Catalog

CUMHURİYET/12 DOVIZ KURLARI Dövizin Cinsı 1 ABD Oolan 1 Avustratya Doları 1 Avusturya ŞiSni 1 Batı Alman Markı 1 Belçika Frangı 1 Danımarka Krornt 1 Fin Markkası 1 Fransız Frangı 1 Hoflanda Florini 1 jsveç Kronu 1 isviçre Frangı 100 İtalyan Lıretı 1 Japon Yeni 1 Kuveyt Dinan 1 Stertin 1 S. Arabıstan Riyali Dövız Alış 2288.41 1760.25 170.91 120190 57.39 308.49 528.62 354.41 1066.11 349.78 1368.43 163.93 15.89 7635.68 3560.77 610.21 Dövız Satış 2293.00 1763.78 171.25 1204.31 57.50 309.11 529.68 355.12 1068.25 350.48 1371.17 164.26 15.92 7650.98 3567.91 611.43 13 EKİM 1989 Efektıf Alış Efektıf Satış 2286.12 2299.88 1730.33 1769.07 170.74 171.76 1200.70 1207.92 56.41 57.67 305.41 310.04 519.63 531.27 354.06 356.19 1065.04 1071.45 346.28 351.53 1367.06 1375.28 161.14 164 75 15.97 15.73 7505.87 7673.93 3557.21 3578.61 599.84 613.26 'Satışlar'a karşı kişisel dava doğraakladır." Gebzeli Avukat Ilter Özdemir, Avukat Özdemir'in dava dilek"kişisel haklarının ihlal" edildiği çesinde daha sonra özelleştirmegerekçesiyle açtığı davada, nin yasadışı olduğu iddia ediliyor. Bu amaçla hükümetin bir ıfyguolaydan Başbakanlık, Devlet lamasının "yelki, sekil, sebep, koBakanlığı, Turizm Bankası ve nu ve maksat' unsurlannı taşıması TKKOİ'yi sorumlu tuttu ve gerektiği vurgulanıyor ve özelleştirmenin bunlardan yoksun olduTURBAN'ın satışı kararının ğu şu maddelerde sıralanarak, iptalini istedi. özelleştirmenin hukuk dışı olduvıırguladı: "Turban'ın devlel eliyle kurduğ» iesislerin faydalanıcısı olarak ve hukuki gerekçeler sebebiyle bu lesiskrin özelleştirilmesi adı altında yerii ya da yabancı şahıs ya da kuruluşlara satılması Tiirkiye Cumhuriyeli'nin bir valandaşı olarak beni, kamu hizmelinin bir faydalanıcısı bulunmam nedeniyle etkilemekre ve bu nedenle, bu işlemin iptalini isteyebilme hakkım ğu savunuluyor: • Yelki unsuru mevcut değildir. Bu uygulamanın içine yabancı unsurlar katılmıştır. • Şekil, devlet tasarruflarının esaslı bir unsurudur. Devlet tasarruflarında, tasarrufun devletin fonksiyonlarına, kamunun menfaatlerine uygunluğu temin edecek şekilde yapılması gerektiği haide, yapılan uygulama şekil ve usul bakımından hukuka aykırı. Sebep unsuru bakımından da bu uygulama hukuka aykındır. Kamu malının sahibi, butiın Tiirk millelidir. Kamu malını satmaya da yelki vermemiştir. • Konu bakımından da uygulama hukuka aykınlık taşımaktadır. Zira bir hukuki tasarrufun mevcut olabilmesi için kanuni ve mümkün bir konusunun buluntnası gerekmektedir. Dava dilekçesinde daha sonra özelleştirmenin dünyadaki örnekleri de sıralanıyor ve yasal dayanaklar ve deliller belirtildikten sonra, Turban tesislerinin özelleştirilmesinin iptali için Anayasa Mahkemesi'nde iptal davasının açılması. yargılanıa sonuna kadar yüriıtmenin durdurulması ve masrafların davalılardan ahnması talep ediliyor. EKONOMİ 14 EKİM 1989 Özglleştirmede TÜSÎAD'ın tavrı yabancı sermayeyi görmesine yol açmıştır. Özelleştirmeye bu yöntemlerle devam edilirse yurt içinde beklenmeyen ve arzu edilmeyen bir yabancı tekelleşme ile karşı karşıya kalınacak• Hükümetin özelleştirmeye ilişkin izledigi yöntemde yanlışlık vardır. Ancak muhaliflerin • Özelleştirme çauşmalan, de konuya yaklaşım tarzları KİT'leri siyasi otoritenin kont özelleştirmenin özünü zedeleyerolü altında tutma eğiliminden cek niteiikte olmamaiıdır. • Petkim ve Erdemir'in daha vazgeçildiğinin net bir ifadesi olması nedeniyle olumlu adım verimli hale getirilmesi için tekdır. Ancak özelleştirmenin ba nolojik yenilemeye ihtiyaç buşarılı olması için, kamuoyu ye lunduğu da bilinmektedir. bu terince aydmlatılmalı, özelleşti yenileme yüksek maliyetli yatırilecek kuruluşlar bu operasyo rımları gerektirmektedir. Yatına hazır hale getirilmeli, özel rım gereksinimini, her türlü feleştirmede işçi ve halk için bir dakârlığı yaparak, kıt kaynakpay aynlmab, satılacak hisse se larla karşılamaktansa, bu kurunetlerinin isme yazıJı olmasma luşların özelleştirilmeleri ve özen gösterilmeli, artan hisse özelleştirmeyle yatınm tasarruler öncelikle millı kuruluşlara fundan elde edilecek gelirin, ördevredilmeli, geriye kalanlar, neğin sosyal yatırımlara (okul, önceden belirlenen bir oran da yol, hastane) dönüştürülmesi hilinde yabancı kuruluşlara sa gerektiği kanısındayız. tılmahdır. Özel kanunla kuru• Ancak, tekel konumunun, lan KİT'lerin özelleştirilmesi özellikle yabana sermayenin tetercihen özel kanunla gercekleş kel konumunun sakıncalarını tirilmelidir. bertaraf edecek düzenlemeler yapılmadan Petkim ve Erde• Bugün ekonomik konjonk mir'in sıradan bir KİT gibi özeltürdeki durumdan ötürü milli leştirilmeleri sakıncalı olacaksermayenin KİT'leri satın ala t:r. Stratejik öneme sahip KİT'bilecek gücü kalmamıştır. Hal lerin özelleştirilmesinde yabana kın elindeki birikim de yeterli sermaye payları belli bir orandeğildir. Bu durum, hükümetin da ve sektörel bazda ayn ayn özelleştirmede tek taraf olarak belirlenmelidir. Ekonomi Servisi Türk Sanayicileri ve Işadamları Derneğı, dün bir bildiri yayımlavarak, özelleştirme konusunda görüş açikladı. Bildiride özelleştirmenin gereğine dikkat çekilirken karşılaşılabilecek tehlikelere de yer verildi. TÜSİAD bildirisinde şu görüşler yer aldı: ÇAPBAZ KURLAB $ 1.9039 B. Alman Markı $ 6.4569 Fransız Frangı $2.1465 Hollanda Florini $ 1.6722 İsviçre Frangı $ 1395.95 italyan Lireti $ 144.03 Japon Yeni $ 3.7502 S. Arabtstan Riyali £ 1.5560$ ALTIN 6ÜMÖŞ Ahş Cumhuriyet Reşat 24 ayar altın 22 ayar bılezk 18 ayar altın 900 ayar gümüş Vatolbank Alttiı MBankaa 1 Ons S SERBEST PİYASADA DÖVİZ Satış 178 000 205.000 26.800 26.200 20.100 ABDDobn Batı Alman Mariu İsviçre Frangı Hollanda Flonni IngıBz Sterfıni Fransız Frangı A.Şibnı S.A.RryaS = 36 28 Alış 2282 1199 1368 1055 3570 Satış 2287 1205 1373 1060 3610 176.000 195.000 26.700 23.660 20.025 Ekonomi Servisi Turban tesislerinin özelleştiritmesini engellemek için dava açıldı. Avukat İlter Özdemir, "kişisel haklanm" kullanarak açtığı davada, "Turban tesislerinin satılmasından kamu hizmetlerinin yararlanıcısı olarak haklanm ihlal edilmekte olduğundan. işlemin iptali için bu davanın açılmasına gerek duyulmuştur" dedi. Avukat Özdemir'in davalı olarak gösterdiği Başbakanlık, özelleştirme ile ilgili Devlet Bakanlığı, Turizm Bakanlığı ve Başbakanlık Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı hakkındaki dava, Gebze Asliye Hukuk Mahkemesi Hâkimliği tarafından Danıştay'a sevk edildi. Özelleştirmeye karşı çeşitli kesimlerden gelen tepkilere, "kişisel hakJann ihlali" gerekçesini taşıyan bir yenisi eklendi. İlk kez "kişisel kullamm hakkının ihlali" gerekçesiyle Gebzeli Avukat İlter Özdemir tarafından açılan davada, özelleştirmenin "anayasaya avkın olduğu", çeşitli yasa maddeleri ve kararlara dayanüarak kanıtlanıyor. Davanın gerekçesinde, kişi haklannın devlet tarafından ihlal ediJmesi durumunda, yargıya başvurularak iptal davası açrna yolunun açık olduğunu vurgulayan Avukat Özdemir, bu konuda şunlan 405 141.000 363.90 432 142.000 352 169 593 355 171 598 TL. Imertanta 0 1 Fao (%) Dövız Int ($) = 2293.00 BORSADA İŞLEMLER OncAseansiaarı Akpronto NafcoHokfing AıudofcıCam Arpft MıpmntolBÜ) Brisa Crik Halat Çimsa Ç EtaMrik D6taf Ecz. YıBnm EpNnoUc EgaGübre EregüO.Ç. En).0ç.(Nama) GoodYor GttmF*. Gumy Biracılık Hrtctaş BOCtfll Kartonsan 13 EKİM 1989 Işfem miktan 90 450 4600 11600 87850 39479 24703 24350 85590 Bugünkü Bugunttj Bugunku en dLŞLf en y u s k kapanış 4900 8800 6700 9750 5600 33000 7100 8600 7700 16500 6300 7000 27500 2550 80000 60000 9750 1700 12000 5000 2250 7700 6400 24000 10000 10000 9500 8300 3000 6600 2100 5700 2000 2350 6800 7700 5400 3300 70O0 12750 5200 4500 8700 1550 7800 1400 4900 17750 1500 3100 2000 5200 9200 6900 10500 5600 34000 7800 9500 8200 1800C 6400 7000 30000 2850 89000 72000 10250 1700 13250 5200 2650 8000 6800 24000 11000 11000 10250 8700 3600 7600 2200 6200 2250 2500 7100 8200 6100 3400 7000 13500 5200 5000 9700 1700 8200 1400 5100 19500 1500 3550 2100 5000 8800 6900 10000 5600 33000 7800 8600 7700 16750 8300 7000 27500 2800 80000 6400C 9750 1700 12000 5000 2350 7700 6400 24000 10000 10000 9750 8500 3000 6900 2100 5700 2000 2500 7000 7700 5400 3300 7000 13500 5200 4600 8700 En çok sto AJıriıl* Yapılan fiy. ort.fiy 4900 9200 6800 10500 5600 34000 7600 8600 7700 17500 6400 7000 27500 2850 81000 65000 10000 1700 13250 5000 2250 7700 6500 24000 10000 10000 10000 8500 3000 7000 2100 5800 2050 2400 7000 7700 5800 3300 7000 13250 5200 4700 9500 1700 8000 1400 5100 190O0 1500 3500 2000 4943 9040 6755 10188 5627 33571 7603 8864 7775 17220 6350 7000 27847 2797 81613 65210 9915 1700 12684 5043 2365 7790 6490 24000 10055 10262 9829 8472 3132 7095 2141 5828 2055 2416 6981 7857 5750 3329 7000 13222 5200 47)8 9257 1674 8030 1400 5054 18744 1500 3332 2015 fanirDC K» K a p n Befctrik KaçHoUing Konta KorumaTar. *nm KoçYaDnm Mytaı Ratt SntayMfl Maret Men Santral Metaş Nasaş Otmuksa Otosan PnarSât Staş T.DemrOuk T.M«X»75HX! T.ŞüeCam TSeımns T.Sınaı KalK.B. Yısaş YipdCredi TJpatctfunz) T.ks Ban. (B) 5200 8800 6900 10500 5800 34000 7800 9300 8100 18000 8500 7000 30000 2600 85000 65000 11000 1800 13000 5100 2450 8400 6800 26500 10.500 10750 10100 8900 3300 6500 2200 6100 2000 2550 7100 8500 6000 3800 7700 13500 5400 4850 9300 1550 7500 1300 4650 19500 1500 3400 2100 700 850 Turban Mamarls Turban Tesisleri, emsallerine göre daha ekonomik bir tatil olanağı surtuyordu 800 850 40900 37680 71609 8950 25400 52800 17010 9170 82050 3600 629000 Inönü'den işadamına: Engel olmayız' SHP liderilnönü, tTO'nun düzenlediği akşam yemeğinde 200 işadamına güvence verdL "Ben sizin yerinizde olsam bugünkü kargaşaya rağmen iyimserliğimi korur, yatırımlarımı planlarım. Bir hükümeî değişikliğinde herşeyin altüst edileceği tereddütlerini bırakın." MERAL TAMER "İş âleminin seçkin simalanna hitap edebilme imkânını bulmamda, sanırım 26 Mart seçimlerinin katkısı var. Yoksa siz değerli işadamlan, kıymetli vakitlerinizi ayınp da beni neden dinleyesiniz? tşte demokrasinin cilveleri bunlar! Halk sandık başına gidip de bu yönde işaret verince sizler de dinliyorsunuz. Demokrasinin erdemleri..." SHP lideri Erdal İnönü, İstanbul Ticaret Odası'nın davetlisi olarak İstanbullu işadamlanna önceki gece Sheraton Oteli'nde hitap ederken, sözlerine böyle başladı. Ankara'da Meclisteki özelleştirmeyle ilgili gensoru nedeniyle toplantıya yaklaşık 1.5 saat geç gelebilen İnönü, gerçekten de İstanbullu iş çevreierinden bu denli geniş oir topluluğa Uk kez ekonomi konuştu. Ve özetle, "Yatınm işini. ürelimi özel sektör olarak en iyi bilecek olanlar sizlersiniz. Siz bildiğiniz gibi yapın. Biz size engel olmayız" mesajını verdi. tTO Başkam Yalım Erez, "siyasi parti genel başkanlan ile ekonominin güncel konulan ve uzun vadeii sorunlannın ele alındığı" bu toplantılara 26 Mart seçimlerinin ertesinde DYP lideri Süleyman Demirerie başlamıştı. Erez'in deyişiyle amaç, "siyasi partilerimizin, kamuoyunun gündeminde olan çeşitli konular hakkındakullanılmasına katkıda bulunmaktı." 200250 işadamının katıldığı akşam yemekli toplantılardan ikincisinde Başbakan Turgut Özal, önceki geceki uçüncü toplantıda ise SHP lideri Erdal İnönü dinlendi. Dinleyiciler arasında TİSK Başkam Halit Narin, Dış ki göriişleri ve çöziim önerilerini Ticaret Derneği Başkam Muslaortaya koymak sureliyle siyasi fa Siizer, Koç Grubu üst yönetihaklann daha bilinçli bir şekilde minden eski Enerji Bakanı Fahir İlkel, TZOB Başkam Osman Özbek. ISO Meclis Başkanvekili Mehmet Şuhubi, Deniz Ticaret Odası Başkanlan Ziya Kalkavan, Cengiz Kaptanoglu ve İTO Meclis üyeleri vardı. SHP lideri İnönü, konuşmasının cumhurbaşkanlığı ile ilgili ilk bölümünde salondakileri epey güldürdü. Siyasi konularda hâkim biredayla konuşan İnönü, "Şimdi #Meclisten geliyorum. Sayın Özal'ın yiizü ve sözleri hâlâ gözümün önünden gitmiyor. tki gün içinde lamanuyla degişmiş. Yiiziinde yumuşak ve çok giileç bir ifadeyle Meclisteki milletvekillerine parti farkı gözetmeksizin hepsini nasıl da çok sevdiğini anlatıyordu. Görmeliydiniz" derken, salondan kahkahalar yükseldi. lamak bugünlerde küçümseniyor. Ama ben bir metin hazırladım. Bu sizlere verdiğim değeri de gösterir. Hem Sayın Erez de konuşmasını metinden yaptı" diyerek yazıh metni okumaya başlayınca konuşmanın tansiyonu düştü. İzleyicilerin ilgisi bir ölçüde dağıldı. Metin içinde vergi ile ilgili baAncak İnönü ekonomik konu n rakamlann yanlışlığı ve enflaslara geçip de "Gerçi metin hazır yonun nedenleri sıralanırken, yaklaşık bir yıldır terk edilmiş bulunan "sürekli devalüasyondan" söz edilmesi, metnin hazırlanmasında katkısı olan SHP'li uzmanfrenlemek için hayaii ihracat ve larla ilgili eleştirilere yol açtı. ithavatı denetlemek, borçlanBuna karşıhk Inönü, konuşmamayı çok gereken durumlarda sının son bölümünde metin okukuüanmak, dş borç yükünü raayı bırakıp da "Özelleştirme kotmak ve ihracatı kurla denusnnda siz özel sektör ve biz ;il, üretimi arttırarak destekleSHP olarak aynı göriişteyiz. Bumekten yanayız. gün işadamlanmıza bakıyonım. • Yatandaşı hayat pahalılığınYabancılan ortak alıyorlar. Yeteri dan koruyacağız. Gelir dağılıkadar, gereği kadar yapıyorsunuz mını düzeltmek, ana hedefleribu işi. İşte en dogrusu budur" mizin başındadır. Ücretgelir derken, yeniden iigi topladı ve anışı sağlarken Merkez Banka"Biz KtT'leri geri alınz diyoruz. sı kaynaklarına başvunnayacaBunu sık sık tekrarlamamızın neğız. Vergi adaletiae özen gösdeni, alıcılan caydırmak" deyıntererek vergi gdirlerindeki arce, salondan yine gülüşmeler yüktışla kaynak yaratacağız. seldi. • Mülkiyet açısından saplantı içinde değiliz. Mülkiyet taıihİnönü soruyanıt bölümünde sel gelişme içinde kendi yerini son soruyu yanıtlarken, belki de bulur. Özelleştirme konusunda işadamlanna en can alıcı ve çarpısizlerle aynı fikirdeyiz. KlT'lecı mesajı verdi: rin kamu maliyesinin yükünü hafıfletmek için satılacağı ifa"Bir hükümet değişikliğinde de edilmiştir, ama zarar edenher şeyin altüst edileceği tereddütler değil de kârlıiar satışa çıkalerini bırakın. Ben sizin yerinizde nlrnaktadır. Dolayısıyla bunlar olsam, bugünkü karmaşaya rağsatılırsa kamu maliyesinin yumen iyimserliğimi korürum. Yakü daha da artmış olacaktır. tınmlanmı planlamaya devam ederim. Sizin de vatandaşın da • Bugün işadamlanna bakıyobugün en fazia ihtiyaç duyduğu rum. Yabancı ortaklar alıyorşey istikrardır. Her kesim bunu lar. Onlara yeteri kadar, gerekbekliyor. Bizim bir söylediğimiii tiği kadar hisse veriyorlar. Sizertesi gün ters yüz etmeyecegimizler en dogrusunu yapıyorsunuz. den emin olabilirsinizz. Bunu gaEn sağlıklı yabancı sermaye giranti ediyonım." rişi budur. 4 325 17150 11600 62950 25122 25500 66000 9050 14?50 17» 7900 1400 5100 19000 1500 3100 2000 1171X 32100 9350 5830 13200 1928 223550 53391 1600 49351 23400 1560 24550 3800 61090 4400 1000 17165 2600 EREZ SORDU • Türk ekonomisinin bugün karşılaştığı en önemli sorun, ekonomik büyümedir. Enflasyonun teşhisinde düşülen hatalar sonucu, ekonomik problemlerin çözümünde yegâne, ilaç olarak büyume hızırun düşürüimesi fikri, karar mercilerinde hâkim bulunmaktadır. Ekonominin duzelmesi, büyümenin düşürüimesi değil, aksine hızlandırılmasına bağlıdır. Sayın İnönü'nün yatmmlar, iç ve dış tasarruflar ile maliye, parakredi politikaları konusundaki hedefve araçian hakkında yapacaklan açıklamalan ilgiyle bekliyoruz. • Kamu sektörü finansmanı büyuk sorun haiine gelmiş bulunmaktadır. İç ve dış borç stoku ve bunun sonucu olan borç servisi yüküyle ekonomik büyüme arasındaki yakın ilişki konusunda Sayın Genel Başkan'ın görüşleri nelerdir? • Vabancı sermaye konusunda son zamanlarda hatın sayılır bir yumuşama ve hoşgörü ortamı oluştuğu muhakkak olmakla birlikte Sayın Genel Başkan'dan bu alandaki konumu hakkında bir açıklama bekliyoruz. Yabancı sermayenin ekonomimize katkısını en yüksek düzeye çıkartmak için nasıl bir yol izlenmelidir? • Bugüne kadar uygulanan özelleştirme girişimieri, aşırı büyüyen kamu sektörünü normal ve olması gereken boyuılarına çekmek yerine, yabancı sermaye girişlerini arttırmaya yönelik olmuştur. (...) Blok halinde özelleştirmenin ise her zaman yeni teknoloji ve yeni yatırım getirmediği de hatırda tutulmalıdır. Sayın İnönü'nün bu konuya bakış açısı nediı? • Yukarıda değindiğim konular, uzun vadeii bir ekonomik politika içinde yer alması gereken genel konulardır. Bunlar yanında bir de ekonominin içinde bulunduğu şartlara göre şekil alabiiecek kısa vadeii tedbirlere dayanan bir intikal dönemi uygulaması söz konusu otduğunda sosyal demokrat bir iktidar, nasıl bir istikrar programı uygulayacjktır? INÖNÜ YANITLADI MariUn. İMM niıM:. 1.M&40S.D 1 1 1 1 M (DtaU: 16MJS) ( * ı • kacaf:... 17.T36.tM.4S0 M z t a f M saym:........M15 DÜNYA BORSALARI Mv Londra 15000 Mark 1.6683 I.Frangı 14380 Yfen 6.4465 F Frangı 2.1440 H.FIorini Tbkyo 144JOOYHI «a»,» A l t o (ons = 31.1 gr.) Londra: 362.90 $ Zurih: 363.00 $ Hong Kong: 36169 $ * New Yürk: 36140 $ * New Vörk (aralık): 367.40 $ G M ş (ons = 31.1 gr.) Londta: 5.10 $ ' New Vbrk: 5.09 $ New \tork 15075 Mark 144.15 Yien * 15735 İ.Frangı Prtrol (varii) * Londra (Brent): * Londra (Dubai): * Neı* >brk (WTl): 20.47 Borea EneMafarl Tbkyo (Nıkteı Dow): 351iaO2 * Londra (Ft100): 2237i * New York (Dow Jones): 2759.84 • Planlı sosyal piyasa ekonomisinden vanayız. Geür dağılımının bozulmasını istemiyoruz, ama piyasa ekonomisinin çalışmasını istiyoruz. Piyasa ekonomisi artık teknik bif mekanizma haiine geldi. Amacırruz piyasa ekonomisini kabul ederek onu sosyal açtdan, gelir dağılımını düzeltici yönde düzenlemek. Bu düzenlemeyi bir yandan vergi, diğer yandan da planla yapacağız. Olabildiğince rekabet. gereği kadar planiama diyoruz. Devlet yatınmlannı planlayacağız, özel sektör yatınmlannı özendireceğiz. • Enfla^yonun kontrolü, artık ulusai bir istek halindedir. Enllasyonun nedenlerini, bütçe açığı, dış borçlar, sürekli devalüasyon, yüksek faiz sonucu sağlıksız çalışan banka sıstemı, aşırı iç borçlanma ve hayaii ithalat ve ihracat olarak sıralayabiliriz. Bu çerçevede enflasyonu SMh Londra: 15425 Dolar * New Vbrk: 15527 Dolar * Önceta kapanış degerlendır YATIRIM FONLARI NE GETİRDİ? Kabku baimia* İş Yatnm1 iş Yatnm2 iş Yatnm3 lnterfon1 interton2 İnterfon3 lrrterton4 Iktisat Yat1 Iktisat Yat2 Iktisat Dolar Fon Iktisat Mark Fon Garanti Yafci Garanti Yafc2 EsbankFon YKB Yat. Fonu YKB Sektör Fon YKB Hısse Fon YKB Kamu Fon YKB Likit Fon YKB Karma Fon YKBDövizFon vakıf Fon1 Vakıf Fbrt2 Mavi Fon Btyaz Fon Tütünbank Fon Mıtsui Fon Firıans Fon1 Fnans Fon2 Ziraat Fon1 TÜRKİYE İÇİN BİR IKTISADI Erdilek, modelönerisini 'liberalgözle'tartışıyor. PR0GRAM TASLAĞI Selektif teşvikte zorluk var PROF. DR. ASIM ERDİLEK Bilkent Üniversitesi İşletme Böl. M I fcfarl 110737 14.0339 9.1089 19.0937 14.1237 27.0239 070839 ia(H37 100238 08.0239 28J32J9 22.1037 100189 1&11B7 02.1137 07.0338 07.0338 071)338 Û7Ü338 070338 02.0139 09.0538 24.0489 28.0638 1O0439 04X738 15.0738 20.0189 20.0789 09.1039 10300 20.000 Dunku Bugünkü Değrşlm cfefteri 37.722 26545 10056 29.775 25.282 11156 12.086 20369 22.433 11344 10594 28.482 11603 29545 28319 22521 32 535 22.268 19.021 22.639 11313 21373 58.618 19563 25301 21.075 79383 11095 11.139 10388 37300 26594 10072 29311 25313 11172 12.100 26.413 22.468 11394 10524 28529 11623 29583 28355 22557 33501 22.296 19.045 22.679 11341 21501 58.686 19591 25339 21.099 79500 13.113 11.153 10.506 021 018 016 012 012 012 0.11 017 016 042 066 016 015 013 0.13 0.16 4.20 012 013 018 0.25 013 012 014 Q15 011 0.15 014 012 1.13 2 Geçen ay sonunda Cumhuriyet'te üç günde yayımlanan "Türkiye İçin Bir fktisadi Program Taslağı" başlıklı yazıda, Sayın Prof. Dr. BHsay Kuruç, Doç. Dr. Oktar Türel ve Prof. Dr. Ergun Türkcan (KTT), maliye politika önerilerine de isabetli olarak ekonomide azami kapasite kullanımını, mali yönetimde disiplini ve denk bütçeyi vurguluyor. İç borçlanmanın sınırlanabilmesi için "eşitlikçi" bir vergi reformu öngörülüyor. Yüksek gelirlerin ve spekülatif kazançların daha fazla vergilendirilmesi isteniyor. Aynca bankacılık sektörünün iş sahasının da bankalan girişimci sermayeyi (venture capital) daha iyi kredilend'rmeye yöneltecek şekilde kısıtlanması savunuluyor. KTT'nin girişimci sermayeye verdikleri önem çok yerindedir. Fakat rizikosu yüksek girişimci sen.iaye birikimi diğer ülkelerde genellikle ticaribankalar tarafından krediyle değil, bu konuda uzmanlaşan özel "venture" kapitalistleri, "venture capital" fonları ve yatınm bankalan tarafından hisse senedi karşılığı desteklenir. Aynca Türk bankalannın "geniş olanaklanna sınırlar getirilirse" Türk banka sisteminin uluslararası rekabet gücü daha da zayıflatılmış olmaz mı? Oligopol yapısı ve verimsizliği açık olan Türk banka sisteminin reformu daha fazla dışa açılmadan gerçekleşebilir mi? Girişimci sermayenin yüksek rizikosu ve onun karşılığı yüksek getiri beklentisi ışığında bilhassa sermaye kazançlarının bir sol hükümet tarafından ağır vergilendirilmesi özel girişimci sermayeyi caydırmaz mı? Eğer KTT kamu kuruluşlannı girişimci iaooo 10661 asso 9559 11.200 9.764 9306 9596 9390 9576 9.731 10319 10477 9.785 9.713 9.795 9.693 0828 İ294 1O000 48.279 10057 20558 11.021 4O000 9.946 9556 1O100 sermayeciliğe özendireceklerse bunu nasıl gerçekleştireceklerdir? Bunu gerçekleştiren ülkeler var mıdır? Bu arada dikkat çekmek istediğim önemli bir husus, KTT'nin sermaye piyasası (ve diğer mali piyasalar) konusundaki suskunluklandır. Hemen hemen bütün sosyalist ülkelerin bile şimdi gereksinimine inandıkları gelişmiş bir sermaye piyasası yokluğunda özellikle girişimci sermaye birikimi nasıl gerçekleşebilir ve tasarruflar nasıl en verimli yatırım alanlanna aktanlır? Dünya Bankası'mn 1989 Kalkınma Raporu'nun konusu olan bu ve buna benzer sorulan, KTT, Türkiye^ yi yönetecek bir sol iktidar açısından incelemişler midir? gelişmeye kktkı" ölçütüne bağlamakla somut bir çözüm sağlayabilecek midir? KTT'nin haklı olarak vurguladıkları dünyamızdaki çok çabuk teknolojik değişim sürecinde "teknolojik gelişmeye katkı" kimin tarafından nasıl saptanacaktır? "Teknolojik gelişmeye katkı"nın ekonomik net faydasnı belirleyecek değişken iç ve dış pazar öğelerini yakından izlemeye kamu yatınm bankası uzmanları nasıl Özendirilecektjr? Para politikaları çerçevesinde KTT "makui sürede tek haneli rakamlara" inecek enflasyon hedefı bazmda "genel fıyat düzeninin istikrannı" amaçlıyorlar. Son altı yıldır bir türlü erisemediğimiz bu amaca ulaşılması için K T T ilke olarak lar diye gelecekte KİT'lerin reel fiyat ve ücret yapılannı cendereye sokmak aşırı bir reaksiyon olmaz mı? Eğer KÎT'ler özelleştirilmeyecekse ve KTT'nin görüşüne göre sanayıde daha da önemli bir işlevi olacaksa, verimli çalışmalan gerçek fıyatları ve ücretleri dondurularak nasıl sağlanacaktır? KİTlerin nominal ve reel fiyat ve ücretlerini serbest bırakıp, fakat onları dış rekabete tedricen açıp, enflasyonu para arzını kısarak kontrol etmek daha etkin bir makro politika olmaz mı? KTT, program taslaklarının sonunda uzun dönemli kaynak tahsisi politikalarına da yer ayırıvorlar. Bu politikaların özelliklerı şöyle özetlenebiLr: (1) Devletin ekonomiyi planlaması gerekir fakat KTT'nin eski usul, ayrıntılı ve başansızlığı artık sosyalist ülkelerin çoğu tarafından açıkça kabul edilen fiziksel planiama yerine "strateji ve politika planlaması" önermeleri sol görüşleri açısından yerindedir. Devlet teşviklerinin ve sanayinin korunmasınm da çok selektif (seçici) olması, yine kendi yaklaşımlan düzeyinde tutarlıdır. Fakat daha önce ülkemizde ne sağ ve ne de sol hükümetler tarafından sağlanamayan bu titiz seçicilik gelecekte nasıl sağlanacaktır? Güney Kore ve Japonya dışında başka ülkelerin pek iyi becerdiğini sanmadığım bu ekonominin dinamik uluslararası mukayeseli üstünlük yapısını gözeten ve güçlendiren teşvikçilik ve korumacılık Türkiye'de nasıl uygulanacaktır? Devletin ekonomideki büyük küçük butün karar vericiler için belirsizliği azaltmasının gerektiğine, son altı yıldır uygulanan aşırı değişken ve çoğunlukla tutarsız politikaların yarattığı belirsizliği yaşadıktan sonra katılmamak imkânsızdır. KTT, bir sol hükümetin iktisadi politikalannda ne yapıp yapmayacağını önceden açıklaması gerektiğini ve mümkün olduğu kadar da yapacağını yapmasını ve yapmayacağını da yapmamasını savunuyorlar. Bence bu yerinde görüşleri sağ veya liberal hükümetler için de hem ekonominin hem de demokratik rejimin sağlığı açısından tam geçerlidir. KTT kamuoyuna sunduklan iktisadi program taslağıyla sadece sol görüşlü iktisatçı ve politikacıların değil, ülkesinin geleceğiyle ilgili her Türk vatandaşının dttşünce ve bilgisine önemli bir katkıda bulunmuşlardır. Çabaları için kendilerine teşekkür eder ve bundan sonraki çalışmalannda da başarılar dilerim. Başansızlığı sosyalist ülkelerin çoğu tarafından kabul edilenfiziksel planiama yerine "strateji ve politika planlaması"önermesi, sol görüş açısından yerindedir. Devlet teşviklerinin vesanayinin korunmasınm çok selektif olması da tutarlıdır. Ama ülkemizde ne sağ ne sol hükümetler tarafından sağlanamayan bu titizseçicilik, gelecekte nasıl sağlanacaktır? Maliye politikaları çerçevesinde K T T milli tasarrufun artması için devletin yöıılendireceği tasarruf fonlarını ve bu fonlara yatırılacak tutarların gelir vergisi matrahından düşürülmesini öneriyorlar. Tasarruflann zorla değil gönüllü olarak artması için vergi sistemi aracılığıyla özendirilmesini liberal bir iktisatçı olarak beğeniyorum. Fakat devlet bu tasarruf fonlarını sermaye piyasası dışında nasıl yönlendirecektir? Bu fonlar KTT'nin daha sonra kaynak tahsisi politikalannda önerdikleri yeni bir kamu bankasına mı aktarılacakür? Bu kamu bankası bu fonların dağıtımını KTT'nin önerdiği, fakat benim çok genel bulduğum "teknolojik devletin ücret ve fiyatlara müdahale etmesini, örneğin fiyatlann bir süre için dondurulmasmı reddetmekte çok haklıdırlar. Fakat buna ra"ğmen KİT ürünleri fiyatlarıyla beraber kamu kesiminde çaIışanlann ücret ve maaşlannın ancak enflasyon oranında arttırılmasını öneriyorlar. Yani KİT'lerin gerçek fiyatlannın, ucretlerinin ve maaşlannın dondurulmasını istiyorlar. Fakat KİT'lerin bu tür davranışa zorlanmalan, değişen arz ve talep koşullannda ekonominin göreli fiyat sistemini çarpıtarak etkin kaynak dağılımını bozmaz mı? Son altı yılda KİT'ler kârlılıklarını, verimliliklerini arttırarak değil, aşırı fiyat artışlarıyla sağlamaya çalıştıbu bir "strateji ve politika planlaması" olmalıdır. Yani fazla ayrıntıya girip fıziksel dengeleri içennesi gerekmez. (2) "Teknolojik değişmeye katkı" ve "topluma artan verimlilik" sağlayacak sanayici çok selektif (seçici) olarak tesvik edilmeli ve korunmalıdır. Modern bir sanayi için devlet hem kaynak sağlamalı hem de sanayicinm önündeki belirsizlikleri azaltmalıdır. (3) Sanayinin modernleşmesi için yatınm bankacılığı kuvvetlendirilmelidir. (4) Yeni kurulacak bir kamu >atınm bankasının önderliğinde KİTlerin yeni teknolojilerle üretkenlikleri ve yenileşmeleri sağlanmalıdır. Bu son iki hususa yukarıda değinditn. BİTTİ