Katalog

daha önce bu konuda görüşmeler yapılmış fakat Rusya’nın baskıları ile İranErmenistan doğalgaz boru hattının hacmi küçültülmüştür. Bu nedenle İran doğalgazını Avrupa’ya Ermenistan üzerinden pazarlama ihtimali ortadan kalkmıştır. İran, Nisan 2003’te yapılan Karma Ekonomik Komisyonu’nda Türkiye üzerinden Avrupa’ya gaz satma isteğini dile getirmiş ve ‘fiyat indirimi’ için transit geçiş projesini şart koşan İran’ın, Türkiye’nin Hazar ve Türkmen kaynakları için istediği kendi topraklarından “transit geçiş”e yanaşmaması ipleri koparmıştır. Hatta İran’ın 2005’de doğalgaz miktarını azaltması da İran’ın Avrupa’ya gidecek doğalgaz boru hattı projesi konusunda İran’ın Türkiye’ye baskı yaptığı şeklinde yorumlanmaktadır. Türkiye’nin sahip olduğu jeopolitik konumu Avrupa’nın enerji ihtiyacının karşılanmasında hem sıvılaştırılmış doğalgaz bağlamında hem de boru hatları bağlamında giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Türkiye üzerinden çekilecek boru hatları diğer alternatiflere nazaran daha ekonomik ve daha güvenli olması bakımından Avrupa için daha uygundur. Bunun nedeni ise Güney Afrika veya Orta Doğu’dan alınacak sıvılaştırılmış doğalgazın taşınması ve tekrar gaza dönüştürülmesinin pahalıya mal olmasıdır. Özellikle, tankerlerle taşınan doğalgaz bakımından Türkiye, Avrupa ve dünya enerji piyasası açısından inkar edilemez bir İran Petrol Bakanı Kazem Vaziri Hamaneh’in Türkiye ziyareti, Türkiyeİran arasında Türkiye geçişli doğalgaz boru hattı konusunda yeni bir pazarlık dönemini başlattı. İran tarafı fiyat konusunda taviz vermeyeceğini kesin bir şekilde dile getirdi. C S TRATEJİ 11 Hamaneh, Türkiye’yi kendi şartlarına ikna edemedi. jeopolitik konuma sahiptir. Fakat Türkiye’nin İran’dan pahalı doğalgaz alması, Türkiye’nin bu özelliğinin birden bire göz ardı edilmesine neden olmaktadır. Ayrıca Türkiye’nin İran’dan alacağı doğalgazı üçüncü tarafa satması için ihracatçı ülkenin onayını alması şartı bulunması durumu daha da zorlaştırmakta ve daha da önemlisi Türkiye’nin Avrupa için “gözde” ihracatçı ülke olma özelliğini kaybetmesine neden olmaktadır. Dünya doğalgaz rezervlerinde Rusya’dan sonra ikinci büyük rezerve sahip İran, bu potansiyelini dünya ekonomisine entegre olma ve dış siyasi ilişkilerini geliştirme yönünde kullanmaktadır. İran doğalgazına artan ihtiyaç ise İran’ın elini kuvvetlendirmekte ve hatta İran, bu yolla izolasyondan kurtulmanın yanı sıra enerjiyi bir baskı aracı olarak kullanmayı hedeflemektedir. Bu konuda başarılı olmak için ise şimdiden birçok enerji anlaşmasına imza atmış olan İran, gerektiğinde bu anlaşmaları baskı aracı olarak da kullanmaktadır. Doğal Gaz Talep Tahmin ve Doğal Gaz İhracat Miktarları (Milyon m3) YILLAR Sm3 Türkiye Doğal gaz Talep Miktarları Sm3 DOĞAL GAZ İHRACAT MİKT. (YUNANİSTAN) Sm3 TOPLAM DOĞAL GAZ TALEP MİKTARLARI 2006 29.505 2007 32.288 2008 34.430 2009 38.300 2010 43.297 2015 53.616 2020 62.468 TÜRKİYE TRANSHAZAR’A ÖNCELİK VERMELİ Türkiye’nin Trans Hazar Boru Hattı Projesi’ne öncelik vermesi doğalgaz konusunda İran’la yapacağı pazarlıklarda elini kuvvetlendirecektir. Trans Hazar Projesi’nin gerçekleşmesinin önündeki engellerden biri de aslında İran’dır. Bir taraftan Hazar’a kıyısı olduğu için Hazar geçişli boru hattı projelerine karşı çıkan İran, diğer yandan Türkiye’nin Türkmenistan doğalgazı için transit güzergah olma teklifine karşı çıkıyor. Hedefinde ise Türkmenistan doğalgazının Türkiye ve Avrupa’ya taşınmasında konumunu kuvvetlendirmek vardır. Yani Türkmenistan’dan daha uygun fiyata aldığı doğalgazı Türkiye ve Avrupa’ya daha pahalıya satmaktır. Bu konuda başarılı olmaması durumunda ise İran’ın B planında Türkiye ve Avrupa’ya doğalgaz satışında kendi jeopolitik konumunu kuvvetlendirmek yer almaktadır. Bu nedenle Türkiye, kendi çıkarlarına uygun bir biçimde İran’a karşı doğalgaz konusunda daha kuvvetli olması için TransHazar Boru Hattı konusunda girişimlerini kuvvetlendirmeli ve İran geçişli değil Hazar üzerinden Azerbaycan geçişli doğalgaz boru hattını desteklemelidir. İran doğalgazının Avrupa’ya ihracı konusunda bahsettiğimiz üzere Ermenistan seçeneği ortadan kalkmış ve ayrıca LNG şeklinde satış Avrupa devletlerine daha pahalıya mal olacaktır. Tabii ki İran Avrupa’ya doğalgaz ihracı konusunda birkaç güzergah üzerinde çalışacaktır. Bu bağlamda, ortada iki alternatif kalıyor ki bunlardan biri Azerbaycan diğeri ise Türkiye’dir. Söz konusu iki müttefik ülke İran gazının Avrupa’ya satışı konusunda görüş alış verişinde bulunurlarsa her iki ülke de oluşacak durumdan karlı çıkacak ve İran’ın tavizsiz tutumunu kırabilecektir. 21 492 737 737 737 737 737 29.526 32.780 35.167 39.037 44.034 54.353 63.205 Kontrata Bağlanmış Arz Miktarları Cm3 Cm3 Cm3 Cm3 Cm3 Cm3 YILLAR RUSYA FED. 1. LNG (M.EREĞLİSİ) CEZAYİR 1 .LNG (M.EREĞLİSİ) NİJERYA İRAN RUSYA FED. (İLAVE) (BATI) RUSYA FED. (KARADENİZ H.) TÜRKMEN. (*) AZERBAY. (**) 2005 5000 4444 2006 6000 4444 2007 6000 4444 2008 6000 4444 2009 6000 4444 2010 6000 4444 2015 0 0 2020 0 0 1338 6689 8000 6000 0 0 30938 1338 8600 8000 8000 0 0 35766 1338 9556 8000 10000 0 2000 40638 1338 9556 8000 12000 0 3000 43587 1338 9556 8000 14000 0 5000 47519 1338 9556 8000 16000 0 6600 51058 1338 9556 8000 16000 0 6600 40791 1338 9556 8000 16000 0 6600 40791 Cm3 Cm3 Sm3 TOPLAM ARZ (*) : Doğal gaz alımı belirsizliğini korumaktadır. (**): Yıllık kontrat miktarları gaz teslimatlarının başlangıç tarihine göre değişebilecektir. Kaynak: http://www.botas.gov.tr/dogalgaz/dgarztalebsen.asp