustuğunu vurgular- ken, "DtE Başkanı ile konuştum, böyle bir araştırma ve yiızde 14 rakamı açıklanmamış. Başkan bana, krizin enflasyona ancak 8-10 pu- an arasında olumsuz bir etki yaptığını belirt- ti. Bunu bir karşıhk olarak değil, ama bir ger- çeği ortaya koymak için söylüyonım" dedi. Çelebi, Taner'in 'o sadece DPT'den sorurn- lu, ekonomiden değil; DPT'de ne yapıhyor ki' sözlerine de şu karşıhğı verdi: "Planlamadan sorumla bakan olarak çok biiyük onur duya- yorum. Planlamanın içinden gelmiş birteknis- yen olarak bundan biiyük onur du>uyorum. Toplum, bizden Körfez krizinin etkilerini or- tadan kaldırmamızı, ekonomik sorunlara, ha- yat pahalılıgma çözüm balmamızı istiyor; grevlerin, yüriiyüşlerin olduğu bir dönemde Türk halkı bizden ciddi çalışmalar bekliyor. Tartışmamızı değil. Bu meseleleri kabine için- de tartışıp çözümlemeliyiz." Çelebi, niçin kamuoyu önünde tartışıldığı sorusunu da "Bizim bir yanlışlığımız. Bunu kendime bir özeleştiri olarak yöneltiyonım. Ortaya koyduğum rakamlar da kamuoynna, dogru bilgi verme görevimin geregi" şeklinde yanıtladı. lebi, "1990 program hedefleri- nin üstünde bir yıl oldu" dedi. Yüzde 9'a varan ekonomik bü- yümeyi enflasyonun 15 puan düştüğü bir dönemde ve Körfez krizinin yüküne rağmen gerçek- leştirdiklerine dikkati çeken Işın Çelebi, "Biz bunu yapabilecek beceriye ve lecrübeye sahip olduk" dedi. 1991 yıhnda fiyat denatörü- nün yüzde 45 olarak alındığını ve ihracatın reel olarak arttınla- cağı bir program uygulanacağı- nı bildiren Çelebi, TBMM genel kunılunda verilen bir önergeyle bütçenin yüzde 5 kısıldığını ve 100 trilyonlukbütçeninl7trilyon acıkla kapanmasının hedeflen- diğini söyledi. Çelebi, bütçe açı- ğınm GSMH'nin yüzde 7'sine tekabUl ettiğini ve finansmanın- da herhangi bir zorluk çekilme- yeceğini ifade etti ve bu konu- ların tartışılması için DYP Ge- nel Başkan Yardtmcısı Tansu Çiller'i televizyonda açıkoturu- ma davet etti. Çelebi bir soruya karşıhk ve- rirken de 1991 yılı için hazırla- nan bütçe ve programda Körfez krizi etkisinin dikate alındığını belirtti ve şimdiye kadar dışan- dan, hibe şeklinde ikirailyardo- larhk Körfez krizi yardımı gel- diğini söyledi. Devlet Bakanı Işın Çelebi, toplumsai olaylann ve sosyal ge- lişmelerin Türkiye'nin demokra- tikleşmede yeni boyutlar kazan- masını gerekli kıldığını belirte- rek "Bugünkii loplumsal olay- lar karşısında anlayışlı olmak hoşgorülii davranraak gerekli. Ekonomide realize ettiğimiz li- beralleşmeyi hukuk alanında ve toplumsai olaylarda da gercek- leştirmelişiz. Bu baglamda 1991, sosyal politikalar açısin- dan merkezi otoritenin yerini desantralizasyonun alacağı bir yıl olacak. Ve Tttrkiye demokra- tikleşmede yeni boyutlar kaza- nacak. Hukuk sistemimizde ve yargı düzeniraizde biiyük deği- şiklikler yapmamız lazım. Mut- İaka bir rrvizvon verefortnaih- tiyacımız var. Çalışma yasalan- mızın gözden geçirilmesi lazım. Egemenlik kayıtsız şartsız mil- letindir göriişünü taban kabul edip verilerimizi bunun iizerine inşa etmeyi becerebilmeliyiz" dedi. Sökede madencîlerîn drarmBu yıl üretim programma ahnmayan Söke'deki linyit ocakları kapatıldı. 226 işçi ya başka ocaklara gidecek ya da tazminatını ahp aynlacak. HÜSEYtN ERCtYAS SÖKE — Zonguldak yöresin- deki maden işçilerinin mücade- lesi sürerken Söke'deki maden işçileri bir 'dram' yaşıyor. 1991 yılı üretim programma alınma- yan Söke'deki linyit ocakları kapatıldı. 226 maden işçisinin önüne iki seçenek sunuluyor: Ya başka maden ocaklanna gi- dip çalışmak ya da lazminatlar- nı ahp aynlmak... 31 Aralık 1990 günü üç var- diya çalışmalannı tamamlayan işçiler "tatile" çıkmışlardı. 2 Ocak 1991 günü işbaşı yapmak üzere 08.00 vardiyasına gelenle- re üretime son verilip ocakların kapatılacağı bildirilmişti. Üre- tim yapılmayacaktı, ama her gün gelip çalışıyormuş gibi kart basacaklar, sonra gideceklerdi. Ücretleri düzenli olarak ödene- cekti. Üretim yapılmayacaktı, o kadar... Türkiye Kömür Işletmeleri, Güney Ege Linyitleri tşletmesi'- ne bağh Söke Maden Başmü- Ocakların kapanması sırasında bir arkadaşlannın ölümü, Sökeli madencilerin üzüntüsünu arttırdı hendisi Ese Katrancı, linyit ocaklarının kapatılması kararı- nı şöyle açıklıyordu: "Bu ocaklardan kömür çıka- nlması 1991 yılı üretim progra- mında >er almadı. Madende çok az bir komür var. Kömür çıkanlması verimli değil. Top- lusözleşme dönemine gelindi- ğinde sıkıntı büyüyecek. Ma- dende çok çok I.S ay çıkacak kadar kömür var. Bu nedenle üretim programında >er alma- dı. Madeni kapatacağız..." Maden işçileri, kendilerine sözlü olarak bildirilen kapama kararı karşısında şaşkınhğa düş- tüler. İşçilere 15 marta kadar süre veriliyordu. tşçiler ya So- ma, Tunçbilek, Yatağan'daki kömur ocaklanna gideceklerdi ya da gitmek istemeyenler, taz- minatlarını alıp ayrılacaklardı. Söke'deki maden ocağında çalışmalarına izin verilmeyen yeraltı işçileri, Tasarruf Teşvik Fonu kesintilerinin faizlerini alıp evlerinin yolunu tutarlar- ken, bir grup işçi madeni kapa- tılmaya hazırlamak uzere ocağa yöneliyorlardı. "Yann halimiz ne olacak?" diye tasalanan işçiler, bir arka- daşlanmn ölüm haberini ahnca yasa boğuldular. Söke Linyit lşletmesi Başmu- hendisi Ese Katrancı'nm verdi- ği bilgiye göre olay madenin ka- patılmasına yönelik hazırlık ça- hşmalan yürütülürken meydana gelmişti. Vinççi işçi Mustafa Öztürk, vinçten kopan bir par- çanm kafasına düşmesi sonucu ağır yaralanmıştı. Arkadaşları- nın hastaneye kaldırma çabala- rı yarar sağlamamış, işçi Mus- tafa Öztürk orada son nefesini vermişti. Soma'da göçük: 4yaralıİZMİR (Cumburiyet Ege Bürosu) — Soma'da bulu- nan Hüstaş Madencilik Şir- keti'ne ait linyit ocağında meydana gelen göçükte biri ağır dört işçi yaralandı. Ocakta, dün öğle saatle- rinde meydana gelen kaza- ya dinamit patlatılması ne- den oldu. Yüz metre derin- likte çalışan işçiler dinamit patladığı anda çöken tava- nm altında kaldılar. Arka- daşları tarafından kurtan- lan işçiler daha sonra Soma SSK Hastanesi'ne kaldınldı- lar. Maden-lş Sendikası So- ma Şube Başkanı Ferit Ben- gisu, Emin Şevent adh işçi- nin durumunun ağır oldu- ğunu ve dişlerinin kınldığı- nı, iki işçinin ayakta tedavi gördüğünü, Şoayip Aydın ile Mahmut Azı'nın da has- tanede tedavi altına aimdı- ğım söyledi. Olayla ilgili so- ruşturmanın başlatıldığı bil- dirildi. MESS işyerleri 4 bin 500 işçi daha grevde tş-Sendika Senisi — Me- tal işkolunda MESS'e üye 263 işyerinde Türk Metal, Bağımsız Otomobil-lş, Çelik-lş ve Hak-lş'e bağü Ozdemir-lş sendikalanna üye toplam 117 bin 500 iş- çiyi kapsayan grevler sürer- ken taraflar arasmdaki go- rüşmelerden sonuç alınamı- yor. Bugün, MESS grubun- da bulunan metal işçilerinin bir bölümü daha greve çıkı- yor. MfcSS yetkilileri ile Otomobil-lş, Çelik-tş ile Ozdemir-tş sendikalan yö- neticileri dün bir araya gel- diler. Yaklaşık 6 saat süren görüşmede işyerlerinin gruplandırılması konusun- daki görüş ayrıhklan gide- rilemediğinden sonuç alı- namadı. Öte yandan Türk Metal Sendikası Başkanlar Kuru- lu yoğun ve sürekli eylemle- rin başlatılması kararı aldı. Bu eylemlerin yürüyüş, top- lantı ve miting şeklinde ola- cağı bildirildi. MESS Başka- nı Bahri Ersöz, hafta sonun- da Türk Metal Sendikası ile yaptıklan görüşmede, Türk Metal yetkililerinin grev ön- cesi taleplerinde ısrar etme- si nedeniyle sonuç alınama- dığını bildirdi. Bu arada SEKA'da çalı- şan 10 bin 700 işçiyi kapsa- yan toplusözleşme görüşme- İerine çözüm bulmak için Kamu-iş ile Selüloz-lş ara- sında dün yapılan toplantı- dan bir sonuç alınamadı. ABD'de banka iflaslan korkutuyor Rhode Island'da 45bankanın kapatılmasından sonra New England Bankası daMevduat Sigortası Kurumu'na devredildi ŞEBNEM ATİYAS NEW YORK — ABD'de durgunlu- ğun resmilik kazanmasıyla birlikte eko- nomik çöküşü hemen hemen her gün gazete manşetlerinde izlemek mttrn- kün: "45 banka evalet kararı ile kapa- tıldı", "Yedi banka iflas ettiğini açık- ladı", "30.000 işçi işsiz kalma tehlikesi ile karşı karşıya, "Grevci işçiler binayı işgal etti", "Wall Street şirlretleri küçü- lüyor." önceki gün ABD'de banka mevdu- atlarını güvence altına alan Federal Mevduat Sigortası Kurumu'nun (FDIC), ülkenin büyüklük açısından 35. bankası olan Bank of Nevv Eng- land'ı de\Taldığı açıklandı. Pazar gü- nü bu konuda bir açıklama yapan FDIC Başkanı VVilliam Seidman, iflas durumundaki bu bankanın kurtanlma- sı için ilk elde 750 milyon dolara ge- reksinim duyulduğunu, daha sonra kurtarma maliyetinin 2.3 mil> r ar dola- ra ulaşabileceğini söyledi. Bu da ABD tarihinin en yüksek mahyetli kurtarma operasyonu olacak. ABD'nin çeşitli eyaletlerinde 3 ayn bankaya sahip olan Bank of New Eng- land grubu, 1989'da 1.4 milyar dolar zarar etmiş, geçen yıl eylül ayına kadar da zararı 203 milyon dolar olarak ger- çekleşmişti. Son olarak cuma günü bankanın 1990'ın son çeyreğindeki za- rarının da 450 milyon doları bulacağı açıklandı. Bunun üzerine Federal Mev- duat Sigortası Kurumu, bankayı dev- raldı. Kurum, bankanın satılması için çaba harcayacak. Bu gerçekleşinceye kadar da banka müşterilerinin isterlerse tüm mevduatlarını bankadan çekebile- cekleri açıklandı. öte yandan geçen hafta başında Rhode Island'da 45 bankanın kapatıl- KONUK YAZAR ması üzerine başlayan panik de sürü- yor. Ilk şokun atlatılmasından sonra valinin bankaları kapatma kararında asıl nedenin 13 milyon dolarla birlikte ortadan kaybolan bir banker olduğu öğrenildi. Rhode Islandh mevduat sa- hiplerini dehşete düşüren olayın aydın- lanması mafya-politika-iş dünyası bağ- lantılarını ortaya çıkardı. Birden bire görüntü, 1930'ların Al Caponelu kriz yıllannı anımsattı. He- ritage Loan and Investment Bankası- nın Başkanı 47 yaşındaki Josepb Mol- licone en son 8 kasımda siyah Porche'si ile Nevv York'a gelmek üzere Boston'- dan aynlırken görüldü. O gün bugün- dür ne 13 milyon doların ne de Molli- cone"un izi bulunabildi. Bankadaki sorunu sezen mevduat sahipleri toplam 22 milyon dolar de- ğerindeki mevduatlannı kasım ortasın- da hızla çekmeye başladılar. Bankanın mevduatlarını sigortalayan özel sigor- ta şirketi, Rhode Island'da Heritage dı- şında 10 banka, 35 kredi kuruluşunun da sigorta şirketi durumunda. Rezer- vinde toplam 25 milyon dolar bulunan sigorta şirketi, Heritage mevduat sahip- lerinin bütün rezervleri bitirmesinden korkarak eyalete baş\-urdu ve bankanın kapatılmasını istedi. Bunun üzerine aralık başında eyalet bankajT kısa bir süre kapattı. Banka açüır açılmaz mev- duat sahipleri paralannın geri kalan bölümünü de çekmeye başlayınca ola- ğanüstu durum ilan edildi. Sigorta şir- ketinde diğer bankaların mevduatları- nı garantileyecek para kalmadığından bütün banka ve kredi kuruluşlannın birden kapatılması kararlaşunldı. 13 milyon dolar ile ortadan kaybo- lan Mollicone, Providence'in "eski ku- lağı kesiklerinden." Mafya ile bağlan- tıları olduğu belirtilen Mollicone aynı zamanda politikayla da yakından ilgi- leniyor. Iflaslar ve kriz ekonomisi uzmanla- nna göre Mollicone olayırun en önemli özelliği, 1930 krizinden sonra geliştiri- len ve mevduatların devlet ya da özel kuruluşlarca sigortalanarak paniğin önlenmesini amaçlayan "fren sisteminin" işe yaramadığı ve başansız- Uğa uğradığını göstermesi. Durgunlu- ğun "hafiF' bir sarsıntıyla geçeceğini iddia eden Amerikan yönetimi, bu si- gorta sisteminin varhğına ve ekonomi- nin krize hazırhkh olmasına güveniyor- du. Ancak sigorta sisteminin de işleme- diği ve 13 milyon dolar gibi bir mikta- nn ortadan kaybolması ile bütün sis- temin birdenbire çökebildiğinin kamt- lanması, durgunluğun "hafif' sarsın- tılarla geçmeyeceğini gösterdi. Paranınsıcağı,soğuğu, ılığı olmaz Sıcak parada temel sorun, bu tür paranın her an geri dönebilmesi değildir. Kambiyo rejimindeki kararhlık sürdürüldükçe zaten bu tür bir geri dönüş de mümkün değildir. Sıcak parada temel sorun, Türkiye açısından "sermaye kazancı" oranının yüksekliğidir. Bankalara ve kamuya gelen bu tür paranın "sermaye kazancı"nın "makul" bir düzeye indirilmesi ise sadece bir tek şeye, enflasyon oranının düşürülmesine bağhdır. TLNCAY ARTL'N Iktısatçı, bankacı Para paradır. Ister TL, isterse doviz. Sıcağı, iogugu, ılığı olmaz. Ama bir tartışmad;r ki "aldı başını gidiyor". Türkiye'nin dış ticaret açığı yıllık 8 mil- yar dolar gibi bir rakama giderken var olan dövız rezervinin büyüklüğü "sıcak para"ya bağlanıyor. "Sıcak para" diye nitelenen "sıcak döviz" diye bilinen döviz girdileri, ül- kemize liberalleştirilen kambiyo rejimi nedeniyle "sermaye hareketleri" olarak giren dövizdır. "Sermaye kazancı" amaçlı olarak gelir. Yurtdışında mukim yabancı ya da Türk, gerçek veya tüzel kişi kökenlidir. Korkaktır, ürkektır. Borsay;ı gel ; r, bankalara gelir. Yatırım konusu; mevduattır, Hazine bonosu ya da tahvildir, hisse senedidir. Kuşkusuz bu tur dö\iz girdilerinin ülkemizde artmasının en önemli nedeni Turkiye"deki "sermaye kazancı" oranı- nın yüksekliğidir. Enflasyon yuzde 60 düzeyinde iken yıllık devalüasyon he- definiz yüzde 35, genel yıllık net faiz oranları da yüzde 50-55 düzeyindeyse ve "emerging markel" olarak nitelenen gelişmekte olan bir sermaye piyasası- na, bir borsaya sahipseniz, "sıcak dö- viz"iniz "hazır" demektir. "Sıcak para"yı eleştirenlere göre te- mel sorun; döviz girdilerini "sermaye hareketleri"yle değil, dışsatımla arttır- maktır. Türkiye'nin dışsatım kapasite- si belli olduğuna göre dışsatım ürün- lerinin fiyatını dışahcılar açısından çe- kici kılmak için tek çare de eskiden u- lendiği turde bir devalüasyon politika- sıdır. Yani ne kadar enflasyon, o kadar ve hatta onun üzerine yüzde 5-10'da ek- lenen bir devalüasyon. Şimdi sıkı durun size bir şey söyle- yeyim. Turkiye'de bugünkü enflasyo- nun temel nedeni olan ve 24 Ocak 1980'den Ekim 1988'e kadar izlenen kambiyo kuru politikasının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'ndaki yü- ku ne kadardır biliyor musunuz? Tam 22 trilyon TL. Yazıyla yirmi iki trilyon Türk Lirası. Bu yükün anlamı şudur: Merkez Bankası'ıııu ü^i.u'deiî laliMİ edemediği batık bir kredi, yani "dev bir zarar". Boyle bir kur politikasının ve onun türevi olan yüksek faiz politika- sının Türk banka sisteminde oluştur- duğu batık kredi, ya da zarar sorunu- nu ise "es' geçiyorum. Bu nedenle, Türkiye'ye sermaye hareketleriyle gelen sıcak paranm, her an geri dönebilece- ği endişesiyle izlenen kambiyo kuru po- litikasını eleştirmenin kökeninde ya oportünistliğın, ya da "ekonomi bilgi- si cahilliği"nin bulunduğuna inanıyo- rum. Merkez Bankası'nın izlediği kur po- litikasına ve parasal programa karşın enflasyonun niçin duşmediği sorusu- nun yanıtı ise politiktir. Arkasında ge- niş halk yığınlannın, dolayısıyla bir "toplumsai mutabakaf'ın bulunmadığı bir iktidar, diğer yan önlemleri alama- dığı ve alamayacağı için enflasyonu ön- leyememektedir. Enflasyon sorununun çözümü "seçim"dedir ve o seçimle tek başına ya da koalisyonla iktidara ge- lecek gerçekten bilgili ve "ayakları ye- re basan" bir yonetimdedir. Böyle bir "yönetim"e aday olanlann ise izlenen kur politikasını eleştirmele- rine ve "mevcut döviz rezervinin" olu- şumuna katkıda bulunmuş olan "sıcak panT'ya "soğuk" bakmalarına ise hay- re' ediyorum. Ve onlara giderek global biı nitelik kazanan dünyamızda, ulus- lararası para piyasalannda dolaşan "sı- cak para" tutarının 3 trilyon dolara ulaştığını, "yarım-yamalak bir demokrasi" ve "istikrarsız bir ekonomi" nedeniyle Türkiye'den yurt- dışına giden (kaçan) "sıcak para"nın tutarının ise mevcııı dı> borçlarımızı ra- hathkla kar;,ılayacak duzeyde-olduğu- nu hatırlatıyoru.m. Belihtiğim veriler karşısında "sıcak para"da temel sorun bu tür "para"nın her an geri dönebilmesi değildir. Kam- biyo rejimindeki kararlılık sürdürül- dükçe zaten bu tür bir geri dönüş de mümkün değildir. Çünkü benzer man- tıktan gidilirse bankalardaki vadesiz ve kısa vadeli TL mevduatı da "sıcak para" olarak yorumlamak ve 14 trilyon TL emisyon karşısında 60 trilyon TL mevduatın bir bölümünün de her an çekilme olasıhğını düşünerek paniğe kapılmak gerekmez mi? "Sıcak para- 'da temel sorun Türkiye açısından "ser- maye kazancı" oranmın yüksekliğidir. (Kaldı ki şu andasi endekse göre Tur- kiye'de hisse senedine yönelik sıcak pa- ranın bir kazancından söz etmek de güçtür.) Bankalara ve kamuya gelen bu tür paranın "sermaye kazancf'nın "makul" bir düzeye indirilmesi ise sa- dece bir tek şeye, enflasyon oranının düşürülmesine bağhdır. Evet, borsaya, bankalara ya da ka- muya gelen para, paradır. lster TL, is- ter!,e döviz. Paranınsa Yoncalı Kapbcası gibi sıcağı, Ilıca Kaplıcası gibi ılığı, Oy- laı Knphcasf nın ortasmdan gCçen de- re gibi soğuğu olmaz. Bütün sorun; sı- cak, soğuk ya da ılık, o sularda yüz- mevi bilebilmektedir.