Catalog

14 ŞUBAT1990 • • * HABERLERİN DEVAMI CUMHURİYET/17 ARDENDAKI GERÇEK(Baştarafı 1. Sayfada) Ege'de halkın karşısına çıkma- ya cesaret edememıstır; Tekel Genel Muduru pıyasayı açmak- tan çekmmıştır, ANAP mıllet- vekıllerı ortalıkta gorunmeme- yı yeğlemışlerdır Oysa ANAP, seçtm yılı oldu- ğu ıçın 1987'de tutun fıyatını 1500 lıradan 4000 Iıraya çıkarı- vermışıı, 1990'da ancak ortala- ma yuzde 40 arttırımla yetın- mektedır Gerçekte Turkıye'de tutun so- runu çok boyutlu bır alandır, tu- tun ekıcısı koyluyu, sıgara ışçı- sını, ıhracatçı tuccarı, ulusal te- kelı ve yabancı şırketlerı kapsa- maktadır Yıllardan berı bu alanda yanlış ve aldatıcı polıtı- kalar uygulandığı ıçın ış patla- ma noktasına gelmıştır ANAP hukumetının pıyasa ekonomısıne dayanan sıyasetın- de hukumetın tutun fıyatını sap- taması bır çelışkı olarak sırıt- makıadır, Amenkan tekellerının Turkıye'ye donuk polıtıkasına ANAP ıktıdarının teslım olma- sı bır tkıncı çelışkıdır Sıgaranm sağlığa zararları gun geçtıkçe or- taya daha çok çıktığı ıçın kendı ulkelerınde sıkıntıya gıren ya- bancı şirketler, ulkemıze yöne- lık ve ulusal pazarımıza donuk bellı bır planı uygulamaktadır- lar Turkıye'de hukumetın bu konuda bır hazırlığı, sıyasetı, planlamasıyoktur ANAP ıktı- darı ne Turkıye'yı duşunmekte- dır ne de ekıcıyu yabancı buyuk şırketlerın ısteklerı doğrultusun- da yurumeye çalışmaktadır. Ne \ar kı dumensız veyelken- sız gemı karaya oturmuşiur Tutun pıyasasında ılk kez ya- şanan olayların arkasındakı ger- çek budur; ama uretıcı köylunun ayaklanması, bır tehlıkenın de uyarı ışaretıdır Öğrencı gösterılerını "ıdeolo- jık" dıye nıteleyerek poiıs gu- cuyle bastırmaya çalışan huku- metın, uretıcı köylunun evlem- lerıne kulak vermesı gerekıyor Halkın ağır ekonomık baskılar altında ve yoğun geçım sıkıntı- sı ıçınde yaşadığı bır gerçektır; bıçak kemığe dayanmıştır Dılerız kı Ege'de olup bıten- ler, Ankara'da gereklı veyeterlı uyanışı oluşturabılsın..* • • Tütün bıınalunı BAŞKENTTEN AHMET T4i\ Üretici (Baştarafı 1. Sayfada) sı uzerıne, Tekel saat 10 00'da alımlara başladı Tekel'ın 4-10 bın lıra arasındd fıyat verdığı, tucca- rın sadece a grad tutun alımı yap- tığı ve 8-11 bın lıra arasında de- ğer bıçtığı gozlendı Tutunu sat- ma telaşına gıren uretıcıler, fıya- tın son derece duşuk olmasına karşın, ellerınden başka bır şey gelmedığını soyledıler Akhısar sakın bır gun geçırır- ken Denızlı'nın Senmhısar ılçesın- de bır grup, ANAP üçe bınası önündegostenyaptı Kapaklı kö- yunde de boş bır tabut yola ko- nularak trafik engellenmek ısten- dı Vlecıdıye kasabasında jandar ma nezaretınde alım yapmava ge len eksperler uretıcıler tarafından yuhalandı Akhısar Başsavcısı Mehmel Yaşar Arslan, oncekı gunku ey lemle ılgüı olarak gözaltına alınan 48 kışıden çoğunun uretıcı oldu- ğunun anlaşıldığını behrttı \e "Gen kalanlar arasında fraksıyon mensubu \ar mı onları araştın>oruz" dedı Savunmalan alınan sanıkların adlıyeye mı, >oksa DGM'ye mı, sevk edıleceğıne bugun karar ve- nlecek. Bu arada SHP Genel Sekreter Yardımcısı Adnan Keskin ve On- der Kırlı başkanlığındakı bır he >et, dun bölgeye gelerek uretıcı- İerle goruşmeye başladılar TZOB Başkanvekılı Reşit kur- şun, a grad tutun ıçın 3 bın, b grad tutun ıçın de 2 bin lıra ek prim istedıklennı sovledı. Kurşun, "Olaylann sag-M)lla ilgısı yok Bız şimdıye kadar uretıcımn onunde duruyorduk, şimdi yanındayız" dedı Madenlerde (Baştarafı 1. Sayfada) gelen ıhmal ve duyarsızlığının se- bep oldugu cınavetlenn, tum Tur- kıye'de etkın eylemlerle protesto edılrnesı ve can guvenlıgi saglana- na kadar sureklı erlem" çerçeve- smde alınan kararların ılk uygu- laması 200 bını aşkın maden ışçı- sıru kapsıvor 24 şubatta Zongul- dak'ta da "İnsana Sa>gı" mıtıngı yapılacak Yemçeltek tşletme Mudur Yar- dımcısı Haradı uğur, yapılan be ton barajlarla ocağın oksıjenle te- masının kesıldığını ve >angının sonmeye başladığını soyledı Ikı Alman uzmanın hazırladığı rapor çerçevesınde surdurulen kurtarma calışmalarına dun sabah yenıden başlandı Merzıfon Cumhunyet Savcı- sı Nurı Savaş, TKT'mn kaza ıle ıl- gılı goruntulerını delıl olarak mahkemeve vereceğını bıldırdı Ote yandan, Çalışma ve Sosyal Guvenhk Bakanlığı lstanbul Böl- ge bınası onune "Yeniçelteklere hayır" >azılı sıyah çelenk bırakan bır grup "Kahrolsun somuru duzeni" dıye slogan atarak dağıl dı Ilerıcı Gençlık Dergısı, grızu facıası nedenıyle dağıttığı bıldırı nedenıyle Ankara DGM tarafın- dan toplatıldı Konva Unıversıte sı Eğıtım Fakultesı'nde Prof Ak- sov'un oldurulmesı ve Venıçeltek' tekı facıa nedenıyle forum duzen leyen oğrencılerden bın kız, 7 kı- şı gözaltına alnıdı ANKARA (Cumhunyet Buro- sn) — Tütun alım fiyatlanrun bek lenenın altında kalması sıyası par- tı lıderlerınce sert bıçımde eleştı- nhrken, uretıcınm eylemlen hüku- met ve \NAP grubunda endışe yarattı ANAP'hlann uretım böl- gelennden telefonla aldıklan bıl- gılen değerlendırdıklen öğrenıldı. Sıyası partılenn TBMM grup toplantılarında tutün fıyatlan ve uretım bolgesındekı ola>lar ana konuyu oluşturdu. SHP Genel Başkanı Erdal Inonu, hukumetı, yurtdışındakı tekellere hızmet et- mekle suçladı DYP Genel Başka- nı Suleyman Demirel, fl>atların Ankara'da açıklanmasını eleştır- dı ve "Bıutlann yuzleri olsa An- kara'da durmazlar, gerine genne balkın onune giderier" dedı Tutun fıyatlarınm açıklanma- sından sonra uretıcılenn tepkıle- rının yoğunluk kazanmasıyla bır- lıkte Malıye ve Gumruk Bakanı Ekrem Pakdemırii'nın ıstıfa gın- şımınde bulunacağı söylentılerı başkent kuhslerınde yayıldı Ku- lıslerde, Pakdemırli'nın daha yuk- sek fiyat ıçın çaba harcadığı, an- cak Merkez Bankası'nın kaynak aktarımında bulunmamasının bu- nu olanaksız kıldığı da savunul- du Tutun uretım bölgesınden al- dığı oylarla TBMM'ye gıren Ek- rem Pakdemırli'nın fiyatları tum çabalarına rağmen arttıramadığı ıçın hoşnutsuz oldugu söylentıle- n, bakanın ANAP grubunda yap- tığı konusmayla noktalandı. Pak- derrurh, kendısıne yakın kaynak- ların yaydığı sövlentılerı yalanlar bıçımde, "Tutun ureticisıne çok buyuk destekkrde bulunduldan, Tekel'ın geçen yıl 610 mılyar lıra zarar ettıgım, başka hıçbır zum- re>e bu kadar bayuk destek yapmadıklannı" soyledı Pakde- mırlı, muhalefetı "saçma sapan şeyler" yapmakla da suçladı ANAP'ın dun toplanan gru bunda tutun fıyatlan eleştırıldı Muğla MıUetvekıh Şuknı Zeybek, Pakdemırli'nın 20 aralıkta tutun fiyatlarını açıklama sözu verdığı- nı hatırlatarak, "Bizler bu sozleri ciddı ve guvenilir bır hukumetın sozleri oldugu için seçım bolge- mizde aktardık. Bugunku tablo karşısında tutun uretıcısınden ozur dılemek dahi bu siyası gafı- mızı affettırmeye yetmeyecektır, Tekel'in bu fıyatlan tespit edişin- de ne mantık, ne vicdan, ne de ureticiye saygının en ufak bır be- lirtisi var" dedı Manısa Mılletvekılı Mehmel Yenişehııiioglu da tutune duşuk fıvat venldığını ıfade ederek tutün uretıcılennın ek kredılerle destek- lenmesını ıstedı Yenışehırlıoğlu, "Uretıcı tahrık edıbyor Bu ışı on- ce grupta konuşup halledelım, yoksa Meclıs araştırması hazırlayacağım" şeklınde konuştu Daha sonra kursuye gelen Ma- lıye ve Gumruk Bakanı Ekrem Pakdemırh, tıitOn fiyatlannın ma- kul bır düzeyde olduğunu soyle- dı Pakdemırh, tutun ureticisıne 1 tnlyon lıralık subvansıyon yapıl- dığını soyleyınce, Ege bölgesı mıl- letvekıllennın kendı aralannda ko nuşarak Pakdemırlı'yı eleştırdık- lerı öğrenıldı Ancak Pakdemırh, daha sonra grubun tepkılennı ya- tıştırmayı başardı Pakdemırlı, ko- nuşmasının grubunun buyuk ço- ğunluğu tarafından desteklendığı- nı gorünce, ANAP grup toplan- tısını basına açarak konuşmasını tekrarladı Daha sonra konuşan Pakdemır- lı, tutun ureticisıne çok büyuk des- teklerde bulunduklarını, Tekel'ın geçen yıl 610 mılyar lıra zarar et- tığını ıfade ettı ve "Başka hiçbir zumreye bu kadar buvuk deslek yapmadık" dedı Basın ve muha- leteon tutun fiyatlannı ıstısmar et- tığını one suren Pakdemırh, "ts- ter uzumle mukayese edın, ıster bugdayla, ıster Isparta'nın gulu üe mukayese edın, tutune daha faz- la verdik" dedı İnönü'niin çıkışı SHP grubunun dunku toplan- tısında konuşan Genel Başkan Er dal Inonu, hukumetten yedığı son darbe karşısında "çaresizJık ve ın- fialinı gosteren" uretıcılerın böy- le bır sıkıntı ıle karşı karşıya kal- mamaları ıçın aylardır çaba gös- terdıklerını, ancak bu durum bel- hvken ılgıh bakanın Amenka'da dolaştığıru, fi>atlann bır turlu ılan edılmedığını ve sonunda gecıkme ıle bakan yerıne genel mudür ta- rafından açıklandığını anınısattı Inonu, tutun uretıcısının borcu- nun ertelenmesını de ısteyerek şöy- le de\am ettı "Bu fivatlarla borçlannı ödeye- mezler. Ama hepsınden once fi- yatlan gozden geçinnelerinı, ure- tıcınin yaşamını saglayacak yenı fiyadan ılan etmelennı ıstıyonım. Hukumetı, bu cesaretı gosterecek- se gorevını vapmay'a çağınyorum. Ortaya çıkan tepkıler. butun bun- lar hukumetin vatandaşı bu kadar sıkıntıya soktuktan sonra vatan- daşı tahnk ettikten sonra ortaya çıkan olavlaıthr." DemireFin sozleri DYP hden Suleyman Demirel de dun partısının TBMM gnıbun- da açıklanan tutun fiyatlan ve tu- ketıanın buna tepkısıyle ortaya çı- kan olayları değerlendırdı Demi- rel, tutun pıvasalarının bugüne kadar hep uretıcının arasında açıl- dığına dıkkatı çekerek, "Tutuncu- yu ezmişlerdır. Eger bunlann >uz- len olsa Ankara'da durmazlar. ge- nne genne halkın onune giderier" dedı Tutun uretıcısırun tepkılennı provokasyona bağlamanın doğru olmadığını söyleyen Demirel, tu- tun nedenıyle Turkıye'nın ekono- mık bır olayın da otesınde bır sos- yal patlama ıle karşı karşıya kal- dığını behrttı Mechs Genel Kurulu'nda gün- demdışı söz alan SHP Izmır Mıl- letvefcili Neccar TurVcan, ureticı- nın tutunu ekerken ve çapa yapar- ken domaldığını belırterek, "Ba- ri, hukumet tutunu alırken domallmasın" dedı Turkcan'ın bu sözlen ANAP'hlar taratından tepkıyle karşılanırken, muhalefet mılletvekıllennı guldurdu Turk- can'ı yanıtlamak uzere kursuye ge- len Malıye ve Gumruk Bakanı Pakdemirli'nın, SHP ve DYP'yı, tutun mıtınglen sırasında uretıcı- yı "ıstismar etmekle" suçlaması uzerıne, karşıhkh soz duellosu ol- du Pakdemırü, "Tutun piyasası butnn yurtta, beş bolgede bırden açıldı. Acaba neden sadece Akhı- sar'da olay oldu? Gayet basit. Provokasyon var. tki parti Akhı- sar'da raiting vapmışlar. Tutun uretıcısı en kolay ıstısmar edilen kesimdir" dedı SHP'h Hasan Fehmi Guneş, "provokasyon" sö- zu uzenne kursuye gelerek, "De- mokrasi içinde görevjmizi yaptık. Lretıcılerie toplamp, onlann so- nınlannı konuştuk. Sonra liderle- nmiz onlann dertlerinı dıle getır- diler ve mitingler olaysız bıttı. Provokasyon demek re>a mıdır? Olur mu bojie şe> " dıye konuştu MÇP Genel Başkanı Alpaslan Turkeş, yaptığı açıklamada, ure- tıcının vurgun yemışe donduğunu soyledı ve hukumetın tutun fiyat- larıru yenıden gozden geçırmesı- nı ıstedı RP Genel Sekreterı Oguzban Asilturk, "Hukumet fi- yatlan yenıden gozden geçırip ure- ticiye ek zam vermelıdir" dedı SP Genel Başkanı Ferit tlsever, tutun uretıcılennm tepkılerını destekle- dıklerını açıkladı (Baftarafi 1. Sayfada) dıkacılara sorumlunun kendılen olmadığını ılettı Ama madal>o- nun otekı yuzu, ışçı alacakların- dan hukumetın sorumlu olduğu- nu gosterıyor Iller Bankası, mu- halefetın ehndekı beledıyelen res- mencezalandırıyor Ama cezala- nan beledıye ışçılerı ıle belde hal- kı olu>or Beledıye-lş vetkılılerı, Ankara sokaklannı aşındımken bugun ıkı maden sendıkası Türkıje çapında onemh bır evlem gerçekleştırecek Turk-lş'e bağh Turkıye Maden-lş Sendıkası ıle Genel Maden Iş Sen- dıkası ortak bır kararla, Yenıçel- tek'tekı olavı protesto edecekler Bugun Zonguldak başta olmak uzere vardıya gınşlennde, sendı- ka yonetıcılen, ışçıler ocaklara gırmeden olayı ışçılere anlatacak- lar Işçılerden gelen tepkıvı belır- le\ecekler Oncekı gun Akhısar'da tutun uretıcılennın olavı, ardından Beledıye-lş Sendıkası'na bağh ış- çılerm vuruyıışu, ardından maden ışçılerının protestosu Yemçeltek'te ış guvenhğı ön- lemlerının sıfırlandığı, uretımın fazlaca zorlandığı açıkca ortada Işçı vakınlannın gosterdığı tepkı, geçmış yıllarda vaşanan boylesı facıalardan sonra gösterılen tep- kıden çok farklı Orneğın Suley- man Demırel'den İmren Aykut'a, Şevket Vılmaz'dan tsmet Ozars- lan'a, hatta Denız Baykal'a kadar Ankara'dan her gelen "yuksek zevat" olumsuz karşılandı Yem- çeltek'ten dun donup bugun Zon- guldak'ta olacak arkadaşımız Işık Kansu, nun ızlenımı ve gozlemı bu Demirel dunkü Meclıs konuş- masında 'onlem almıyorsanız kapatın' demekte hakh SHP'h Tahir Kose de oyle Kose konuş- masında kömur ışletmecıhğının emeklı muftu, emekh albay ve se- çım kaybeden beledıye başkanı ıle oluşturulan >önetım kurulu ıle ya pılamavacağını anlcttı Olayın bır başka boyutu da var Yemçeltek Maden tşletmesı'nı tam bır ozel sektor ışyen gıbı gor mek yanlış Ashnda ozel bır şır- ket goruntusu var \ncak şeker şırketının, bazı beledıyelerın or taklığı ıle yonetılen bır anonım şırket Yemçeltek Şırketın bır ozel şırket gıbı çahştınlması, daha faz- la kâr hesabıyla uretım zorlama- sı yapılmasını gundeme getmyor Ote yandan verımsız çahştığı, zarar ettığı gerekçesıyle şımdı Zonguldak havzasında Turkıve Taş Kömuru Işletmesı tarafından, >am tumuvle devlet tarafından ış- letılen maden ocaklannın da ozel- leştırılmesı gundemde Turkıye'de her 400 bın ton kö- mur uretımının bır ışçının yaşamı na mal oldugu hesaplanıyor Bu hesaplara Yenıçeltekte olenlenn ortalama aylıklarının 400 bın lı- rarun altında oldugu da ekleruyor Bugun kapsamlı bır dırenış sergı- leyecek ışçılerın sesıne ve muha- lefetıne ıktıdarın artık kulak vermesı gerekıyor CÜNEYT ARCAYÜREK yazıyor (Baştarafı 1. Sayfada) den, gerekse dışardan' bu huzu- ru, bu bırlık ve beraberlığı boza- bılmek, Türkıye nın guçlenmesı- nı onleyebılmek ıçın bu gıbı ha- reketler sahnelenır" Bu açık beyan ıletışım organ- larına —ozellıkle TRT bültenle- rıne— geçerken, grızu patlıyor 69 olu Ihmal suçlamaları bırbı- rını kcvalryor Maden ocaklarında devlet denetımının sıfır oldugu açıklanıyor Başta Zonguldak, maden ışletmelerının bulunduğu yorelerde ışçıler bır gün olsun, ama tepkıyı ortaya koysun dıye- rek ocaklara ınmemeye karar ve- rıyor On dort ay çalışan, on dort ay sonra topraga verdığı emeğı en azından eşıt olanakla gen alama- yan, geçen yılkı enflasyonu yenı fıyatların karşılamayacağını bılen tutün ekıcısı yollara duşüyor Hu- kumet, fıyat açıklanmasını gecık- tırıyor llgılı Bakan Pakdemırlı, ABO'de gezıyor o sıralar Yetkılı- ler —Inönu vurguluyor— ' gecık- menın daha lyı fıyat verme ça- basmdan" ılerı geldıgını bıldırıyor Bır kılo tutunun malıyetı 10600 lıra VBrılen fıyat da aynı Tütün- le uğraşan ıkı-üç mılyon ınsan "açtığa sevk edıhyor" Inönü "Enflasyonu düşüreceğız dıye kımseyı sefalete düşuremeyece- ğımızı' soyluyor Oysa, toplurn- da eyiemlerın başladığı sıralarda Çankaya'da TÖ, ekonomık konu- larda brıfıng akrken —resmı açık- lamaya gore— 'goruşlennı bıldı- rıyor ' Türkçesı ' hükumete, uz- manlara talımatlar" verıyor Turkıye'nın sıyasal, ekonomık tek sorunu vardır, TO'de toplanır dıyoruz da kımse yanaşmıyor TO, başbakanlığı donemınde tam altı yıl 'kalkınmanın bedelını yük- sek enfiasyonda' bulan zıhnıyet- le ulkeyı ıdare ettı Yüksek enf- lasyonun toplumun her kesımını sefalete fakırlığe ve umutsuzlu- ğa sürüklemesını gozardı ettı Şımdı enflasyonu duşürmenın çaresı dıye uretıcıden, toplumun her kesımınden günluk yaşamı- nı elınden alacak onlemlerın uy- gulanmasına yan tutuyor Top- lum, bu hukumet ve aidığı talı- matların vardığı sonuçlar umur- sanmıyor bıle Uretıcı, tefecıye düşmuş, vız1 Maden ocağında patlama, "takdır-ı ılahı"1 Çankaya ıle Baş- bakanltğın ortak gorüşünü Akbu- lut açıklıyor 'Ne zam an kı Türk- ıye gûçlenır Bırlık ve beraber- lık sağlanır Mutlaka gerek ıçer- den, gerekse dışardan' Türkıye1 nın güçtenmesını önleyecek ha- reketter sahnelenır 'mış, boyle dt- yor Yunanistaırdan ada, Bulgaristan'dan toprak (Baftarafi 6. Sayfada) Azerbaycan Turklerınden geldı- gınden Baku'dekıler ile kan bagı olduğunu duşunurier. Bu yuzden. Tebriz'de bu konular sureklı gun- demdedır. Bu hareketın onde ge- len lıderlennden bınnın. şu anda- ki Iran genel valısı olması da dık- kat çekicidir.) Bu hareketuı lıderinın, hiç de- ğılse bugune kadar, Mehmet Emın Resulzade (Musavaat Partısfnın kurucusu) oldugu kabul edıliyor. Resulzade, Polonya Genelkurma- yı'nın bır alt orgutu olan Polon- ya Prometheus hareketıne katıl- mıştır. Resulzade, Polonya'nın 1939 yıhnda duşuşunden sonra h- viçre'ye transfer edilen (Pılsudskı Fonu) adı venlen genelkurmav fo- nundan geçımını sagladı. 1940'ta sıyasal bir gorevle Sikorskı'yi zi- yaret ettı. Sonra da Bukreş'teki Polonyalı goçmenlerie vaşadı. Ma- li yanı bir yana bırakılırsa şu so\- lenebılir: Tuttugu sagın polııika- cısıdır. Prometheus orgutunun otekı uyeleri bu- sure once \lman- ya'ya karşı dostça olmavan lavır ızledıklen ıçın, Resulzade konu- sunda ıhtıyatlı davranılması salık venlır. • Resulzade, Turkıye'de yaveri Mırza Bala tarafından temsd edı- liyor. (Mırza Bala, Turkıye'de or- duva alınmıştır ve lstanbul yakın- lannda bır yerde gorev yapmak- tadır. Hakkında, ogretmenıne inanmış bir ogrencı deraekten baş- ka bir şey soylenemez) Guvenilir ajamn kanısınca bun- larla çalışmaya deger. (Bır başka guvenilir ajanın kanısınca, butun bu yaşlı bekçilerle bir bir şey yap- mamak gerekır. Bunlann geçmış- leri ve kanştıklan parasal ışler ne- denıyle yeni Azerbaycan devletın- de guvenilir bır rol ovnavabılecek- lerine inanılmamalıdır). Bu yeni Azerbavcan devletı ote- kı Doğu Turklennın yukunu uze- nne almak ıstemıyor ve daba çok şu goruşe dayanıyor: Dogu Turk- lerı. Volga Turklen. Tatariar, Turkmenler. vs.'nın yavılmış ol- duklan bıçım, yanı hiçbir biçım- de yogun bır topluluk oluşturama- malan vuzunden ve bnnlann hep- sınden de ote ekonomık geniık ne- denıyle, bagımsızlık ısteyemezler. Bunun ıçın uzun bır evnm sure- cınden geçmeleri zorunludur. Azerbaycan devrimcı hareketi, kendisını, bunları egıtmekle go- rev lı saymıyor. Guvenilir ajan. bu- tun bu koşullara karşın bu gore- vın Ruslara bırakılmamasını ve gelışmelerde belırieyıcı etkenın \1- raan orgutlenme ve deneyı olma- sı gerektığını belirtiyor. Almanya, Guneydogu'da elden geldıgınce guçlu bır devlet kurma- ya, bu dolaylı yoldan, Ruslan su- reklı denetıra altında tutmaya onem vermelidir. Ukrayna bu iş için elverişli degildir. Ukraynablar, Slav kokenlidır ve heriıangi bir an- da Bulgariar ve Sırplar gıbı ortak geçmışlennı anımsayabılırler. Turkler ıçın boyle bır durum soz konusu degildir. İran hukumetınin de Azerbay- can Turklerivle aşın derecede il- gilendıgını soyledıgimde, guvenı- lır ajanım (bunun anlaşılabdece- ği) yanıtını verdı. Bugun Iran'da Farisiler kadar Turkler de bulun- maktadır. Şah'ın kendısi bir Turk aılesınden gelmektedir. Bu neden- le, eger kendısıne boyle bır donu- şumun sağlayacagı avantajlar açıklanmış ve o da bü yolla siya- sal bagımsızlıgını elde tutabilece- gıne ınanmışsa tran-Arap devletinı yalnızca bır kalem oynatmasıyla kanşık uluslardan oluşan bır dev- lele çevırebılır. Bu aynı zamanda Tebnz genel valısınm harekette oy- nadığı rolu de açıklamaktadır." Von Papen bu uzun raporunun altına bır de dıp not duşmuştur "Ankara'da Doğu Turkleri so- nınunda hukumetın ajanlanndan bın General Husevın Husnu Emır Erkılet'tır. Kendısi Tatar kokenlı- dir." Papen'ın raporunda adı geçen Şukru Yenıbahçelı, sonradan Oğuz soyadı alacak olan Ahmet Şukru Oguz'dur Yenıbahçeh Şuk- ru, İstanbul ve Havalısı Kuvayı Mıllıye Komutanlığı yapmıştı 1881 doğumlu Yenıbahçeh Şuk- ru, "Ittıhatçı" olarak tarunan su- baylardandı Bınbaşıyken ordu- dan ayrılmış, ılk Buyuk Mıllet Meclısı'ne lstanbul mılletvekıh olarak gırmıştır Yenıbahçeh Şuk- ru, 1953 yılında olmuştu Kafkas Islam Orduları Başko- mutanı Nun Paşa'yı daha once ta- nımıştık, Nun Paşa (Kılhgıl) En- ver Paşa'nın kardeşıvdı O sıralar IstanbuPda bır den fabrıkasımn sahıbıvdı Uzunca bır sure Almanya'da vaşayan Nurı Pa>a, zengınce sa yılan bır ışadamıvdı \sıl adı Zeki Velidof olan Zekı Veh Togan, 1890 vılında Başkır- gızıstan'da doğmuştu Kazan Umversıtesı'nde öğretım uyehğı yaptı 1914 yılında Rus par- lamentosuna gırdı Sovyet ıhtıla- lınden once ve sonra Tatariar ve ötekı Musluman gruplar arasında etkın sıyasal çahşmalar yaptı 1920*de Başkırgızıstan Devlet Baş- kam oldu Hareketlerının başarı- sızlıkla sonuçlanması uzerıne 1925'te Turkıye'ye geldı İstanbul Umversıtesı'nde tarıh profesoru olarak çalışmava başladı Uzun- ca bır sure vurtdışında bulundu Ataturk'un olumu uzerıne Turk- ıye've döndu 1944 ırkçılık- Turanalık davası nedenıvle tutuk- landı 1970'te Istanbul'da oldu Ahmet Caferoğlu, 1889 yılında Azerbaycan'ın Gence kentınde doğdu Gençlığınde, Azerbaycaıı- ın bağımsızlığı ıçın çalışan orgut- lere gırdı Ruslann Azerbaycan'ı ışgal etmelerı uzenne Turkıve'ye gelerek İstanbul Ünıversıtesı Ede- bıyat Fakultesı'm bıtırdı 1926-29 yülan arasında Almanya'da Turk- olojı alanında çahşmalar yaptı Turkıye'ye dönuşunde lstanbul Edebıyat Fakultesı'nde Doçent olarak göreve başladı 1938 vılın- da profesor oldu 1973 yılında emeklıye aynldı, 1975 yıhnda da tstanbul'da öldü. Caferoğlu, Turk dılının en yet- kın ve venmlı araştırmacılarından bırı olarak tanınıyor Memduh Şevket Esendal, 1883 yıhnda Çorlu'da doğdu Gençlık yıllannda Ittıhat ve Tçrakkı Par- tısı'ne katıldı tstanbul'un ışgah uzerıne yurtdışına kaçtı tlk TBMM'nın ılk orta elçısı olarak Azerbaycan'da gorev yaptı 1925 yıhndan sonra yurda dondu Is- tanbul'da gazetecıhk ve oğretmen- hk yaptıktan sonra, Iran'da Afga- nıstan'da ve Sovyetler Bırhğı'nde buyukelçılık gorevlennde bulun- du 194O'lı yıllarda yenıden sıya- sete dondu Mılletvekılhğı yanın- da, CHP Genel Sekreterlığı göre- vını de ustlendı 1952 yılında Ankara'da olen Esendal, unlu bır ovku yazarıydı Mehmet Emın Resulzade, 1911-12 yıllan arasında Azerbay- can'da "Musavaat" adh Sosyalıst Partı'nın kurucusudur Resulzade, Stalın'e karşı sava^tı, savaşı kay- bedınce Iran'a geçtı Şah'a karşı avaklanmalar duzenledı Başanlı olamayınca Istanbul'a yerleştı Resulzade, Pan-Turkıst hareket- lerıne katıldı Huseyın Husnu Erkılet Bırıncı Dunya Savaşı ıle Kurtuluş Savaşı1 na Katılan bır generaldı Turkıye'nın Berhn'dekı Buyu- kelçısı Husrev Gerede'ydı Gerede, asker kökenlı bır dıp- lomattı. Balkan Savaşı'na katıl- mış, daha sonra Atına Büyukel- çılığı'nde asken ataşe olarak gö- rev yapmıştı Bınncı Dunya Sava- şı'nda Doğu cephesınde savaşan Gerede, Kafkas Orduları Harekât Şube Mudurluğu de yaptı Kafkas Barış Konferansı'na katıldı Kâ- zım Karabekir ve Mustafa Ke- mal'ın kurma> başkanlığında ça- lıştı 1962 yılında ölen Gerede, Berlın başta olmak uzere bırçok başkentte buyukelçı olarak gorev yapmıştı Gerede, Alman Dışışlen Bakan- lığı Musteşarı VVeiszsacker ıle 5 ağustos gunu Berhn'de goruşuyor ve şu önerıde bulunuyordu "Rusva'dakı Turk kabilelerı aracılığı ıle anü-Sovyet propagan- da yurutrae ulanagı var." Musteşar VVeıszsacker, avnı gun Bakan Rıbbentrop'a yazdığı 994 sayılı yazıda şu değerlendırmeyı vapıyordu "Gerede... Açık bır bıçımde Kafkas halklannın ileride tampon bir devlette birieşebileceklenni soyledı ve Hazar'ın dogusunda bagımsız bır Turan devleti kuru- labileceğıni ustu kapalı biçimde anlattı. Gerede bunları bır soyleşi ha- vasında soylernesıne karşın, Ali Fuat'ın (Erden) Von Papen'e soy- ledıkleri tamamıyla aynı sozler ol- duguna gore, uzennde durduğu noktalar hıç de rastlantısal degil- dir. Gerede, Baku'nun butunuvle Turkçe konuşulan bir kent oldu- ğunu vurgularken sonınun ozune parmak basmaktaydı." Bakanlık Musteşarı bu >uzımn bır kopyasını da o sıralarda İstan- bul'da Tarabya'dakı elçıhk bına- sında kalan Von Papen'e gonde- nyordu Von Papen, Mursel Paşa ıle de goruşur Mursel Baku, 1 Dunya Savaşı sırasında Kafkasya cephesınde bu- lunmuş, Baku'ye gıren Kafkas Is- lam Ordusu'nun başında bu- lunmuştu Tumgeneral Mursel Baku, Pa- pen'e, Çakmak ıle goruştuğunu, Almanlann olası bır Kafkas sal- dınsı sırasında Turk ordusunda- kı Azen kokenh subayların ızne çıkarılmalarını onerdığını ak- tanyor Nazı Almanyası adına Turancı- Iık konusunda gorevlendırılen el- çı Hentıg de Dr Harun adındakı bır Turkle goruşur Dr Harun, mareşal Çakmak 1 tan mesaj getırmıştır "Turkler, gerekli sılahları elde ederierse, Iran'dan Baku'ye doğ- ru üerieyecekler Kafkasya'ya dog- rudan bır saldırı soz konusu ol- maz. Iran'da lngüLderden bır mu- halefet gelmez. Ruslar ise dırenir." Hentıg, Dr Harun ıle yaptığı göruşmenın raporunu 1 Ocak 1942 gunu bakanhğa sunaı Dr Harun 24 Kasım 1941 gu- nu Hentıg'ı zıyaret etmış ve ma- reşalın şu mesajını getırmıştı "TUrancılık sorunu Turkiye ve Almanya arasında ilişkı kurmada onemli bir konu olabilir. Savaş tutsaklanna propaganda vapmak için emnnize adam da verebiliriz." Nazı Almanvası'nın Turancılık masası sorumlusu Elçı Hentıg ıle Huseyın Husnu Erkılet mektup- laşırlar Elçı Hentıg, Turkıye'den bek- lenmektedır \ncak elçı Alman- va'da Turkler tarafından uvarılır "Gıtmesenız tyi olur" Erkılet, Hentıg'e 10 kasım gu- nu vazdığı mektupta elçıye Turk- ıye'je nıçın gelmedığını sorar Hentıg, general Erkılet'e y-azdığı 17 Kasım 1941 gunlu mektubun- da ıhşkılerının kendısıne "beşin- cı kol" damgası vurabıleceğınden endışe ettığını yazar General Erkılet ve Alı Fuat Er- Yıllardır toplumu ezen - 'ıçerdekı bızler" ama hareketle- rın sahneye gırmesını saglaya- cak tütun fıyatını ocaklardakı ıh- malı, ışçıye hakkını vermeyen davranışları sergıleyen acaba kım ve kımler? "Içerdekı" hare- ketlenn kaynağı, kışkırtıcısı — bugüne kadarkı— hükümetler Klasık suçlama bır de "dışardakı" bozguncular' Inonü ıle Demirel dün grupla- rında feryat edıyorlar Yurtdışı te- kellen zengın, burada da uretıcıyı perışan edıyorlar Akbulut çıkmış, "bırlık ve beraberlık turkulerı" söylüyor, muhalefetın sabrı taş- mış "Bız boyle bırlık ve beraber- lıkten yana değılız' dıyor Toplu- mun her yanında patlamaların çalkantıların başgostereceğını gosteren ışaretler Yedı gune sı- ğan bır dızı toplumsal olaya, dün bır de ışçılerın genel ücret telaşı ve Malıye Bakanlığı'na toplu he- yetlerle gıtmelerı eklenıyor Içerde bırlık ve beraberlığı hangı polıtıkalarla kımın bozdu- ğu açık seçık ortada Nutuk cep- te hazır Turkıye'nın guçlenmesı- nııııı onleyecekkkk hareketler ıçerdennnnn1 " Ama hükümetten değıl Halkın gözû içıne bakarak TV'den soylenenlere bravo, bra- vo Bır daha, bır daha1 den, başta yazdığımız gıbı Alman- ya'ya gıdıp, Rus cephesını gör- muşlerdır tkı generalın Almanya gezısınde kendılenne Hentıg eşlık etmıştır Bu dostluk mektuplaşmaları sürer Mektupları özel kuryeler getı- rır, götururler Hentıg'ın kuryesı ışadamı Veli Menger'dır Erkılet'ın 27 Kasım 1941 tarıh- lı mektubu şöyle başlar "Veli Menger kanalıyla bana gonderdıgınız 17 kasım tanhlı dostça satırlar..." Erkılet, Hentıg'e "Beşıncı kol'' endışesı de ılgıh şu yanıtı verır "Siz, bizler için asla beşinci kol degıl, bır dost, hem de değerlı bır dostsunuz. Erkılet, Hentıg'e ıkı Turk adı verır Bunlar, Mustecip Fagil ve Edige Kemal'dır "Mustecip bır avukat ve yazar- dır, savcılık da yapmıştı. Edige de iyi eğıtim gormuş genç bır ınsan- dır. Her ıkisı de Kınmlıdır. Sizden bu ıkı guvenılır dostumuzu Kı- nm'a göndermenızi ve orada Turk-Alman çıkarian için kullan- mamzı rıca edıyonım." Von Papen, Dr Refık Savdam1 dan sonra başbakanhğa getınlen Dışışlen Bakanı Şukru Saraçoğlu ıle 27 Ağustos 1942 gunu goruşur Konu, Sovyetler'de vaşayan Turk- lerdır Saraçoğlu "Bır Turk olarak Rusya'nın yok edilmesıni" ıstedı- ğını soyler Almanya, Kafkasya 1 yı ışgal ederse, Turkıye"mn bura- larda yaşayan Turklenn dunımlan ıle ılgılenmesı doğaldır Papen, Saraçoğlu ıle goruşme- sınden sonra kaleme aidığı rapo- runda şu değerlendırmeyı vapar "Turkler, eger ulkemn çeşitlı ke- simlerindeki azınlıklann aktif iş- biriıgı sağlanır ve egıtıhrse- kı do- ğal olarak bu Alman ruhu ve eko- nomik ve askeri ondertiği ile saglanacakür- Rus sorunu için ka- lıcı bır çozum bulunabilir." Hıtler'ın gozu Baku petrollenn- dedu^ Baku petrollennde de Turk- lere pa> vermeyı hıç duşunme- mektedır Papen Almanların bu planını 27 ağustos tanhlı raporuna şoyle yansıtır "Turkıye'nın katkısı olmaksızın ve Muslumanlarla tumuyle ışbır- ligi vapmadan bu ulkeleri vonete- bihriz". Nazı ımparatorluğu, toprakla- nna Kafkasya'yı da katacağından o kadar emındır Hıtler de Papen de kısa surede vanıldıklarını anlayacaklardır GOZLEM UGUR MUMCU (Baftarafi 1. Sayfada) tuklanmaları "ceza yaptınmı" değıl "onlem" olarak bılınır Daha doğrusu kıtaplar boyle yazar, uygulama ıse bam- başkadır Hakkında suç ışledığıne ılışkın guçlu belırtıler bulunan sa- nık kacabılır Bu durumda sanık gözaltına alınıp tutuklanır Hakkında sorusturma açılan sanık gözaltına alınmaz ve tutuklanmazsa kanıtları değıştırebılır Bu olasılıkların onlenmesı ıçın sanık gözaltına alınır ya da tutuklanır Bu bır "onlem"d\r, "ceza" değıl Tutuklama nedenlerı arasında bır de ışlendığı ılerı suru- len suçun "devlet ve hukumet nufuzunu kıran suçlar"üan ol- ması koşulu da yer alır Bu durumda da sanığın tutuklanması gerekmez Bu gıbı durumlarda gozaltı ıcın savcıların, tutukluluk ıçın de yargıçların "takdır haklan" soz konusu olur Ceza yargılaması uygulamasında onlemın cezaya donu- şup donuşmeyeceğını her somut olayda ayrı ayrı ıncelemek gerekır Yayın yoluyla ışlenen suçlarda sanığın suç kanıtlarını de- ğıştırme olanağı yoktur Erdost gıbı tanınmış bır yayıncının kaçma olasılığı da soz konusu değıldır Burada gozaltı "onlem" değıl, açıkça "bır gunluk ceza" ola- rak uygulanmıstır Tartışılması gereken bır başka konu da gözaltına alma bı- çımıdır DGM Savcılığı sanığın sorgusunu yapacaktır Bu durum- da, sanık, gunduz savcılığa çağrılır ve ıfadesı alınır Istenır- se ış bu kadar basıttır Suç ışledıklerı ılerı surulen sanıkların gece yarıları göz- altına alınmalan ıçın ceza yargılamasının gerektırdığı ne gıbı zorunluluklardan soz edılebılır"? Hıç Anayasamız ışkenceyı yasakladığı gıbı "ezıyetı" de yasak- lıyor Gunduz alınabılecek ıfadeler ve yapılabılecek sorgular ıcın ınsanların gece yarıları evlennden alınmalan 'ezıyet" değıl de nedır? Toplumda bır kışıye yapılan haksızlık butun topluma kar- şı ışlenmış bır suç sayılmalıdır' Gelehm TBKP'ye TBKP, "sınıf egemenlığı" goruşunu terk etmış vecoğulcu demokrasıyı benımsedığını açıktamış bır orguttur Ceza Yasası nın 141 maddesı sınıf egemenlığının şıddet yoluyla kurulmasını amaçlayan orgutlenmelerı yasaklıyor "Ben sınıf egemenhğmı amaçlamıyorum" dıyen ınsanları, 'Hayır, amacınız budur" dıye cezalandırmanın anlamı var mıdır7 Bu tur baskılar, duşuncelerın yeraltına ınmelerı sonucu- nu doğurur Çağımızda demokratık devletlere duşen gorev, şıddet yo- lunu açıkça kınayan duşuncelerın ozgurce orgutlenmelerı- nı sağlamaktır Turkıye'de "sanık" olacaksanız, "hayalı ıhracat sanığt" ola- caksınız, altın kaçakçılığı, dovız kaçakçılığı, uyusturucu mad- de ve sılah kaçakçısı olacaksınız Boyleysenız değışen yasalardan yararlanacak, ustelık yurtdışına çıkabılmenız ıçın sızlere bırer de pasaport verı- lecektıri Adınız Orhan Apaydın ıse Adınız Ruhı Su ıse Sızlere yurtdısında sağlığa kavuşmanız ıçın ıstedığınız pasaport ölum döşeğınde bıle verılmeyecektır' Sılah, dovız, altın, uyıjşturucu, her turlu kacakcılık, zım- met ıhtılas, ırtıkap, ruşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, seks tı- caretı Bu suçlardan yargılanıyorsanız eğer, 28 Mayıs 1985 gun ve 3463 sayılı yasadan yararlanıp yurtdışına kolayca cıka- bıleceksınız' Adınız Halıt Çelenk ıse Adınız M Alı Aybar ıse Adınız Sadun Aren ıse Pasaport almak ıçın yıllarca kapılarda bek- leyeceksınız1 Bunun adı da "lıberal demokrası" olacak Evet yedıden yetmışe lıberalız Lıberalız de kımlere lıberal ve kımlere yasakcıyız^ Bu, pek oyle tartışılacak karmaşık bır sıyasal ve ıdeolojık sorun değıl, her şeyden once vıcdanlarda yanıtlanması ge- reken kuçucuk bır sorudur' IZMIR'den HİKMET ÇETİNKAYA Yarın: Atsız-Sabahattin Alı davası (Baştarafı 1. Sayfada) şet oldu Bu arada 68 lı kusağın da kulakları çınladı Dıle kolay, yıllarca süren suskunluk bır çırpı- da eyleme donuştü Herkes şunu iyi bılsın Uretıcı- lerın arkasında kımse yok Onlar, gunlerdır tütün pıyasasının açıl- masını bekledıler Malıye ve Gumruk Bakanı Ekrem Pakde- mırli'nın onceden kendılenne verdığı sözu yerıne getırmesını ıstedı ler Ege tutün pıyasasının gele- neksel bır açılışı vardır Bakanlar Izmır'e gelır ve Tekel Başmudur- lüğu ya da Yaprak Tutun Işletme- lerı'nde pıyasayı açar Salt bır ba- kan değıl üç beş bakan, çok sa- yıda mılletvekılı açılışa katıhr Sonra konvoy Akhısar'a hareket eder Tekel Mudurluğu önunde yıne bakan bır konuşma yapar Sonra Kırkağaç, Soma, Kınık, Bergama, akşam saatfennde Cu- maovası Polıtıka kurtlan bılırler, akşam basmadan bu ış bıtmelı Çunku tutüncu, gun batımıyla rakı sof- rasını kurar Halıyle çakırkeyf olur Karşısındakı bakan kendı partısınden olsun olmasın sözü- nü esırgemez — Ispanak, lahana fiyatına tü- tün alıyorsunuz Bakan deneyımlı değılse vay başına gelenlere Hanı çoğu kez şöyle yanıt vermışlerdır çakırkeyf ve ofkelı tutün uretıcılerıne — Lahana gıbı tutun uretme- yın sız de' Bakan yuhalanır, aracı taşla- nır Cesetleri (Baştarafi 1. Sayfada) Olumun, anılann, acılann sının 1980'de çızılmış Soz donup dola- şıp 1980'de duğumlenıyor 80'den once 980 ışçı çalışıvor- muş Yenıçeltek'te. Bugun sayıları 870'e ınmış 80'den sonra olum oranı da kazalar da çoğalmış Ikı ışçının yapacağı ış bır kışıye yap- tırılır olmuş tsmet Alaçam, Fethi Korkmaz, Kurtça Ozcan emeklı ışçıler Kurt- va Ozcan tam 24 yıl çahşmış Alı Ervaz da emeklı, 1983 yılında kar- deşım bırakmış toprağın altında Kasım Meç emekh çavuş, uç >e- ğenı şu anda 56 arkadaşıvla olu mun soğuk kcllarında Parmakları bırbırıne kenetlen- miş anlatıvor ıçlerınden bın Ses lerını bırbınnden ayırmak mum- kuıı değıl Hepsı a>nı acının, av- nı umutsuzluğun, aynı ofkenın tıt- reşımı Tutun pıyasasının raconu bu- dur ANAP hukumetı, Ankara'dan tutün fiyatlarını açıklıyor, pıyasa- yı açmıyor Açıklamayı yapan Te- kel Genel Mudürü Sureyya Yü- cel Özden Genel mudur fiyatla- rı açıklıyor ve eklıyor — Hesaplama ve çalışmalan- mız suruyor Malıye ve Gümrük Bakanı o saatlerde Cumhurbaşkanı Turgut Ozal'a venlen ekonomık brıfınge katılıyor Otuz yıldır ılk kez Ege'de tutun piyasası açılmıyor salt fıyatlar açıklanıyor Yanı hukumet, tutün uretıcısın- den kaçıyor sozun kısası Bu arada bır başka olaya bak- mak gerekıyor Yıllardır tütunde oynanan oyuna şımdı de bır' gız- lı pazarlık" eklendı Yabancı fır- malar ılk kez fıyat polıtıkasında etkıli oldu Yapılan gızlı toplantı- da bu açığa çıkmıştı 16 Aralık 1989 gunu Cumhurıyet'te Barış Kudar'ın haberı bu pazarlığın ıç- yuzünu ayrıntılı bıçımde yansrtı- yordu Tütünde fıyat artışının yüzde 551 aşmayacağı belırtılı- yordu Bu kez yuzde 55'ı bıle bul- madı ve A grad tütun yüzde 46 7 zamla 11 bın lıra oldu Pazarlığın ıçyüzüne baktığı- mızda, tutunculuğumuz yabancı tutun tekellennın egemenlığınde Bır yetkılı olayı şöyle açıklıyordu "Tekel'ın elındekı eskı tutün ucuz fıyata alınacak, ayrıca yüz- de 20'sı ışlenmış olarak gen do- necek O zaman fırma çıft taraflı kazanç sağlamış olacak Tekel de eskı tutunlennden kurtulmuş ve dcvız kazanmış duruma geçe- cek Ayrıca yabanct fırnidlar doğ- rudan pıyasaya gırebıldıklen gı- bı Turk ortaklarıyla da bu ışı yü- rutüyorlar Boylece ıhracatta uy- gulanan prımın yarısı da 'kâr' adı altında yabancı fırmaya verılmış olacak Yanı ıhraç fıyatı 5 dolar- sa verılecek prımle bu 4 6-4 9 dolara duşecek Yanı mıllet alış- verış görmuş olacak " Ege'de tutün uretıcısı polıtıka- nın ıçındedır Dığer yörelere gö- re emeğının karşılığını ıster Ala- mazsa dırenir eylem yapar Sıya- sal tercıhı sağ partılerdır. ama ge- rekırse döner, gıder sosyalde- mokratlara oy verır Akhısar ve Cumaovası'nın özellığıdır bu Ege'de "tutun kumarı" otuz yıl- dır oynanır Gucü olan zayıfı ye- ner Hep uretıcı ezılmıştır, tüccar vurgunja yaşamıştır Şımdı tutun uretıcısı bu oyunda eskısı gıbı ye- nık duşmemeye çabalıyor