Katalog

4 Araz ASLANLI TUSAM Kafkasya Araştırmaları Masası Koçaryan yönetimi endişeli... C S TRATEJİ sürecinden sonra Rusya Federasyonu’na daha fazla önem vermeye başlamıştır. Mevcut Ermenistan yönetimi, kendi geleceği açısından taşıdığı endişeleri Rusya’nın desteği ile aşabileceğini düşünmektedir. Bu düşünce ise Ermenistan’ı içerisinden çıkılması çok zor bir ikilemin içerisine sokmaktadır. Bir yandan Rusya Federasyonu’na aşırı bağımlılıktan ve verdiği tavizlere çok az karşılık aldığı düşüncesinden duyulan rahatsızlık; diğer yandan içeride antidemokratik uygulamalar, dışarıda ise saldırgan politikalar nedeniyle oluşmuş sıkışmışlığı aşmak için Rusya’nın desteğine duyulan ihtiyaç. Aslında, Kafkasya’daki dengelerde uzun zamandan beri şekillenen AzerbaycanGürcistanTürkiye ve RusyaErmenistanİran göreceli ittifakları dikkat çekmekteydi. Fakat Azerbaycan’ın ABDİran gerginliğinden İran ile ilişkisi için, bölgedeki renkli devrimler dalgası ve ABD’nin bölgeye yerleşme girişimleri etkeninden ise Rusya ile ilişkisi için yararlanması, dengenin Ermenistan aleyhinde değişmesine neden olmaktaydı. Karabağ sorununun çözümü için 1011 Şubat 2006 tarihlerinde Paris’te gerçekleştirilen görüşmeleri, “Savunma Bakanı Oskanyan’ın kayınpederi vefat ettiği için” yarıda terk eden Koçaryan’ın, 2122 Temmuz 2006 tarihlerinde Moskova’da gerçekleştirilen BDT Devlet Başkanları son gayrı resmi zirvesine de “sağlık durumundaki sıkıntılar nedeniyle” katılmaması, Ermenistan’ın sıkışmışlığını gösteren en güzel belirtiler olmuştur. Koçaryan’ın programına ve görüşmelerine bakılırsa, “sağlık durumundaki sıkıntılardan” ziyade başka sıkıntıların varlığından bahsetmek daha doğru olacaktır. Önemli bir destekçisi olarak gördüğü Rusya’nın, Ermenistan’da yapılacak olan bir sonraki seçimlerde nasıl davranacağı tam olarak bilinmezken, Karabağ sorununun çözümüne ilişkin olarak da bazı Rus yetkililerin “Ermenistan işgali altındaki Azerbaycan toprakları”ndan bahsediyor olması Ermenistan’ı rahatsız etmektedir. Koçaryan Soçi’deki son görüşmelere katılarak bu sıkıntılarını bir ölçüde aşmaya çalışmıştır. Bu arada Rusya Federasyonu Devlet Duması Milletvekili ve BDT Ülkeleri Enstitüsü Müdürü Konstantin Zatulin, Regnum ajansına verdiği demeçte bölgesel ilişkileri değerlendirirken, RusyaErmenistan ilişkileri konusunda ilginç tespitlerde bulunmuştur. Zatulin, Ermenistan’ın Azerbaycan karşısında güçlü kalabilmek için devamlı olarak Rusya’dan askeri destek almaya çalıştığını ama bu süreçte Rusya’ya bağımlılığını daha fazla artırdığını ve gittikçe Rusya’nın eyaleti olmaya başladığını vurgulamıştır. Koçaryan ve diğer liderler ister Rusya Federasyonu, bazı diğer devletlerle ilişkilerini geliştirmek ya da en azından arzuladıklarına yakın bir seyre sokmak için özel çabalar sarf etmeyi sürdüreceklerdir. Fakat yukarıdaki tespitlerden de görüldüğü üzere, olağandışı bir gelişme yaşanmadığı ve Ermenistan iç ve dış politik anlayışını değiştirmediği sürece mevcut ikilemden tam olarak kurtulması olanaksızdır. 16 17 Ağustos 2006 tarihlerinde Rusya’nın turistik kenti Soçi’de Avrasya Ekonomik İşbirliği Örgütü’nün (AEİÖ) resmi olmayan zirve toplantısı yapılmıştır. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin’in liderliğinde yapılan toplantıya Belarus, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan devlet başkanları katılmıştır. Hatırlanacağı üzere, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Rusya ve Tacikistan AEİÖ’ye asli üye olurlarken, Ermenistan, Moldova ve Ukrayna henüz gözlemci üyedir. Toplantının dikkat çeken bir boyutu, Rusya Federasyonu’nun küresel gelişmelerin bölgesel yansımalarını kendi lehinde kullanarak, eski Sovyet coğrafyasında toparlanma sürecini hızlandırması olmuştur. Toplantı sırasında Putin açık ifadelerle, kendilerine yakın gördükleri ülkelerin katılımıyla Avrasya coğrafyasında ortak ekonomik yapıyı oluşturmayı planladıklarını vurgulamıştır. Bu çerçevede Putin, gözlemci üyelerin asli üyeliğe geçiş sürecini hızlandıracaklarının mesajını da vermiştir. Toplantının dikkat çeken diğer boyutu ise toplantıya katılan liderler arasında yapılan ikili görüşme trafiği olmuştur. Bu çerçevede Güney Kafkasya’daki gelişmeleri yakından ilgilendirmesi itibariyle, özellikle Ermenistan Devlet Başkanı Robert Koçaryan ile Putin arasındaki görüşme dikkatle izlenmekteydi. Görüşmede, her iki lider ikili ilişkileri daha da ileri düzeye taşımaya yönelik olumlu ifadelere yer vermiştir. Görüşmenin kapalı kısmına ilişkin açıklama yapılmamıştır. Fakat açık kısmı ilginç yanlışlıklara sahne olmuştur. İkili ilişkilerin mevcut durumundan memnuniyet duyduğunu ifade eden Putin, Ermenistan ile Azerbaycan’ı karıştırarak, Koçaryan’a “bu sene Rusya’da Azerbaycan yılının üst düzeyde” kutlandığını anlatmıştır. Şaşkınlığını saklayamayan Koçaryan önce duraksamış, sonra kısık sesle “Ermenistan” diyerek Putin’i düzeltmeye çalışmıştır. Bunun ardından Putin önce “evet Ermenistan” demiş, Koçaryan’ın şaşkınlığının geçmediğini görünce, özür dileyerek, aslında bu karıştırmanın hayra alamet olduğunu, zira “malum sorunun” (Azerbaycan topraklarının Ermenistan tarafından işgali sorunu kastedilmiştir) çözümü için ciddi adımların atılmakta olduğunu dile getirmiştir. PutinKoçaryan görüşmesinin kapalı kısmına ilişkin ayrıntılara sahip olmasak da, son dönemlerde ikili ilişkilerin seyrinin, Ermenistan açısından arzu edilir durumda olmadığı gerçeğinden yola çıkılarak, Ermenistan’ın bazı beklentilerini ve hassasiyetlerini dile getirdiği düşünülebilir. Keza, Rusya Federasyonu karşısında devamlı olarak borçlanan ve her defasında borçlarını hafifletmek için önemli ekonomik kuruluşlarını bu ülkeye kaptırmak zorunda kalan Ermenistan’da kamuoyu, ikili ilişkilerin seyrinden rahatsızlık duymaktadır. Son olarak Temmuz 2006 sonlarında borçlarını ödeyememesi nedeniyle Ermenistan Hava Yolları Armavia’nın Rusya’ya yaptığı uçuşlarının durdurulması konusu gündeme gelmişti. Bazı uzmanlar, Rusya Federasyonu’nun bu Ermenistan Rusya’ya yanaşıyor Ermenistan yönetiminin ciddi tavizler vermesine karşın, Rusya ile ilişkilerini istediği seviyeye getirememesi, Koçaryan yönetiminin geleceğe yönelik endişelerini artırdı. Karabağ sorununun çözümünün yanısıra mevcut Ermeni yönetiminin 2007 ve 2008 yıllarında gerçekleştirilecek seçimler için de Rusya’nın desteğine ihtiyacı var. durumdan yararlanmak suretiyle, Ermenistan havacılığında söz sahibi olmak için ciddi girişimlerde bulunabileceğini iddia etmektedir. Ermenistan yönetimi, iç ve dış meselelerde Rusya Federasyonu ile ilişkilere büyük önem vermesine ve bu ülke ile ilişkilerinde ciddi tavizler göstermesine rağmen, ikili ilişkilerin seyrini istediği şekilde götürememesi, geleceğe yönelik ciddi endişelerin doğmasına neden olmaktadır. Azerbaycan topraklarının Ermenistan tarafından işgali sorununun (Karabağ sorununun) çözümü süreci nedeniyle Rusya’nın desteğine duyulan ihtiyacın yanı sıra, mevcut yönetim, 2007 ve 2008 yıllarında gerçekleştirilecek olan parlamento ve başkanlık seçimlerinde yaşanabilecek sıkıntıları da bu ülkenin desteği ile atlatmayı planlamaktadır. Antidemokratik uygulamaları nedeniyle içeride ve uluslararası alanda ciddi sıkıntılar yaşamakta olan Ermenistan yönetimi, özellikle, eski Sovyet cumhuriyetlerinde Batı destekli “renkli devrimlerin” gerçekleştirilmesi Koçaryan, 2007 seçimleri için Putin’den destek istiyor.