Katalog

24 Mayıs 2017 Çarşamba Akademi 9 lİletişimsel özerkliğin imkânı olarak internet Geleneksel medya büyük ölçüde si yasal, toplumsal ya da ekonomik iktidarlar tarafından kontrol edildiğinden, günümüzde muhalif toplumsal hareketlerin iletişimsel bir özerkliğe sahip olmaları ancak internet ile mümkündür. Castells’in ifade ettiği gibi, toplumsal hareketler ancak kurumsal iktidara sahip olanların denetiminden bağımsız özerk bir iletişim süreciyle kendi kendilerini kurarak, karşı iktidarı icra edebilirler. Bu haliyle iletişimsel özerklik yeni toplumsal hareketlerin vazgeçilmezidir, çünkü hareketlerin oluşmasını mümkün kılan ve iktidar sahiplerinin iletişim gücü üzerindeki denetiminin ötesinde genel olarak toplumla ilişki kurmalarını sağlayan bu özerkliktir.8 Ancak siyasal iktidarların denetiminden ve sınırlamalarından bağımsız, sanal dünyada örgütlenmenin veya haberleşmenin, tek başına yerleşik toplumsal/siyasal değerleri değiştirmeye yetmeyeceği; nesnel gerçeklikteki kamusal alanlarda da görünürlüğün sağlanması gerektiği vurgulanmalıdır. İnternet toplumsal hareketleri veya herhangi bir davranışı tek başına belirlemeyeceği; bir hareketin veya davranışın oluşması/ sürdürülebilmesi için toplumda karşılığının bulunması gerektiği de hatırlanmalıdır. Bununla beraber internetin politik anlamda kullanılmasının ve yaygın hale gelmesinin, yerleşik iktidarlara karşı muhalefete zemin hazırladığı, demokrasiyi güçlendirdiği, sivil toplumun özerkliğine katkı sağladığı ifade edilebilir.9 l Gezi örneği Yeni toplumsal hareketlerin bir örneği olan ve de Türkiye toplumumun ilk kez karşılaştığı bir eylem türü olan Gezi protestoları sırasında sosyal medyanın kullanılma biçimi bu önermeyi destekler nitelikte olmuştur. Eylemciler, sosyal medya sayesinde klasik iletişim araçları üzerinde egemenlik inşa etmiş politik/ekonomik iktidarları aşarken, aynı zamanda kendine ait medyalar yaratabilmiştir. Geleneksel medyanın bazı “şey”leri görmeme, hatta engelleme tavrının aksine Gezi eylemcileri tarafından internet üzerinden oluşturulan alternatif haberleşme kanallarıyla protestolara katılan hemen hemen herkes kendini ifade etme olanağına sahip olabilmiştir. İnternet, geleneksel medyanın filtrelemeleri olmaksızın herkese kendi adına konuşabilme imkânı sağladığı gibi, insanların düşüncelerini, hislerini dile getirme konusunda önemli bir özerkliğe sahip olmasına da zemin hazırlamıştır.10 Bu haliyle Gezi eylemleri sırasında, farklı fraksiyonların internet aracılığıyla ana akım medyanın görmezden geldiği veya engellediği en MURAD SEZER/REUTERS 11 Haziran 2013, Taksim Meydanı. Gezi eylemlerinde protestocuların asli haber kaynağı sosyal medya kanalları oldu. formasyonu kamusal alana çıkartmasına olanak sağlanmıştır. Politik katılımı artırarak demokrasiye katkı sağladığı varsayılan internet, aynı zamanda muhalif hareketlerin organize/mobilize olmalarına, tartışmalı konuları herhangi bir merkeze ihtiyaç duymadan aralarında çevrimiçi/çevrimdışı müzakere etmelerine olanak verir. Hem yerel hem de küresel nitelikleri taşıyan muhalif hareketler, internet aracılığıyla aynı zamanda dünyadaki benzerleriyle, toplumla ve medyayla iletişimlerini sağlarlar. İnternet bilgi ya da talimat dağıtmak için resmi bir liderliğe, komuta veya kontrol merkezine ya da dikey bir örgütlenmeye olan ihtiyacı ortadan kaldırdığından, belli bir merkezleri olmayabilir veya çoklu merkezlere sahip olabilirler. Bu hareketlerin, internetin olanaklarıyla, sadece eyleme çağıran mesajların yayılmasından dolayı değil; bir ülkeden, şehirden, kurumdan diğerlerine “bulaşıp” bir değişim umudunu tetiklediklerinden viral olduğu söylenebilir. Son olarak, homojen olmayan ve çeşitliliğin yoğun olduğu hareketlerin internet üzerindeki varlığının, siyasi mizahı ve yaratıcılığı beraberinde getirdiği görülür. Siyasal mizah ve yaratıcılık, yenilikçi grafik tasarım eseri avatar imgeleriyle, mi ni belgesellerle, YouTube’da yayımlanan web dizileriyle, video bloglarla, mizah dozu yüksek montajlanmış fotoğraflarla desteklenmiştir. Sosyal medyada dolaşıma giren bu imgelerin gücü ve yaratıcı anlatının harekete geçirdiği hem seferber edici hem de yatıştırıcı hisler, değişen siyasetin bir aracı olarak kültürü değiştiren bir sanat ve anlam ortamı yaratmıştır. Bu ortam da harekete katılan eylemcilerin geniş ölçekte genç nüfusla bağlantı kurmasına destek sağlamıştır.11 Ek olarak, yeni muhalif hareketler internet ortamında yaydıkları yaratıcı mizah dozu yüksek medya ürünleriyle, klasik politika yapmanın ciddi ve sert yüzünü; otoriter söylemlerini değersizleştirdikleri de ifade edilmelidir. Ancak belirtilmelidir ki anlatılanlar, dijital iyimserlerin internetin muhalif toplumsal hareketler için vazgeçilemez olumlu yönlerine yaptıkları vurguyu dile getirmiştir. Bir de internet ortamının da politik bir mücadele alanı olduğunu, toplumsal iktidar odaklarının da bu mecrada eylediğini hatırlatan dijital kötümserler vardır. Onlara göre bu yeni mecra insanlık tarihinde benzeri görülmemiş bir kontrol ve denetim mekanizmasını da kurmuştur: Bizi her yerde yakalayan/gören büyük göz, big brother veya panoptikon. n 1 Hande Orhon Özdağ, “Yeni Toplumsal Hareketler ve Gezi Park Eylemleri”, Dağarcık Türkiye, 1 Temmuz 2013, http://www.dagarcikturkiye.com/yenitoplumsalhareketlervegeziparkieylemleri yd788.html, erişim tarihi 9 Mayıs 2017. 2 John C. Pierce vd., Political Culture and Public Policy in Canada and the United States: Only a Bor der Apart? içinde (Lewiston, New York: The Edwin Mellen Press, 2000), 5051. 3 J.R. Gibbins, “Introduction”, der. J.R. Gibbins, Contemporary Political Culture: Politics in a Post modern Age içinde (Londra: Sage Publicatios Ltd., 1989), 1415. 4 K. Brand, “The Political Culture of New Social Movements”, der. Dirk BergSchlosser, Ralf Rytlewski, Political Culture in Germany içinde (New York: St. Martin’s Press, 1993), 117. 5 Brand, “The Political Culture of New Social Movements”, 116. 6 Brand, “The Political Culture of New Social Movements”, 116. 7 Sonia E. Alvarez, Evelyn Dagnino, Arturo Escobar, der., Cultures of Politics Politics of Cultures: ReVisioning Latin American Social Movements (Colorado: Westview Press, 1988), 12. 8 M. Castells, İsyan ve Umut Ağları: İnternet Çağında Toplumsal Hareketler, çev. Ebru Kılıç (İstan bul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2013), 2324. 9 Castells, İsyan ve Umut Ağları, 99100. 10 Castells, İsyan ve Umut Ağları, 114. 11 Castells, İsyan ve Umut Ağları, 102.