Catalog

CUMHURÎYET 5 Temmuz 1974 ABDULCANBAZ TURHAN 8ELÇUK iz. u AjtfukAdtfAL .. l<ü^İLİ ^AYijtıMI, ] Ğ M / KlN i^VÜlü pü ALMPA KîMîM DD Ö 47'LİLER FÜRUZAN 10 Ablasmın kızaran yanaklan, soğuktan ötürü akmaya başlayan burnunu çekip durrnası, Emine'nin demin ablasmın neden kendisine sanlıp sıktığını anlayamamasını yok eder, birden yanma koşarak onu kucaklar, birlikte apak karların içine yuvarlanırlardı. Bir kış önceydı bunlar. Ablasmda o günlerden bu yana bazı değişmeler olmuş muydu, bilemiyordu. Son ayiarda coşkun, istekli, uzun konuşmalannı izleyiveren günlerce susuşlar vardı. Bazen de beklenmedik bir anda ellenyle yüzünü kapayarak yatak odalanna sığınıveriyordu. Bunlan pek anlayıp önemsememiştı Emine. Şimdi ise, ablasmın büyümüş olabileceğini, annesinin onun saçlanna asılıp da isteklerini anca yaptırabileceğine inanmasm dan anlamıştı. Annesi böylesine zorlayıp acı vermemeliydi ablasına. tçl kabarıyordu Emine'nin. Nasıl diretirsin bana, diyordu annesi. Bir halt edemezsin. Bu seninki kanın kızışması, işte o kadar. Sizlerin yasındayken okulda muavın hanımlara serimli görünmeğe çalışıp dururduk. Sınıf temizlik günleri aramızda paylaşılmıştı. Biz gencecik kızlar ask erkek düşıLımeden sabahın köründe kalkıp toz alıp tebcşirleri dizer, sıralan nemll bezle silerdik. Sonra gidip koca okul bahçesine açılan macunlaı kopmuş pencerelerde sessizce beklerdik. Neden mi diyeceksin? Nedeni falan şu: Bize büyüklerden Allahtan korkar gibi korkmayı belletmişlerdi. Dünya issizlikten kınlıyor du. Bizse kırılmaz bir Türklük onuruyla yetis tiriliyorduk. Her şey para değildi. Bizim gftrünüsümüz okumuş olduğumuza tanıklık ederdi. rahşmamız desen eksiksiz. Hele büyüklerimizden kuşkulanmak ne ayıp. Bir müdiremiz vardı. Bursa Kız Muallim'i iftiharla bitirmişlerden, dinç bir kadın. Cumhuriyetin tlk ögret menlerinden. Cumhuriyetçi efcitimimizi b'ylesine soylu. gözleri yasararak anlatmıştı td, o gün avlunuı soğufcunda ttlkilcülügün ne olduğunu bilip onun yilce atesivle yanmıştık. Erkekmiş, pöh.. Sen n«s samyorsun onlan? Bunu acmayaydınız belkl de kapanır giderdi. Konuştukça daha iyi anladım.. Evet, ola mam, hem... Hem neymiş, söyle bana, yoksa o mu ol du? söyle bana hemen. •^urda annesinin gecenin başından berl llk kez korkuya çaresizliğe düşüveren bir sesle ko nuştuğunu anlamıştı Emine. Bu, evdekilerce alı şılmadık fcir şeydi. Aile ilişkilerinde anneleri davranışlarmın tartışümazhgına inanmıştı. Yap tıklarınm bütünündeki doğrulukta o gece inanümaz bir gedik açıhyordu. Nedir bilmiyorum ki anne sorduğunuz. Saçlarımı rekmeyin ne olur. Çekmeyin koparıyorsunuz. Artık ablası yenilmfşM. Küçük blr kmn yu muşak dayanıksızlığına biirünüyordu yalvanEmine kapıyı nasıl açtığını, ne raman ann« siyle ablasınm arasına girdigini çıkaramazdı. Annesinin ona dönüp, küçük kızmın orda oldu fcunu.» bilincine varana dekki görüntüsünü Emine yıllar sonra, işkence odasındaki bıriyle eşleştirebilmişti. însan olmanın özellikleri 51. BATFDA DEMOKRATİK SOT Doç; Dr: Ahmet Taner K1ŞLALI yok olrrrustu annesinde. Çene kemiklerinin yanaklan geren sivrıliği hıç bir zaman görmediâi bir ağız edindirmışti ona. Annesinin dudaklan bitmişti. Bu yarığın ıçinde sıralanmış dişleri gbrünüyordu. Bu dişlerın arasında nasıl konuşup bagırıp sesinı duyurabıldiğinı anlamak güçtü. Gözleri yeşıl benekli, açık kahverengi gözleri vuvalarında olduğunca açılmış, kin doluydu. Oylesıne bir korku almıştı ki Emine'yi. O adamlardan da görebildiklerinin çoğu bu anlamla yükluydü. Yapay insandüar. Hiç bir anıyı, ılıkhğı, acıyı, güveni taşımamış, organlan metal bir sıvıyı pompalıyordu vücutlarına. Beyinlerindeki çizgilere, sevmeyi ve şaşmayı bilmodiklerinden, yeni yeşermiş dalgalı tarlalann yeşilinden renk yansımamıştı. Anadolu bozk;rlarında kesmikli topraklan tepen insanlan tanımayışın getirdigi kolaylığı da taşıyordu o beyinler. Kendileri yapay insandı ya, bu karşılanndakinin insanlığını daha iyi zedelemek yönünden varabilecekleri en basanlı uca g»tiriyordu onlan. Çünkü elektrigi verdiklerinde insan sevgisi taşıyan bu vücutlan nasıl gerip dağıttıklarını biliyor, acımasızlığın en çirkin sı nırlarını aşıyorlardı. Beyinlere uzanmayan par maklanyle ınsan vücudunu aynştınp asağılamaya çalışıyorlardı. İnsan onurunun titizlikle taşıdıjı bölüme saldınp. dışliyorlardı. öyle ya, kentler, ekonomi. birlikte söylenen uzun yürüyüş türküleri, çağın yücelttiği başa çıkılmaz özgürlük, ellerine geçmiş oluyordu bu kez. Bu sentetik dokunuşlu kişiler rahimde dölüt olma sürcsindeki insan özelliklerini nevle değlşmiş lerse sonuna değin geride bırakmışlardı. Çişinin geldiğini kasıklarma doğru sıcak. zor layan bir efkinin bastırdığını duymuştu Emine. "Jülünçtü bu düpedfiz. Helaya gitmenin yer sizliği durumun ciddiyetini anlavıp direnmesine yetti. Annesinin etejfine sanlarak onu çekmeye çalışmıştı. Yoksa kız degil misın? diye bağırıvordu annesi. yoksa yattm mı o adamla? O zaman ne yapanz! Bu rezaleti nasıl temizleriz! Tam Ankara'ya naklimtzi beklerken... Annesini çekerken ellerinin bacaklannın hiç istemedigi halde bosaldığını. venikliğe hız la gittiğini anlamıştı. Bu yengi annesine olmadık bir üstünlük kazandıracaktı. Ablasmın van dası olacaksa, bu ikinci gülünçlügü de çarçabuk savmalıydı. Susun anne. dive bafcınvermışti. Duvmamıs gibivdiler onu. Ya da bağırtısı lstedığinoe güçlü degildi. Cözülme somuttu artık. Ablasınm sesi kesilmişti. inliyordu. Anna sinin elinde kopmus saçlar vardı. Ablasınm yüzünü kendine çevirmek için annesi vme de kalan gür saç tutamlanna alabildıgıne asıhyordu. Söyle, kız dejtil misin? Babalannın odava girişini hiç duymamıslardı. Annesi pe$ pese: Yoksa kız degil misin? Yoksa kız degilmisin? diyordu. üykulu babası birkaç gevsek adım attıktan sonra: Nüveyre kızı bırak. demi$ti. Yanmda kim duruyor gönnüyor musun? (ARKASI VAR) Fransız Sosyalist Partisi, 1920'de ikiye bölündü ve Komünist Partisi kuruldu Jean Jaures'ın vönetiml ele plışı, Işçı tnt"masyonalinın t ransız Bolümü adı altındakl Sosyalist Partısı ıçın sanınz ki bir dönüm noKtası olmuştur. Jaures reformcu bir tutuma uanmış. olmakla birlikte, ıhtılâlcı sendikacıhk hareketine de sevımli görunebılecek yolu bulmustu Yakın gelecpktekı hedef seçımler ve mechstekı faaliyetler&. Gereğınde genel greve baş\nılulacaktı. Asıl amaç ıse. ilerde ıktıdarı tam olarak ele geçirmektı 19ü8'de partinın basına geçen Jaures, marksizmi bazı noktalardan reddetmıstır. Bunıar özetle şoyledir: Sosyailzmın yakın bir gelecekts ve mutlaka gerçekleşeceğı doğru değildir. Ve bu ancak eydınlatılmış bir çoğunlugun ira. desı. yani oy voluyla olanaklıdır. Mevcut devlet ıss yıkılmamalı. fukat içten ele geçırılmelıdir. Ona gore devlet Marx"ın görüşünün ters;ne egemen sınıflann bir âietı değıl. fakat hakeml.k vapma olanağı bulunan bir araçtır. Eosyalıst partinın 19ü6'dan 1914e kadar buvük bir geıısme gosterdiğine tan:k oluyoruz. 1906 da 52 olan milletvekıli sayısı 1910 da 75 ve 1914de de 103'e ulaşıyor. Çok iyi bir mılıtan okumna ve propaganda örgütüne sahip olu5U, bu basanlarda onemiı bir rol oynuyor. Fransız Sosyaiıst Partısı Bınncı Dunya Savaçından güçlenmış olarak çıkt» Kay.tlı üye sayısı 1919 yılı sonlannda 1 1 bı34 nı buluyordu. Sol? Kayan kütlelenn başında da koylu sınııı gelıyordu. Fakat 1917 Rus ıhtılâli sempatızanı eruplaşmaların varlığına rağmen, 1919 Kasım seçımlerıne daha çok reformist bir programla gidıldı Sonuç: Üylar, 914 seçımlerıne oranla artmış (1 mılyon 4üü bınden 1 mılyon 700 bmeı, ouna karşıhk milletvekili savısı 103'den 68'e düsmüstü. bin üyesinl korjyabılirken, 110 bin uyeli büyiık bir Komünist Partisi kuruldu. Bölünme ışçı kuruluşlarını da etkileyecek ve birkaç yıl ıçinde. Üçüncü Enternasvonal ve Komünist Partisi lehinde sonuç verecektîf. veriyordu? Eskıden oldugu gibi daha çok ışçıler mi? Hayır! S.F.I. O.'nun muştensı değişmekteydi. Yavaş yavaş Radıkal Parti'nın yerını alıyor. dalıa çok köyluk yerlerde ilerlemeler gösteriyordu. Fakat buna karşılık büyük sanayi bölşelennde, örneğın Parıs'te büyük oy kaybına uğramıştı. Işçiler Komünist Partısı'nı tu tuyorlardı. Aydınlar ve gençler de Sosyalist Parti'den uzaklaşmış lardı. Buna ragmen oy toplamı 1928'de 1 milyon 700 bine, 1932' de de 2 milyona çıktı. Sosyalıstlerın radikallerle seçinılerde yaptıkları işbırlıği olum lu sonuçlar veriyordu. Ancak 1924 ve 1932 seçimlerinden sonra ortsk hükümet kurmaya gelince iş değıştı. Partinın ünlu sıması Leon Blum hükümete katılmamaya, fakaf desteklemeye taraftardı. Blum öte yandan. iktidara gelmek ıçın devrimcı yolu savunuyor, fakat iktidardaki uygulamalarda meşru kalmak, kapitalist rejimın kurumlarını değiştir memek gerektigini söylüyordu. karşı düzenlenen suikast tse «Halk Cephesi»nin kurulmasını hızlandırmaktan öte bir ışe yaramadı. Solun oy toplamında büyük bir değişiklik olmamakla birlikte işbirliği sayesinde 1936 seçım lerı «Halk Cephesi»nin zafen ıls «onuçlandı: Üç sol parti toplam olarak 333 mılletvekılliği kazanmıştı. (Sosyalistler 146, Radıkaller 115 ve Komünistler 72) JEAN JAURES Fransız Sosyalist Partisinin liderliğini 1908'de ele geçıren ünlü Jaures, «Sosj'alizm oy yoluyla gerçekleşmell ve ınevcut devlet yıkılmamalı» Hıvordtı Fabrika işgalleri Daha hükümet bıle kurulmamışken büyük bir grev hareketine tanık oluyoruz. Aşağı yukan iki milyon kadar işçi harekete katılıyor. Ve olaylar hiç alışılmarruş bir bıçim almaya başlıyor: Fabrikalar işçiler tarafmdan birbiri peşisıra işgale uğruyor. Artık hayali reformlar, büyük işletmelerin uzun vadede top lumlaştınlması vaadlen emekçileri tatmin etmez olmuştur. tşveren sınıfı korku ve şaşkınlıkla karışık bir perişanlık içindedır. Hükümete başvurup. işçilerle aralarmda hakemlik etmesini nca ediyorlar. 7 haziran tarihinde Genel Iş Konfederasyonu ile işverenler arasında Metignon uzlaşması imzalanıyor. Bu uzlaşmanın ana çizgilerini şöylece özetleyebilıriz: 1 Toplu iş sözleşmeleri, 2 Sendikalı olma hakkınm tanmması, 3 Fabrika larda işçi temsilcilerinin yönetim ce kabulü, 4 Ücretlerin yüzde 715 arasında artması. «Halk Cephesi» iktidarda Fransız solcuları Almanya'daki yöndaşlarının hatalanna düşmediler. Faşizm tehlıkesı karşısında birleştiler. Gerçi bu ışin gönül n zası ile gerçekleştiği pek söylenemez. Özellikle Sosyalist Parti yoneticilen, komünistlere hep kuşku ile bakıyorlardı. Ama bu sonunculann girışimı ele alıp tavızler vermesı ve sosyalist alt tabakaların da böyle bir işbirliğinı gerçekten de ısteyip yöneticıler üzerinde baskı yapmaları durumu değıştirdi. Sol cephedekı ışbirlığl havasının ilk meyvelerini. 1934 bolgesel seçımlennde verdiğini görüyoruz. Fakat asıl «Halk Cephesi» (Front populaıre) düşüncesi, 1935 yılında gerçekleşecektır. Iktısadi bunalım ve deflâsyonist sıyaset genış halk kütlelerinı o derecede etkılemışti kı, boy le bir sol cephe düşüncesine karşı koyacak olan bir sol partı bütün gücünü yitirebilırdi. Sosyalist Partı önden Leon Blum'a Sosyalistlerle komünistler karşı karşıya Başlangıçta gelışme, komünist lerin lehinde imis gibı göriindüy se de, zamanla durum degışti. Milletvekillerinır, çogu Sosyal'.st Parti'ye bağlı ıcalmışiardı. Belediye Baskanları ve Beledıye Meclisi üyeleri için de durum aşagı yukan aynıydı. Üstelık bir süre sonra Komünist Partisi nde de bolünmeler ve temıdık baslayınca. ayrılanların or.emıı bir kısmı tekrar «yuvava» döndü. Seçım sırasında radıkallerle ortak hareket edıldı ve 1U24 seçımlerı sosyalistleı ın komünistler karşısındakı başarısı ile sonuçlandı: Komünıstlerın 16 sandalyesine karşılık, S.F.I.O. meclıste 101 sandalve Kazanıvordu. Sosyalist Partısine kımler oy Thorez'in müdahalesi Olaylaruı yarattığı ortamdan hükümet de yararlanmaktadır. Haftalık toplam çalışma saatinin 40 olması, yıllık ücretli tatil vo toplu sözleşme Uzerindeki kanun lar arka arkaya meclisten çıkıyor. Fakat işçiler gene de fabrikaları işgale son vermemektedirler. Bu yolda bir sonuç alınabilmesi için, Komünist Partisi'nin ünlü önderlerinden Maurice Thorez'in müdahalesi gerekiyor. Ancak onun işçiler uzerindeki bütün ağırhğını kullanmasmdan sonradır ki, durum yavaş yavaş normale dönüyor. Y AR IN : Sosyalist iktidarlartn güçlükleri ve Fransa'da solun bugünkü dununu DİSİ BOMD •••••••••»•••••••• KİMYAMAKİNA YÜKSEK MÜHENDİSLERİ ARANIYOR ÜNtLEVEF İŞ TİC. VE SAN. TÜRK LTD. ŞTÎ. Bakırköy Fabrikasmda (VİTA • SANA) muhtelif sevk ve idare kademelertnde vazife almak Uzere yetistırllecek genç YÜKSEK MÜHENDİSLER aranmaktadır. NfTELİKLER | Kimya Yüksek Mühendisliğl, Makine Yüksek Mühen§ dıslıgı dallarının birinde tahsillerini tamamlamış olEEEEEeverEE = malan, 2330 yaşlan arasında olmalan. = TERCİH SFBEPLER! î I Ingillzce bilmek. g Sevk ve idarede tpcrübe sa'hibl olmak, Ş Başlangıçta bir müddet vardiya suretiyle çalışmayı kas bul etmek nü mfhypm| Askerlik hiz'ietini blttrmis olmak, ğ Dinamik ve aktiî yaratılısta olmak. ş îlsılenenlertn. 2(1.7.1974 tanhine kadar veni cekilmls bir = fotoğrafı havi kısa Bzgeçmişlertn) belirten elvazısı bir ğ mektup ile P.K. 191 Ştsn Istanbul adresine «MÜ = HENDİS» rumuzu ile müracaatlan rlca olunur. ğ (Bütün müracaatlar elzli tutulacaktır.) 1 Jll MORAN 980 5449 . ! • Hıfzı Veldet Sağsız Solsuz Demokrasi S U N A R Velidedeoğlu # Yeni Tanrılar Melıh Cevdet Anday # Devlet İnsan mı? Vedat Gunvol Reformculuk ve halk Halk, reformculuğu tutmamıs, ihtilâlci bir vöntem mı istiyordu? Genel tş Konfederasvonu yonetıcilerı. ışçı sınıfının hayall reformlan beklemekten usandığına ınanıyorlardı. Ovleyse kapıtalist sınıfa ders verecek başka bir yola bajjvurulmalıycü. Fa kat 1920 vılında gınşılen demiryolu genel grevı çeşıtlı nedenlerle basansızlığa uğradı ve tam 18 bın işçı ışten çıkarıldı. Bir yandan partinın ote yandan ışçi kuruluşlarının uğradığı yenilgiler. gözidrnı «Bolşevık» Rusya'ya çevrümesıne sebep oldu: Sosvahst hareket Rusya'da basanya ulaşmıştı. övlevse onlann volundan sidilmelıvdı. Arahk 192()'de Tours da toplanan Sosyalıst Partı kongresı. Uçuncü Enternasyonel'e bağlanmak için Moskova'nın koyduğu 2\ şartı kabul ettı. ama bu da partinın ikiye bölünmesi sonucunu doğurdu. S.F.I.Ü. sadece 40 GARTH # Ölümsüz Oyun Oktay Akbal # Yeni Kraliar Yeni Soytarılar* llhan Selçuk # Kahramanlar Ooğmalıydı Şevket Şureyya Aydemir tnııımiiHMiımnınnnntınııııımııııınmımııımınııııııtıınıııııııııııımmmııııınııınıııııııımıınııı::1^ § | YALOVA KARTAL FERİStNE ILÂVETEN fKINCİ BİR FERİ HATTI TEŞKILt ÖN FIZİBİLİTE ETÜD IŞtNl | | HER KİTAP 15 TL. • ÇAĞDAŞ YAYINLARI | | ğ m ş g p g ş ğ W 1 = H s = Hanrlama Işi Ihalesi | İçin Ön Seçim llânı | Bayındırhk Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüfü 1. Bölge Mudurlugü Istanbul trmıt körfezı kureyi ile güneyi arasında Yalova Kartal ferisme ilâveten ikıncı bir feri hattı te}kili 'ön fizibilite» etudü i»ini teklıf alma suretı ile ve pazarlıkla ihale edecektir Bu cıns projelerin ıhzarında ehlıyetli ve tecrübelı ınühendislık fırmalanndan bu ihaleye iştirak etmek isteyenlenn cyeterlik belgesine. esas teîkil edecek mesleki hizmet formlarını doldurmak üzere bir vazı ile en geç S. temmuz 19?4 pazartesi gunü saat 16\va kadar Karayolları 1. Bölge Mudurlijgü Küçükyalı Istanbul adresine müracaat etmeleri ve dolduracakları mesleki hizmet formunu en geç 15. temmuz pazartesi gtınü ?aat 16. ya kadar Karayollan 1. Bölge Müdürlüğüne ulaştırmaları gerekmektedir (Basın: 17980) 5444 I = g ş = tstetne adresi: Ca|aloğlu Halkevi Sokak 3941 . Butın kıtapçılarda bulunur • • • • • • •• • • » • • • • • • » • • • BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESÎ REKTÖRLÜGÜNDEN Liseyi birineilikJe bitlrenlere aynlsn kontenjan hakkında dnynru: Boğazlçı Universitesl, Resml ve C)ze\ Llselerln Fen ve Edebıyat kollarını 1973 74 oğretım vılı Haüran döneminde bınncilikle bitıren 60 lıse mezunu ıçın öze) bir kontenjan ayırmıştır llgilenenlerin mezun oldukları Üselerden alacaklan belge ile 8 23 Temmuz tarihlerı arasmda şahsen veya yazı İle Bogazıçl (jnlversitesıne başvurmaları gerekmektedır. Ayrıntllı bilgi Bogaziçı Ünlversıte'ii Kavıt Ulen MüdürlüSünden alınabilir. ADRES: P.R. Z, Bebek, Istanbnl Tel: B3 S8 50 (Basın: 17691) 5438 Türkiye Elektrik Kurumu Genel Müdürlüğünden Kurumumuzun Merkez ünitclerınde çalıştırılmak üzere en az İki yıl büro tecrübesı bulunan, askerlığını yapmıj (erkekler için) Yüksek Mimarlar almacaktır. Ingiüzce veya Almanya dillennden binsıni bilmek tcrcih sebebl olabılir Söz konusu elemanlardan, Devlet ve Kamu Iktisadi Devlet Tesekküllerinden en az 5 yıl (Askerllğini yapanlardan askerlik suresı dahıl) hızmetı bulunanlara 3 ve 4'üncu dereceden kadro ve »yrıca 1000, TL. yan ödenek verılebilecektir. tsteklilerın; Genel MiidürlüSümüze (înşaat Dairesl Başkanlığı Gozluklu Han Necatibey Cad. No: 28) yazılı olarak muraeaatları ilân olut.ur. Türkiye Elektrik Kurumu 1 Genel Müdürlüğünden ( Kurumumuzun Merkez Ünitelerinde çalıştırılmak üzere bir doktor alınacaktır. İsteklilerden mütehassıs olanlann (Çocuk Mütehassısı). pratısyen olanlann ıse ev hastalanna gidebilmesi şarttır ve erkek olanlar tercih edilir. I 7 S Söz Konusu doktorlardan. Devlet ve Iktisadî Devlet Teşekkülierindt en az 5 yıl (Askerliğınt vapanlardan askerIık süresı dahil) hizmet' bulunanlara 3 veya 4. ncü dereceden kadro ve syrıca 1100. TL. van »denek verilebilecektir. İsteklılerin, Genel Müdürlüğümlize (SagHK îşlen MUdüjlLfü Necatibey Cad. No: 11) yazüı olarak müracaatlan ilân olunur. (Basın: 17916 • 5442) § §[ 1 § S = § s g = I 1 § ş Basın 17917 5441