Katalog

16 ABD ABD 17 Amerika’nın ilk eyaleti vergisiz Delaware Yazı ve fotoğraflar Timur Özkan ıl 1787, Amerika Birleşik Devletleri anayasası ilk defa burada kabul edilir. Birleşik Y devletleri oluşturan 50 eyalet içindeki bu ayrıcılığından dolayı Delaware “First State” unvanı alır. Öte yandan halk arasında Delaware denince ilk akla gelen “vergisiz” bir eyalet olması. Adını Virginia’nın eski valilerinden Lord De La Warr’dan alan Delaware’nin Türkler arasındaki şöhreti biraz da adına yakıştırılan bir benzetme ile “dalaverecilik” Vergi olmadığı için pek çok şirket burada kurulmuş, pek çok gemi ve yat burada bayrak almış, dünyanın en büyük 100 şirketinden çoğu burada ve kredi kartı burada icat edilmiş. ABD’nin doğu tarafında yer alan Delaware oldukça küçük bir eyalet. Yüzölçümü sadece 6 bin 452 kilometrekare. Nüfusu da az, 780 bin kadar (kendi ifadeleri ile). Delawarans’ın yaşadığı eyaletin başkenti Dover, daha çok devlet dairelerinin bulunduğu bir yer. En büyük kenti Wilmington bir ticaret merkezi. Düz bir coğrafyaya sahip olan Delaware’in en çok ge zilen yerleri ise Atlantik kıyısındaki sahil kentleri. Bunlar içinde en popüler olanları ise; Rehoboth Beach ve Lewes. Rehoboth eşcinsellerin çokça tercih ettiği tipik bir sahil kenti görünümünde. Eyaletin görülmeye değer yeri ise Lewes. Girişindeki tarihi fenerin üzerinde “Birinci devletin birinci kenti” yazıyor. Ali Adnan Akgündüz, Lewes’in eskilerinden bir Ankaralı. 06 AAA 61 numaralı plakasını herkes tanıyor. Ali, bize önce 1631’de Hollandalılar tarafından kurulan Lewes’in eski merkezini gezdirdi. İstasyon, okul, doktor muayenehanesi ve benzeri binalar ile birlikte bazı ahşap evlerinde bulunduğu küçük bir mahalle olduğu gibi korunuyor. İçinden geçen Rehoboth Lewes kanalının kenarları ve üzerindeki açılır kapanır köprü ise güzel bir gezinti alanı. Lewes’de, her yıl Eylül ayında büyük bir Kızılderili festivali (Nanticoke Indian Powwow Celebration) düzenleniyor. Kurulan çadırlarda artık kaybolmuş Kızılderili gelenekleri yaşatılmaya çalışılıyor. Lewes’in kilometrelerce devam eden kumsallarında, askeri birer yapı olduğu anlaşılan beton kuleler dikkat çekiyor. 2. Dünya savaşı‘ndan kalan gözetleme kuleleri bugün tu rizmin hizmetinde. 60 yıl önce Alman savaş gemilerinin gözetlendiği kulelerden bugün Atlantik manzarası izlemek farklı bir duygu. Amerika Birleşik Devletleri’ni oluşturan 50 devletin (eyaletin) otomobil plaklarında kendilerini ifade eden sloganlar yer alıyor. New York plakalarında “Empire State”, komşusu New Jersey’de “Garden State” yazarken Delaware’de “First State” ifadesi dikkat çekiyor. Birleşik Devletler anayasasını ilk defa kabul ettiği için böyle tanımlanan Delaware aynı zamanda “vergi alınmayan” tek eyalet olarak bir ayrıcalık daha yaşıyor. Bu ayrıcalığından dolayı çevre eyaletlerden gelen yoğun bir alışveriş turizmine sahne olan Delaware’ın her tarafında “outlet” tabir edilen büyük alışveriş merkezleri açılmış. Elektronikten konfeksiyona tüm “marka”lar burada. Her eyalet gibi vatandaşlarının seçme hakkı da bulunan Delaware’e sadece iki saat uzaklıktaki Washington DC’nin plaklarındaki slogan bambaşka bir Amerika gerçeğini vurguluyor. “Taxation Without Representation” Evet bir başkentte seçilme hakkı yok ama vergi var. Peki nasıl oluyor? Hayretle öğreniyoruz ki Amerika’da hiç kimse başkenti, kendi topraklarında istememiş. Bunun üzerine Maryland ve Virginia eyaletleri kendi topraklarından eşit miktarda yer vererek başkent için bir alan yaratmışlar. Böylece kurulan Washington DC, kendisi bir eyalet olmadığı için (kendi yöneticilerini eyalet bazında seçen ABD’de) seçimlere katılamayan insanların yaşadığı bir başkent olmuş. Özetlersek “vergi veren fakat seçme hakkı olmayan bir başkent” ve komşusu “vergi vermeyen ama seçimlere katılan” bir eyalet. Anlaşılır gibi değil, burası Amerika... Türkiye ile hemen hemen aynı paralelde kaldığı için benzer mevsim özellikleri taşıyan Delaware, New York’a çok yakın. Amerikan filmlerinden tanıdığımız ve neredeyse her yerini gitmeden görmüş gibi olduğumuz New York’u görmek; Amerika’yı görmüş olmak sayılmıyor. (New York’u görmeden de Amerika görülmüş olmuyor ya o da ayrı bir konu). Bu nedenle New York’a kadar gelmişken Amerika’nın kendisini de görmek ve de fırsattan istifade vergisiz alışveriş etmek isteyenler için, buraya sadece 3 saat uzaklıktaki Lewes iyi bit tercih olabilir. ozkantimur@yahoo.com