Catalog

ALTI CUMHURtYET 10 Kasım 1962 Atatürk'ün yatağında son 40 günü Büyük kurtarıcı 30 eylul 1938 de «Savarona» Yatmdan Dolmabahce Saravına getirildiği zaman hastahğt şiddetlenmîş, ateşi39dereceyeyükselmişti Büyük Kurtarıcının ebediyete intikalinin 24. yıldönümu Bir Fransız yazarının kaleminden Atatürk 40 yıl önce Yazan: J. Benoist Mechin 4.11.1.938 cuma: Doktorlar 10 dakika kadaS muayene ettiler. 5.11.1938 cumartesi: Atatürk 6 saat fâsılalı olarak uyumuştu... Ve hafifçe inliyordu. Başbakan 13 dakika, Dr. Neşet Ömer Irdelp 10 lakika yanında kaldılar. 6.11.1938 pazar: Saat 10.25 te doktorlar topluca muayene ettiler. 11.05 te hanımlar toplu olafak zi• aretinde bulundular ve yanında !fl dakika oturdular. 7.11.1938 pazartesi: 10.30 da dok•Dilar muayene ettiler, Gece an,ık fâsılalı olarak birkaç saat uuyabildi. El ve nyakları soğuk'U. 10 kasım 1938 de müleuı Atatürk, 10 kasıra 1938 tarihindı; perşembe sabahı saat 9.05 de fâni hayata veda etti. îşte biz bu yazımızda Ata'nın isürahat içirı îstanbula gelip «Savarona» yatma yeıleşmesinden sonra ilk yatağa düş tüğü tarihten, gözlerir.i yumduğu ana kadar geçen bir ay 10 günlük rievred* b»stl*!i»!n safb^mi ve yapılan tedavinin şeklini sırası ile ,ozvası dükmüstük 8.11.1938 salı: Sabaha karşı saM '2 den sonra hafif bir unutltar.lık .ali görüldü. Halbuki gece yarıs. :a kadar sâkin uyumuştu. Gore aat 21.05 te asabi araz birden hie arttı. Sağ tarafmda daha ziy;ıie o'.mak üzere hareketler vardı. 9.11.1938 çarşamha: Nabız ' 1 e 18 kmıştı. Teneffüsü ise 20 idi. Ko•a hali tesbit olundu. Ve fâsılffh ı •laırak oksijen verildi. Saat 17 den itibaren başta Nihtt {eşat Beleer olmak üzere müdövi •ıbibleri başueunda nöbet tut?ni>.a başipdılar. Gece saat 23.55 te hırılt'.lı tenef fus v ; sağ kolda ara r.ıra bazı hareketler ve inilti tesbit ecülui. Derın bir uykuya girdi. (Coraa Co30.10.1938 pazar: Geceyansına doğ 10.11.1338 perşembe: Sabaha karru sâkinleşti. şı saat 01.30 da yarım balon uksı31.10.1938 pazartesi gecesini ra jen verildi. Sabahleyin aat 6 da hat geçirdi. teneffüs 120, nabız 34 idi. 1.11.1938 salı: Doktorlalrın ziyare Oksijen verilmeye devam olunınden sonra ultraviolet lâmbası du. Saat 9 da nabız 130, tereffüs atbik edildi. 34 olmuştu Saat 9.05 te vefat etti. 2.11.1938 çarşamba: Dr. Neşet Son defa kendisini Dr. Akıl Muh }mer İrdelp 10 dakika yanında tsr. Dr. N>şet Ömer trdolp, Nıhat ;aldı. Beşat Belger, Abravaya Marmara3.11.1938 perşem'be: ifftraviolet lı, Mim Kemal öke ve'Dr. H. Dilâmbası tatbikine devam olundu. ke<r muayene ve ölüm raporunu Asabi bir hali vardı. tar.zim ettiler. vermiy* çaHfİfİğlzî^V Atatürk, «Savarona yatında 39 derece ateşle yatarken doktorlav kendisinin Dolmabahce Sarayına naklinin doğru olacağmı belirtmislerdi. Atatürk Sajraya bir motorla £eçti ve ertesi gününden itibaıen hastallğımn seyri daima aleyhine oldu. Ata'nın muzdarip bulunduğu hastahk sirozdu. 1.10.1938 cumartesi günü doktorları kendisine yapılan tedavinin seklini ilk olarak kayda başladılar. 2.10.1938 pazar günü hastalığın seyrine tes;r edefr ümidiyle bazı müsekkin ilâçlar tatbik edildi. 3.10.1938: Sabahın saat beşinden akşamın 10 una kadar gereken İlâçlar tatbik edildi. Bu arada Ata, kendisini ziyarete gelen devrin Başbakanı ve Ruşen Eşref Ünaydın ile 65 dakika konuştu. 4.10.1938: Atanm derecesi saat 1.45 te alındı. 36.6 idi. Saat 3 te bir fincan çay verıldi. Saat 5.30 da ha fif bür üşüme ile uyandı. Kendisine muhtelif fâsılalarla meyve suları verîldi. Yakınlarından bazı hanımlar kendisini 40 dakika ziya ret ettiler. 5.10.1938 çarşamb» günü nispeten sâkin geçti. Yine kendisini ziyare te gelen hanımlar 5,5 dakika kadar yanında kaldılar. 6.10.1938 perşembe sabahı saat 10.30 Ata banyo aldı ve ttraş oldu. Tansiyonu 13." idi. Gerekli ilâçlar verildikten sonra Afet Hanım ken disıni 10 dakika Gene'. Kâtip Has;tn Rıza Soyak ise 25 dakika ziya ret ettiler. 7.10.1938 cuma: Atayı General İzzettın ÇalıçlaT 50 dakika kadar ziyaret etti. Ayrıca, Mareşal Fevzi Çakmak 40 dakika ve Âfet Hanım 10 dakika kendisini ziyaret Diğcr bir tarihi resim : Büyük Kurtarıcı, ölümünden tam 4 ay önce «Acar» motorunda etti. 8.10.1938 cumartesi: Ata, 20 denret etti. yordu. 22 ye kadar radyo dinledi. Bu aSaat 23 te Profesör Fissinşer'le 14.10.1938 cuma: Atatürk'ün sıhrada. doktorlar kendisini muayehati gittikçe bozuluyordu. tlâçla yeniden konuşulup tavsiyeleri tes ne ettiler. Hasan Rıza Soyak 30 nn miktarı gıdanm tertipleti de bit edildi. dakika. A. Kılıç 60 dakika, yakını 20.10.1938 cuma günü saat 11.10 ğiştirildi. Doktorlar 20 dakika kahanımiar da 63 dakika yanında da 6 dakika kadar Başbakanla gödar yanında kald'.lar. kaldılar. 15.10.1938 cumartesi: Doktorların rüştü. ü.10.1938 pazar: Bır banyo yap 30 dakikalık ziyaretinden sonra 22..10.1038 cumartesi günü Ülkü tıktan sonra traş olan Atatürkün Afet Hanım 15 dakika, Sabiha ile Genel Kâtip Hasan Rıza Beyi hanımlsT ziyaretine geldiler ve ya Gökçen 10 dakika, Hasan Rıza So 10 dakika için kabul etti. nında 35 dakika kald'.lar. Daha yak (Genel Kâtip) 5 dakika, Ba23.10.1938 pazar: Akil Muhtar, sonra Afet Hanım 30 dakika zi yan Bofrsan 5 dakika. daha sonra Hayrullah Dulev, Süreyya Hidayaret etti. Atatürk aynı zamanda yine Âfet Hanım fâsılalarla 60 dayet Sdrter. Abrevaya Marmaralı 45 dakika radyo dinledi. kika ziyaretinde bulundular. Ata ve M. Kemal Öke müştereken kon 10.10.1938 pazartesi: Tansiyonu türk saat 19 da ajans haberlerini sültasyon yaptılar. 12.5 olarak tesbit edı'.en Atatürkü radyodan dinledi. 24.10.138 pazartesi: Tansiyonu 12.7 Kasbakan ziyaret etti ve yanında 16.10.1938 pazar: Atatürkün tan idi. Ür e sayımı için kan alındı. ; 7Q dakika kaldı. Hanımlar ise 80siyonu 10.5 a düşmüştü. Kendisine 25.101938 sah: llâçlarına devam dakika yanında kalarak kendisi muhtelif enieksiyonlar yapıldı. olundu. Ülkü ile annesi 15 dakika ile fiörüştüler... 17.10.1938 pazartesi: Bugün dok kadar ziyarette bulundular. 11.10.1938 salı: Atatütrk, Dr. Ne toru yanında 35 dakika kaldı. Yi26.10.1938 çarşamba: Kızlan Vssağıtlaşmakta şet Ömer İrdelp tarafından mu ne hastalığın seyri fıye ve Ülkü ile Bayan Gökçen, ayene edildi. Bu hal 30 dakika ka idi. Afet Hanım 00.10 dan 00.50 ye Âfet Hanım, 15 dakika kadar ziyariar sür'dü. Daha sonra Afet Hanım kadar yanında kaldı. retinde bulundular... 15 dakika. baysr. Sabiha Gökçen 5 18.10.1938 salı: Yabancı doktov27.10.1938 perşembe: 29 ekim güdakika ziyaretinde bulundular.. lardan Prof. Fissinger'le telefonhı Ayrıca. Başbakan. Sefir Fethi Bey görüşüldü, hastalığın sej'ri nakle nü okur.acak nutkunu getiren Başve Salih Bozok ziyaretine geldiler. dildi ve tavsiyeleri tesbit olundu. bakanla 40 dakika konuştu. Nutku Bu ziyaret de 45 dakika süVdü. Fissinger'le saat 9.50 de yeniden dinledi bazı kısımlarını tashih et12.10.1938 oarsamba: Hastalısjı ay Sörüşüldü. Netice bildirildi. Ve ge ti, bazı kısımlarma ilâveler yapnı şekılde devam eden Ata'vı Dr. ce 8 9 arası tektar görüşülmesi ka tı. Atatürk son günlerinde dahi : vatandaşları ile meşguldü. DokM. Ö. I. 10 dakika, müteakiben rarlaştırıldı. Âfet tnan 13 dakika. Sabiha GökAtatürk sık sık derin uykuya torlar 15 dakika kendisini ziyaret çcn 10 dakika ziyaret e'tiler. dahyordu. Bu a'ada sık sık «Aman ettiler. 28.10.1938 cuma: Gene'. Kâtip Ha j 13.10.1938 perşembe: Atatürke dil, amandil bu geceden efendim» «an Rıza Soyak iie Dr. Bozok 15 i verilmekte olan ilâçlar artınldı dediği tesbit olundu. [ ve bazılan da değiştirildi. Doktetf 19.10.1938 çarşamba: Ata'nın ya dakika yanında kaldılar. lar, topluca ziyaret ederek kon pılan muayenesinde nabzının 88. 29.10.1938 cumartesi: Bugün kensültasyon ıçin 45 dakika yanında teneffüsünün de 18 oldugu tesbit d:sine soruîan sualleri rahatça cekaldılar. Tevfik Rüştü Aras, 45 edildi. Sorulan bazı soruları ar.lı vaplandırıyordu. Yalnız asabi bir dakika, Afet Inan 40 dakika ziya yor, dilini istendiâi zaman çıkaSrı hâl mevcuttu. Okurlardan Alaliırk Sİİıloıi llalürlı A nadolu taşiyle, taprağiyle ATA'yı T ükenraez bir borç bilir 10 KASIM'da anmavı . A dııı dillerde destan, rönüllerde sultandır; T arihe bahşetti£in vatan de^il, «Cihan» dır... l mitler Sende doğar, kemâle erer Scnde, U uhun ruhlarımızda, maddeten gülmesen de... K apkara ufukları nüra srarkettin ATA! Ö liimün yumrueunu indirdin Saltanata. I. âle tiil sümbiil açar bakımsız bahçflerdc. M I.TSTAFA KEMAL adı şifa olur her derde T. bediyyen bu Millet, hu Vatan Sana âşık, 7. nlmrti boean Işık: Kuhlara dolan Isık'... Ali Karancak Kastmda Atatürk Kasım çiçekleri getirdik sana. Beyaz anneci|inin sütü gibi ak. Göresledik seni uyan nykndan, Kalk, ?ir aramıza, konuş Atam, kalk! Tirmi dört vıl oldu sana hasretiz, Taktığın alesle yanık kalbimiz.. Allah sahit. sana olan sevgimiz Bayrağımızla eş dalgalanacak! Kasım çiçekleri topladık sana, Sen sulh meş'alesi dosta. düsmana, Dünya bulanırken yeniden, kana Sen hür kalelere çekilen bayrak! Sen, ey milyonlan ısıtan ateş, Sen, ey zulmetleri dağıtan tünes, Sen, ey Fatihlere, Tavuzlara eş, Kahramanlara baş, yakın ve nzak. Atatürk, AUtürk! Sen baş tacımız, Sen jerçek sevgimiz, gerçek acımız.. Bugün de yolunda, yanındayız, bak : Genç, ihtiyar, çoluk çocuk, kadm, kız.. Askın kalbimizde taze ve sıcak, Dünyalar durdukça taze kalacak'. Andiçtik, dayansa kemije bıçak Kalblerimiz senin için çarpacak!.. Kasım çiçekleri şretirdik Sen. en çok emeği eeçeıı Soıısuz heyecanla teldik Kalk, gir aramıza, koııus sana. vatana.. yanına : Atam, kalk!.. Tarık Orhan Atatürk, Isl.ın'.ıııla çıtmek üzere trene binmeden, Ankara Garında ueurlayıcılarının ellerini sıkarken Mustafa Kemal şöyle diyor yolda, îngiliz kuvvetleri Türkdu: îerin yolunu kesiyor ve Boğalzmire çiriş: Eğer Ingilizlerin müdaha zı seçme'.erine engel oluyordu. Başkumandan. îzmır şehrileve gerçekten niyetleri olsa Ne yapmak lîızımdı? Yunan no, 9 Eylül 1922 günü. pırıl pımağlubiyetini tamamlamak zor idi. bunu daha önce, yani biz rıl güneşli bir havada girdi. bir iş değildi. Fakat Ingiltere lzmire girmeden evvel yapar Yolun son kilometrelerini açık ile ıhtıîâfa düşmek ayrı bir lardı. Itilâf donanmasını göraraba ile geçmişti. Kucak kumescle idi. dünüz, değıl mi? Sehri top alcak çiçek altında düpedüz kayAsıl kötüsü şu idi ki Mustında tutuyordu. Halbuki biı bolan uzun bir otomobil kafıtafa Kemal bu işde gecikemezdefa bile ateş etmedi. Şimdı lesinin başında idi. di. Her geçen gün Yunanhlaartık iş işden geçmiştir. IngıYolun ıki tarafına kesif bir rın lehine oluyor ve silâhlanlizler dün tınmadılar, yarın ınsan kalabahğı yığı'.mıştı. Izma işini tamamlamaianna imhîç tınmıyacaklardır. mir Türkleri sevinçlerini kâ:ı veriyordu. Tek mermi atılmadan: nasıl gostereceklerini bilemiTürk kıtalan zafer coşkunAma bu, ne olursa olsun, biı yorlardı. Kimisi Başkumandanı luğu içinde olmakla beraber farazıyeden ibaretti ve bu faalkışlıyor, ona çiçekler fırlayorgun bir balde idiler. Ünıraziyenin âkıbeti önemli olatıyordu; kimisi hüngür hünbilirdi. Eğer Mv^stafa Kemal gür ağlıyor; kimisi de diz çö formaları liyme liyme idi. Mühimmat yoktu. Ne uçakları, ne hesaplarında yanıhyorsa, dör; küp. kendilerini gaddariarının ağır îopları vardı. Modern bir sene süren bir mücadelenin elınden kurtardığı için Allaha harb yapmak için lâzım olan semerelerini bir günde kaybeşükrediyordu. vasıtalardan hiç biri mevcut cebilirdi. tzmir kapılarinda, yalın kıdeğildi. Mustaîa Kemal, hedefilıç bir süvari bölüğü Gazi'nin Karşı taraftaki Îngiliz kuvne tamamiyle ulasmadıkça etrafını kuşattı. Kendilerini vetleri kalabalık değildi. FaYunanlılarla barış müzaçılgınca alkışlayan sevinç içınkat kuvvetle tahkim edilmiş kerelerine girmemeğe azimdeki halkın doldurduğu sokakmevzilerde idiler. Çelik kuleli. fakat öte yandan, îngillardan ağır agır geçtiler. leri ufuka gözüken kuvvetli tere ile bir ihtilâfa girmemek Limana vardılar. Orada, bir bir donanma ile destekleniyoriçin de elinden geleni yapmak palamar boyu kadar açıkta, 1 lardı. Donanmanın gerisinde, kararmda idi. Sir Charles Hatilâf devletleri donanmasına Avrupa kıyısında, tngiliz hava rington'a, iradesi karşısmda bomensup harb gemilerı duruyorordusuna mensup birlikler yun eğdireceğine inandığı için du. Heybetli Ingiliz zırhlılan vardı. çok cür'etli bir manevraya baş koyu kül rengi cusseleriyle Sonra, uçakların gerisinde, vurdu. rıhtıma tepeden bakıyorlardı. Büyük Britanya ImparatorluFakat hepsi demirli, hareketSeçme iki alaym subaylanğunun bütün kudreti duruyorsız duruyorlardı. Itilâf hükünı ve erlerini topladı, du. Ingiiizlör Söğüşmefe kametleri, Amirallerine, müdararlı iseîer? Ama döğüşmek ishale etmemek üzere emir ve;terler miydi? Bütun mesele bumişlerdı. Topların tapaları çıIrada idi. karılmamıştı. Fransızlarla îtalyanlar hayır Alay, onların önünden, sandiyorlardı. Ruslar da öyle. Faki mevcut değillermiş gibi geçkat bunların, işleri karıştırti ve Bornova'ya doğru iler'semakta menfaatieri bulunabidi. Mustafa Kemal, Genel kaiirdi. rargâhmı orada. îzmirli zenMustafa Kemal kararlı: Sin bir tacirin kızı tarafından kendisine tahsis edilen bir vilLloyd George'a gelince o, lâda kurdu. bir karış gerilemiyeceğini söylüyordu. Bununla beraber. çoBu yamaçta bulunan bu müğu kimse onun blöf yaptığını, kellef ikametgâhtan bakınca, muhteşem bir panorama görükabinesinin sarsıntı geçirdiğ:lüyordu. Mustafa Kemal, tarani, îngiliz halkının harbe aleyhçanın parmakhğına dayandı, tar olduğunu iddia ediyordu. güzel bir yaz ikindisinin altın Biribirine zıd bu iddialarır. yaldızh ışıkları içinde yıkanan hangisine inanmahydı? şehri, limanı ve denizi seyre Mustafa Kemal'in çevresinkoyuldu. de kenaatler değişikti. Sonra, çalışma odası olarak Kimi ona. Yunanhlarla barış düzenlenmiş bulunan büyük yapmağı, çok büyük neticeler salona girdi, bir kaç kurmay ahnmışken bir çılgınlık edip subayı çağırttı, haritalar gebu neticeleri berbat etmemeği tirtti. çalışmağa koyuldu. tavsiye ediyordu. Kimisi de. Ineilizler döğüşecekler mi? kuru gürültüye kanmamasım rica ediyordu. Bu fikirde oFakat îzmirin alınışı harbe lanlara bakılırsa taarruza deson vermiş değildi. Yunanlılar vam etmeli, îngilizleri yert öç alnaak istiyorlardı. Trakyasermeli. Boğazlardan geçmeli, da yeni bir ordu kurmakla Yunanlıları koşaradım Atinameşguldüler. Yalnız, Mustafa Atatürk, tngiliz Kıralı Edya kadar sürmeli idi. Bütün Kemal, düşman kuvvetleri köward Türkiyeyi ziyaret ettiği mesele, vakit kaybetmemekti. künden mahvedilmedikçe zafesırada merasim kıyafetiyle rin tamamiyle elde edilmiş saSakarya galibinin îstanbulotomobüinde yılamıyacağını biliyordu. Trakda dostları vard:. Bunlar Milya ordusunu yok etmesi gerelerinden beklediği işin ne olletlerarası Komisyon hizmetinkiyordu. En iyisi, bu ordu daduğunu onlara bizzat açıklade çalışıyorlardı. Içlerinden biha kurulmadan evvel bu işi ri, îngiliz Başkumandanı Sir dı. İşaret verilince erler, tübaşarmaktı. Mustafa Kemal'in fek dipçiklerini yukarda tutaCharles Harrington'un Londra deniz kuvvetleri bulunmadığı rak İngiliz mevzilerine doğru kabinesine gönderilen bazı teliçin, kuvvetlerl ancak Çanakyürüyeceklerdi. îngilizlerin ihgrafların suretini gizlice kenkaleden geçen kara yolları vatarlarına hiç kulak asmadan disine göndermeğe muvaffak sıtasiyle Trakj'aya ulaşabiliryoilarına devam edecekler ve oldu. di. Bir an vakit kaybetmeden düşman siperlerini sessizce aMustafa Kemal bu telgraf tümenlerini.tsmet Paşanın koşacaklardı. suretlerini dikkatle okumuş, mutası altında kuzeye doğru Harrington'un bir askerden ziManevra, bir tek şartla başasaldırdı. yade bir diplomat olduğunu rıya ulaşabilirdi. Tek kurşun Çanakkalede, yollarını kesen görmüştü. Harrington'un, zora atılmıyacaktı. Herkesin, hemen îngiliz kuvvetleriyle karşılaşkarşı koyacak kadar sinirleri hemen insan takatı üstünde bir tılar. O zamana kadar benzeri kuvvetli bir adam olmadığına sükünet, bir disiplin, bir sogörülmemiş bir durumdu bu. kanaat getİTdi. Döğüşmekle boğukkanhlık göstermesi şarttı. Rumeli kısmında bir Yunan yun eğmek şıkiarı araşında ka29 Eylül sabahı, kıtalara, suordusu kuruluyordu. Türk oriınca, son dakikada ikinci şıkbaylarmdan son bir defa daha dusu bu orduyu imha etmek kı tercih etmesi ihtimali çok ders aldıktan sonra harekei İC'îi ü ' T ' r p • ' •'"• ı '••' > Y a r . kuvvetlivdı. emri verildi. Manevra, yürekleri sıkan bir sessizlik içinde ba.şladı. Türk askerleri, Çanakkale yolunu kesecek şekilde tertiplenmiş olan Îngiliz hatlarına doğru ağır ağır ilerlerken, sınirleri dakikadan dakıkaya geriliyor, gerginlik dayanılmaz bir hal alıyordu. Yanlış tefsir edilecek bir tek emir, tek bir sinirli hareket. işi çatışma ya götürebüırdi, Türkiye, Büyük Britanya ile bir harbe tutuşmuş olurdu. Böyle bir harbin nasıl biteceğinden de kımse şüphe etmiyordu. Öte yandan. İngiliz kıtalan da sıkı emirler almışlard:. Türklerin geçmesine rriâni olacaklar, fakat ne onlardan evvel ateş açacaklar, ne zora baş vuracaklardı. Lâkin. usulen yapılan ihtarlara rağmen Türkler ılerlemekte devam ediyorlardı. Hem durmuyorlar. hem vuruşmak ıstemiyorlardı. îngiliz subayları fena halde şasırmışlaı. askerlerıne ne emir vereceklenni bilemiyorlardı. Hava çok elektrıkli idi. subayların sinirleri kopacak gıbi genimişti. Türkler. ilk sı , per hatlarını aşmı.şlardı. AAtatürk'ün ebedi hayata intikal rttiği Dolmabahce Sarayındakı Arkası Sa. 7, Sü. i te vatak (J. Benoist Mechin, yakın tarihe dair eserleriyîe tanınmı.ş bir Fransız yazandır. Batılı yazarların bir ço|unda olduğu gibi. onun eserlerinde de. bir takım hasbi aleyhtarlıklara, iftiralara. dediko duya ve tezvire dayanan asılsız teferruata tesadüf etmek mümkündür. Nitekim, Atatürk hakkında kaleme aldıiı eserlerde mahut Armstrong'un iddialanna dayanarak iftira alanında çok ileri çittiâi pasajlar eörülür. Ancak. yine onun kaleminden cıkan asajıki satırlar, en/lere batan hakikat çüneri karşısında. eBnoist Mechin'in bile, Atatürk'ün dehasını ve kaaramanlığını itiraf zorunda kaldıeını !Österdic:i için bunları. Büyük Adamın ölüm yıldönümüne rastlıyan buçünlerde bir Fransız mecmuasında çıkan bir yazıdan iUtibas etmes;t faydalı huluyoruz.)