Katalog

vazgeçmemiştir. Bunun karşısında Azerbaycan ve Gürcistan tarafının Moskova için verebilecekleri daha fazla tavizleri kalmamış, Rusya'nın baskılarına karşı gelebilmek için Ukrayna ve Moldova ile birlikte alternatif örgütlenmeye gitmişlerdir. Birlik bir güvenlik birliği adını almasa da aldığı kararlar ve prensipleri itibariyle Güney Kafkasya istikrarını ve güvenliğini yakından ilgilendirmektedir. Güney Kafkasya devletlerinden Gürcistan ve Azerbaycan'ın GUAM içinde yer almalarının amacı ayrılıkçı hareketlerin yaratmış olduğu güvenlik sorunlarını çözmek üzere AGİT ve NATO'nun bölgede etkinliğini artırarak Rusya'nın tekelini kırmak olmuştur. GUAM'ın BDT içinde de yarattığı çatlak Rusya'nın BDT içinde tekelini engellemektedir. GUAM Gürcistan ve Azerbaycan’a daha geniş bir manevra alanı vermektedir. GUAM'ı ABD tarafından kendisine karşı kurulan bir birlik olarak gören Rusya, her fırsatta birliği parçalamaya veya birliğin etkinliğini azaltmaya çalışmaktadır. Diğer yandan örgütün askeri bir yapıya dönüşmesi veya o çerçevede bir askeri yapının oluşması için çalışmalar sürmektedir. GUAM üyesi ülkeler arasında ikili askeri ilişkiler devam etmektedir. Özellikle AzerbaycanUkrayna, AzerbaycanGürcistan askeri ilişkileri dikkat çekecek boyutlara ulaşmıştır. UkraynaAzerbaycan arasında askeri teknolojik işbirliğini Ukrayna Savunma Bakanı Anatolıy Kriçenko "Onların enerjisi, bizim uçaklarımız" şeklinde tanımlamıştır. Ayrıca iki devlet arasında GUAM çerçevesinde barış birlikleri oluşturularak dondurulmuş sorun bölgelerinde bunlara aktif rol verilmesi yönünde müzakereler devam etmektedir. Ukrayna, GUAM çerçevesinde askeri ittifakın da yaratılması teklifini yaparken, Azerbaycan Savunma Bakanı Sefer Abiyev de GUAM içinde oluşturulacak askeri yapının ülkenin bağımsızlığının teminatı olduğunu söylemiştir. GUAM çerçevesinde barış birliklerinin yaratılması fikri NATO tarafından da desteklenmektedir. GUAM üyesi ülkelerin ortak askeri çalışmaları onların NATO’ya uyumlaştırılmasını daha da kolaylaştıracaktır. Üye ülkelerin NATO ile işbirliği üzerinden GUAMNATO ve GUAMABD arasında işbirliği yapılmaktadır. En son 27 Eylül 2007’de NyuYork’da BM’nin 62. Genel Kurulu toplantısında GUAMABD arasında enerji ve güvenlik üzerine bir toplantı yapıldı. Ermenistan’ın ulusal güvenlik bakımından Rusya’ya bağımlılığı Sovyetler Birliği yıkılmasına karşın devam ediyor. Özellikle Gürcistan’daki askeri üslerden çıkarılan Rusya askeri malzemelerinin Ermenistan’a taşınması da Erivan’ın uzun süre daha Rusya’ya bağımlı kalacağını gösteriyor. sorunların çözümlenmemiş olması da NATO üyeliği önünde en büyük engel olarak bilinmektedir. Bunun dışında üyelik için iç reformlar da tam olarak tamamlanmış değildir. Bunu "Bizim üyelik konusunda daha yapılacak ev ödevlerimiz var" diyen Saakaşvili de kabul ediyor. Saakaşvili Gürcistan’ın 2009’a kadar NATO’ya tam üye olacağını iddia etse de Gürcistanlı uzmanlar ülkenin 2011’den erken NATO’ya üye olamayacağını öne sürmektedirler. açabilir. C S TRATEJİ 11 ekonomik alanda da reformları tamamlamak zorundadır. Ermenistan ise güvenlik politikalarında Rusya’ya öncelik vermesine rağmen NATO’yla ilişkilerini devam ettirmektedir. Fakat Azerbaycan –NATO ilişkilerinde geri kalmamak ve Rusya ile ilişkilerde yaşanan bazı sıkıntılar nedeniyle Ermenistan, NATO ile ilişkilerini daha da geliştirebilir. Bu Ermenistan’ın aşamalı bir biçimde güvenlik politikasında iki kutup arasında dengeyi sağlamasına yol BÖLGESEL GÜVENLİK ÖRGÜTÜNE GEREKSİNİM Bölgesel Güvenlik Örgütüne Gereksinim Gürcistan ve Azerbaycan bölgenin güvenlik sorunlarını uluslararası örgütlerin gündemine taşımaya çalışmakta ve Rusya'ya karşı denge unsuru olarak NATO'nun ve AGİT'in bölgedeki etkinliğini artırmayı hedeflemiştir. Ermenistan ise güvenliğini Rus üslerine ve siyasi desteğine dayayarak bölgede BDT ve Kolektif Güvenlik Örgütü'nün etkinliğini artırmayı hedeflemektedir. Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan bu yapılanmalara yönelik politikalarında farklılık göstermektedir. Güvenlik politikalarındaki farklılıklar BDT genelinde olduğu gibi Güney Kafkasya bölgesinde de ikili güvenlik sistemini oluşturmuştur. BDT içindeki Russeverlerin bölge temsilci Ermenistan, pragmatik Batıcıların temsilcileri ise Azerbaycan ve Gürcistan olmuştur. Güney Kafkasya ülkelerinin güvenliğine yönelik en büyük tehdit komşu ülkelerin işgaline maruz kalmak olsa da hiçbir zaman bu üç ülke bu tehdit etrafında birleşememişlerdir. Bu ise dış tehditlerin bölgeyi işgalini kolaylaştırmıştır. Güvenlik alanında yapılacak işbirliğinde bu boşluk hala devam etmektedir. Bu boşluk üç devletin ulusal çıkarlarının çatışmasından kaynaklanmıştır. Ne 1918–1920’de iki yıllık kısa bir sürede yaşanan bağımsızlık yıllarında ne de 1991 sonrası dönemde devletler ortak güvenlik örgütü kuramamışlar veya birbirlerini destekleyememişlerdir. 1918 yılında kısa süreli bir Güney Kafkasya Seym’inin yaşanmasına rağmen hem iç hem de dış politikadan kaynaklanan farklılıklar 26 Mayıs 1918’de Seym’in dağılmasına neden olmuştur. Bölgenin bu denli güvenlik sorunları ile karşı karşıya kalması bölgesel güvenlik sisteminin kurulması için fırsat ve olanaklar yaratmasına rağmen Kafkasya cumhuriyetleri arasında birlikler çok kısa sürmüştür. Böyle bir kurumun bulunmamasında hem Rusya'nın böl yönet stratejisinin hem de üç devletin farklı ve çatışan ulusal çıkarlarının büyük rolü bulunmaktadır. AZERBAYCAN ASKERİ DOKTRİNİ AzerbaycanNATO ilişkileri 1994’de başlayan Barış İçin Ortaklık ve 2005’de imzalanan Bireysel Ortaklık Eylem Planı (IPAP) çerçevesinde yürütülmektedir. BİO çerçevesinde Azerbaycan’ın Kosova ve Afganistan’da Türkiye komutanlığında askerleri bulunmaktadır. Azerbaycan Afganistan’daki asker sayısını artırmayı kararlaştırmıştır. Fakat NATO ile işbirliğinde tam üyeliği hedeflememektedir. IPAP programının birinci aşamasına 2005’de başlayan Azerbaycan, 2007’nin sonuna kadar bunu bitirerek aynı yılda ikinci aşama anlaşmasını imzalamak istemektedir. Azerbaycan İPAP programı çerçevesinde 23 Mayıs 2007’de İlham Aliyev’in imzasıyla Ulusal Güvenlik Doktrini kabul edildi. Askeri Doktrin üzerine tartışmalar yürütülmektedir ve doktrinin Azerbaycan parlamentosunun sonbahar toplantısında görüşülmesi beklenmektedir. Taslakta Azerbaycan kendi güvenlik ilişkilerindeki önceliklerini şöyle açıklamaktadır: Azerbaycan ve Türkiye savunma stratejisi ortaktır ve Azerbaycan modern ordu kuruculuğunda Türkiye ile ilişkilerini kuvvetlendirmektedir, kolektif güvenlik alanında NATO ve GUAM’la işbirliğine önem vermektedir. NATO’ya entegrasyon Azerbaycan güvenliği için önemli bir husustur. Fakat Azerbaycan ulusal çıkarlarına uygun siyaset yürüten her bir devlet güvenlik alanında Azerbaycan’ın müttefiki olabilir. Azerbaycan’ın NATO ile işbirliğinin düzeyinin artırılmasında önemli rol oynayacak askeri reformlar süreci açısından 2007–2008 yılları dönüm noktasıdır. Azerbaycan ordu kuruculuğunda büyük pay sahibi olan Türk subaylarının ordunun NATO’ya uyumlu hale gelmesinde de büyük rolü bulunmaktadır. Özellikle NATO eğitimli subayların yetiştirilmesinde bu görev kendini göstermektedir. 2015 yılında Azerbaycan silahlı kuvvetlerini NATO standartlarına uygun hale getirmek istemektedir. Fakat Sovyet döneminden kalma subaylar ve NATO standartlarına uygun subayların yeterli olmaması ve Azerbaycan topraklarının işgal altında olması reformların gecikmesine neden olabilir. Özellikle 2007 yılında Azerbaycan’ın Ukrayna ve Rusya’dan Sovyet tipi askeri teknolojinin aldığı haberleri Azerbaycan’ın NATO standartların uygun silahlı kuvvetlerin yaratılması önünde büyük engel olarak değerlendirildi. Gürcistan ve Azerbaycan için NATO’yla bütünleşmesi sadece bir güvenlik tercihi değil aynı zamanda Batı değerlerini benimsemenin göstergesidir. NATO’ya üye olmak istediğini açık açık ifade eden Gürcistan’dan farklı olarak Azerbaycan dış ilişkilerindeki dengeyi korumak için üyelik ifadesini kullanmamaktadır. Her iki ülkenin NATO’ya üyeliği yukarıda sıraladığımız iç ve dış nedenlerden dolayı sancılı olabilir. Çünkü NATO sadece askeri değil aynı zamanda siyasi ve ekonomik bir örgüttür. Üye olmak isteyen ülkeler sadece askeri alanda değil aynı zamanda siyasi ve Saakaşvili NATO ÜYELİĞİNE EN YAKIN ADAY Her üç Güney Kafkasya ülkesi güvenlik ve dış politika öncelikleri doğrultusunda NATO’yla işbirliğini belli ölçülerde sürdürmektedir. Gürcistan sadece Güney Kafkasya devletleri arasında değil eski SSCB üyesi ülkeler arasında NATO üyeliğine en yakın aday olarak bilinmektedir. Gürcistan’ın önde gelen siyasi partileri 12 Mart 2007’de NATO’ya üyelik için ülkenin dış ve savunma politikasının daha hızlı bir biçimde biçimlendirilmesi gerektiğini içeren bir deklarasyon imzaladı. 13 Mart 2007’de Gürcistan parlamentosu bu deklarasyonu kabul etti. 21 Eylül 2006 tarihinde New York’ta yapılan NATO Dışişleri Bakanları toplantısında da Ukrayna ve Gürcistan ile NATO arasında Yoğunlaştırılmış Diyalog (Intensified Dialogue/ID) başlatılmasına karar verilmiştir. Aslında Gürcistan, NATO ile müzakere sürecini başlatacak olan Üyelik Eylem Planı (Membership Action Plan/MAP) sürecini başlatacak kararın alınmasını umut etmişse de bu gerçekleşmemiş ve ara çözüm olan ID’de karar kılınmıştır. Fakat Gürcistan’ın NATO’ya üyelik süreci sancılı bir süreç olarak değerlendirilebilir. Rusya’nın askeri üsleri sorununun çözümünde son aşamaya gelinmesine rağmen iki ülke arasında bazı sorunlar bulunmaktadır. Gürcistan’ın NATO üyeliğine daha yakın olması Rusya ile ilişkilerinde sık sık sorunlara neden olmaktadır. NATO Gürcistan’ı içine alarak direk olarak Rusya ile karşı karşıya gelmekten kaçınmaktadır. Dondurulmuş