Katalog

Prof. Dr. Türel YILMAZ Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Türkiye’nin doğu komşusu, mart ayında sandığa gidiyor C S TRATEJİ 11 olmaktadır. Iran News Gazetesi, reformcu kesimden Reformcu İttifakı Komitesi Başkanı ve İçişleri Eski Bakanı Abdulvahid MusaviLari, aynı ittifakın önde gelen isimlerinden Enerji Eski Bakanı Habibullah Bitaraf ile Eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı Hüseyin Maraşi, Tahran Belediyesi Eski Başkanı Gulamhüseyin Kerbasçi, İslami Katılım Cephesi Genel Sekreteri Muhsin Mirdamadi, Eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve İslami Katılım Cephesi üyesi Muhsin Sefei Ferahani, Hatemi’nin kardeşi Muhammed Rıza Hatemi ile adı nükleer casusluk suçlamasıyla anılan Hüseyin Musaviyan’ın aday olmamasına özellikle vurgu yapmaktadır. 14 Marttaki parlamento seçimleri için aday olarak kayıt yaptıran önemli siyasiler bulunmaktadır: Ali Laricani’nin yanı sıra Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Muhammed Ali Ramin, İstihbarat Eski Bakanı Ali Fellahiyan kayıt yaptırmış bulunmaktadırlar. Hatemi’nin seçimlere aday olarak katılmayacağına kesin gözüyle bakılmaktadır. Medeniyetler Diyalog Merkezi Başkanı olan Hatemi, Tebriz’deki konuşmasında, parlamento seçimlerine de değinerek, "sağlıklı, bağımsız ve rekabetçi bir seçim gerçekleştirilmesi için sorumlulara büyük vazifeler düştüğünü, İran İslam Devrimi ile gerçekleştirilen İslam’ın asıl muhtevasının yerini gerici fikirlerin almaması gerektiğini" vurgulayarak, İran kamuoyuna önemli bir mesaj vermiştir. İran’da söz konusu gelişmeler devam ederken, milletvekili adayı olmak isteyen reformist kesim mensupları, objektif olunmayacağı ve Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından veto edilecekleri endişesini taşımaktadırlar. Bu endişe nedeniyle, reformist oluşumlardan İran Özgürlük Cephesinin lideri İbrahim Yezdi, 2 Ocak 2008’de, reformist parti ve oluşumların birleşerek, parlamento seçimleri için Birleşmiş Milletlerden gözlemci talep edilmesi çağrısında bulundu. Bundan başka, reformist parti ve oluşumların seçimlere yönelik oluşturduğu Reformist Cephe Seçim Kurulu ise, 6 Ocak 2008’de bir bildiri yayınladı. Seçimlerin kazanılması halinde reformistler tarafından öngörülen düzenlemeleri içeren bir seçim beyannamesi mahiyetinde olan ve bahse konu kurulun üyelerinden Habibullah Bitaraf tarafından kamuoyuna duyurulan bildiride özetle şu hususlar yer aldı: "Seçimlerin kazanılması halinde, sosyal, kültürel ve siyasi özgürlüklerin genişletileceği, dış politikada çatışmacı tutumun terk edileceği, kadınların toplum içerisindeki statüsünün yükseltileceği, gerçek bir parlamenter demokrasi yolunda, siyasi partilerin kurulmasının ve yaygınlaşmasının teşvik edileceği." Reformistlerin bu girişimlerine karşılık, son günlerde yönetimin, bazı şeriat kurallarının uygulanmasında esnek davranmaya başladığı gözlenmektedir. Ancak bu durum, İran’ın bazı kesimlerinde, geçmişte de yaşandığı gibi, halkın sempatisini kazanarak, seçimlere katılımın artmasını sağlamaya yönelik manevralar olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca, söz konusu girişimlerin, reformcu eski iki cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi ve Haşimi Rafsancani yanlılarının seçimlerdeki olası başarılarını engellemek amaçlı olduğunu söylemek de mümkündür. Nitekim, İran’da reformist çevrelerde bu şekilde yorumlar da yapılmaktadır. Bu çerçevede yönetimin yaptığı önemli girişimlerden bir tanesi, SistanBelucistan eyaletindeki 2 bin tutukluya Ocak ayı başında af çıkarmasıdır. İran Meclisinin 290 milletvekilinin yeniden belirleneceği seçimlerin sonucu, sadece İran’da değil, başta Türkiye olmak üzere İran’ın komşuları ve bölge dışı güçler tarafından merakla beklenmektedir. Ancak, reform yanlılarının "Eğer seçimler sağlıksız olursa, biz de sessiz kalmayacağız" şeklindeki söylemleri dikkate alındığında; İran’da, reformistler ile muhafazakarlar arasındaki tansiyonun giderek artacağı anlaşılmaktadır. İ ran’da, 14 Mart 2008 tarihinde gerçekleştirilecek milletvekilleri seçimi için adaylık başvuruları 5 Ocak 2008’de başlayıp, 11 Ocak günü gece yarısı sona erdi. Meclis seçimleri için 7200 kişi adaylık başvurusunda bulundu. İlginç olan, adaylardan 590’ının kadın olmasıdır. Aslında, Kayhan İnternational Gazetesinde de belirtildiği üzere, başvuranların sayısı 2004 seçimlerinde başvuran adayların yarısı kadardır. Söz konusu gazete, başvuruların yarı yarıya azalmasının nedenini, bu kez adaylık için yüksek lisans şartının getirilmesine bağlamaktadır. Yine aynı gazetede, adaylardan bazılarının daha önceki seçimlerde, Anayasayı Koruyucular meclisi tarafından ehil bulunmamasına rağmen adaylık için kayıt yaptırdıkları belirtilmektedir. Yine, İran’daki gelişmeleri göstermesi açısından dikkate değer olan husus, daha önceki seçimlerde ehil bulunmayan bu adayların, İran’da önde gelen reformculardan olmalarıdır. Behzad Nebevi, Fatime Kerrubi, Muhammed Selameti, Murtaza Haci, Muhammed Rıza Rehçemani gibi isimler, bunlardan bazılarıdır. İran’da milletvekili seçimleri Reformistler ve radikaller arasındaki mücadelenin tüm dünya tarafından izlendiği İran, Mart ayında milletvekili seçimlerini yapacak. Seçimin genel eğilimi ortaya koyması bekleniyor. haberlere göre, İran İçişleri Bakanlığı, parlamento seçimlerine katılacak milletvekilleri adaylarının sicil dosyalarına ilişkin araştırmalarını, 13 Ocak 2008’den itibaren İstihbarat Bakanlığı, Emniyet Teşkilatı, Savcılık ve Nüfus Müdürlüğü nezdinde başlatmış bulunmaktadır. Söz konusu işleyişte, sadece bu dönem başlatılan bir gelişme dikkat çekmektedir: İçişleri Bakanlığı, söz konusu devlet kurumlarında yer alan dosyaların yanı sıra, geçmiş seçim dönemlerindeki uygulamalara ilaveten, ilk kez Besiç güçleri ile Ülke Denetim Kurulu’nda bulunan dosyalarda da araştırma yapmayı planlamaktadır. Nihai aday listesinin 5 Mart 2008 tarihinde kamuoyuna açıklanacağı ve adayların on gün süreyle kampanya yapabilecekleri ifade edilmektedir. Seçim öncesi İran’da muhafazakarlar ile reformistler nasıl bir politika izlemektedirler? Gelişmelere bakıldığında, seçimlere az bir zaman kala, muhafazakar ile reformistlerin kendi aralarında henüz bir birlikteliği sağlayamadıkları ve siyaset sahnesindeki bölünmüşlüğün devam ettiği gözlenmektedir. Muhafazakar kesim, Ayetullah Muhammed Rıza Mevdevi Kani’nin girişimiyle önemli isimleri bir araya getirmeye çalışmaktadır. Bu arada, İran İslam Danışma Meclisi, Milli Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu, Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi eski Genel Sekreteri ve ılımlı muhafazakar kesimin ileri gelenlerinden Ali Laricani’nin, Tahran bölgesinden milletvekili adayı olması teklifini kabul etmeyip, Kum şehrinden adaylığını açıklamasının, İran kamuoyunda "muhafazakarlar arasında bir anlaşmazlık olduğu" şeklinde algılanmıştır. Bundan başka, muhafazakar kesimin öncü isimlerinden Dışişleri Eski Bakanı Velayeti ve Kayhan Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hüseyin Şeriatmedari’nin aday olmamaları ise bölünmüşlüğün/anlaşmazlığın göstergesi olarak özellikle dikkat çekicidir. Ahmedinejad yanlısı muhafazakarlar, diğer muhafazakar grupların kendilerine katılmaları ile söz konusu birliğin oluşturulabileceğini/bölünmüşlüğün önlenebileceğini düşünmektedirler. GENEL NABIZ ÖLÇÜMÜ İran genelinde 45 milyona yakın seçmenin oy kullanacağı söz konusu seçimler ile eş zamanlı olarak Tahraz, Gazvin, İlam ve Esfahan eyaletlerinde Uzmanlar Meclisi ara seçimleri de gerçekleştirilecektir. Diğer bir deyişle, 14 Mart seçimleri İran’daki genel nabzı ölçmek açısından oldukça önem arz etmektedir. Hem milletvekilleri seçimi hem de dört eyalette de olsa Uzmanlar Meclisi seçimi İran’ın gelecek politikaları açısından bir gösterge olacaktır. İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, parlamento seçimlerine mümkün olan en yüksek halk katılımının gerçekleşmesini sürekli olarak dile getirmekte ve bunu istemektedir. İran’da milletvekili adayı olan kişilerin, öncelikle Anayasayı Koruma Konseyinin onayını almaları gerekmektedir. Milletvekili adaylarında, İslami kurallara uygun hareket etmek, İran vatandaşı olmak, Anayasa ve Velayeti Fakih kurumuna inanmak, en az yüksek lisans veya dengi bir programı bitirmiş olmak, mesleki koşulları yerine getirmeye engel bir sağlık problemi bulunmamak, 3075 yaşları arasında olmak, birden fazla seçim bölgesinden aday olmamak şartları aranmaktadır. Nitekim, basında yer alan Ahmedinecad REFORMCULAR Muhafazakar kesim arasında görülen bu anlaşmazlığın/bölünmüşlüğün karşısında reformist kesim ise, Hatemi’nin çabalarıyla birlik içerisinde seçimlere girmeye yönelik çalışmalarını sürdürüyor gibi görünmektedir. Reformist kanatta da ilginç gelişmeler