Katalog

Araz ASLANLI TUSAM Kafkasya Araştırmaları Masası Tiflis yönetimi ayaklanma karşısında zor anlar yaşadı C S TRATEJİ 15 Abhaz lider Sergey Bagapş, sorun çerçevesinde hedef olmamak için Kvitsiani ve yandaşlarının kendi kontrollerindeki bölgeye geçişlerine izin vermediklerini açıklamış ve Abhazya sınırını geçmeye çalışan herkesin vurulacağını açıklamıştı. Bagapş ve diğer Abhaz liderler bir yandan da, devamlı olarak, kendi zaferleri ile sonuçlanan 1990’ların ilk yarısındaki savaşa gönderme yaparak, Gürcistan’ın Abhazya’ya yönelik askeri girişimlerinin kesinlikle Tiflis için hüsranla sonuçlanacağını iddia etmiştir. Gürcistan’ın Kodor’daki güçlerini artırması, operasyon sırasında ve sonrasında uluslararası gözlemcilerin Kodor’daki denetimlerini durdurması, operasyon sonrasında kendisine bağlı ve meşru olarak kabul ettiği Tiflis’teki Abhaz yönetiminin yerleşim merkezinin Kodor olacağını açıklaması, farklı tepkilere neden olmuştur. Rusya Federasyonu (RF) yetkilileri ve Abhaz liderler, Gürcistan’ı 14 Mayıs 1994 tarihinde imzalanmış Moskova Anlaşması’nı (savaşın durmasını öngören ateşkes anlaşması) ihlal etmekle suçlamış, 26 Temmuz 2006’da Gürcistan Dışişleri Bakanlığı, operasyon sırasında kesinlikle Moskova Anlaşması’nı ihlal eden hiçbir adım atmadıklarını açıklamıştır. RF Dışişleri Bakan Yardımcısı Grigori Karasin 2 Ağustos 2006’da yaptığı bir açıklamada Gürcistan yönetiminin Kodor’a asker yerleştirme ve “sürgündeki Abhazya Hükümeti”ni bölgeye taşıma kararının bölgedeki durumu alevlendirebileceğini söyledi. 31 Temmuz 2006’da Rusya, Kodor’daki askerlerini geri çekmesi için Gürcistan’a çağrıda bulunmuştur. Aynı gün, Gürcistan’ı ziyaret eden ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Matthew Bryza, Gürcistan’ın Kodor’daki operasyonunu desteklediklerini, Abhazya ve Güney Osetya sorunlarının barışçıl yollarla çözümü için çabaların sürdürülmesi gerektiğini ifade etmiştir. 2 Ağustos 2006’da Ukrayna Dışişleri Bakanlığı yayınladığı bir açıklama ile Gürcistan’ın Kodor’daki operasyonunu açık ifadelerle desteklemiştir.4 Ağustos 2006’da, Gürcü kaynaklarına göre bir Rus askeri helikopteri Kodor’daki Gürcü birlikleri üzerinde uçuş gerçekleştirmiştir. Rus kaynakları haberi doğrulamazken, bölgeye giden RF İçişleri Bakanı Grigory Karasin, 8 Ağustos 2006’da Abhazya sözde Devlet Başkanı Sergey Bagapş’la görüşmüştür. Görüşme sonrasında açıklama yapan Karasin, Abhazya ziyaretinin Kodor’daki olaylardan sonra yaşanan yeni gelişmelerle ilgili olarak duyulan ciddi endişelerle bağlantılı olduğunu ifade etmiştir. Kodor’da yaşananlar, Haziran 1993’te Azerbaycan’da yaşanan darbe girişimi ile önemli ölçüde benzerlikler göstermektedir. Ülkede Rusya karşıtı yönetimin varlığı, etnik sorunların ciddi düzeyde olması, bu sorunlarla mücadelede/savaşta kendi ülkesinin yönetiminde görev almış kişilerin ayaklanma girişimi söz konusu benzerliklere verilebilecek ilk örneklerdir. Haziran 1993’te Azerbaycan’da yaşanan darbe girişiminin arkasında RF’nin olduğuna ilişkin ciddi iddialar bulunmaktaydı. Nitekim Kodor’daki ayaklanma girişimi ile ilişkili olarak da Gürcistan yetkilileri RF’yi suçlamaktadırlar. Fakat şu anda bu iddiayı destekleyen kesin delillerin varlığından söz etmek mümkün değildir. Gürcistan yönetiminin ayaklanma girişimini önleme sürecinde izlediği taktikler, Abhaz ve Güney Osetyalı yetkililerin, “bu ayaklanma Gürcistan yönetiminin provokasyonudur” şeklindeki iddialarının da tamamen temelsiz olmadığını göstermektedir. Fakat şu anda elimizde olan veriler itibariyle söylenebilecek gerçeğe en yakın hipotez, bu sorunun büyük ölçüde Kvitsiani ile Gürcistan yönetimi arasındaki gerginlik nedeniyle kendiliğinden geliştiği şeklindedir. K asım 2003’teki iktidar değişikliği sonrası, siyasal istikrarsızlığını büyük ölçüde aşmış ve kendisini büyük ölçüde temel sorunlarına adamış görüntüsü veren Gürcistan, Temmuz 2006’da ciddi bir iç bunalımla karşı karşıya kaldı. 23 Temmuz 2006’da Abhazya’nın Gürcistan merkez yönetiminin kontrolü altındaki tek bölgesi olan Kodor Deresi’nde/Geçidi’nde ayaklanma meydana geldi. Ayaklanmayı, 19992004 yılları arasında Gürcistan Devlet Başkanı’nın Kodor’daki özel temsilciliği görevini yürütmüş olan, görevi Kodor’un güvenliğini sağlamak olan “Monadire” (Rusça Ohotnik Avcı) isimli özel birliğin Başkanı Emizar Kvitsiani başlattı. Kvitsiani, Savunma Bakanlığı tarafından gerçekleştirilmeye çalışılan, özel birimlere ilişkin reformu kabul etmediğini ve bölgede Gürcistan yönetimini tanımadığını ilan etti. Hatırlanacağı üzere, geçtiğimiz sene Gürcistan Savunma Bakanı İrakli Okruaşvili tarafından alınan karar, Kvitsiani’nin liderliğini yaptığı birliğe ilişkin reform gerçekleştirilmesini, en geç 27 Temmuz 2006’ya kadar Monadire Birliği’nin tüm üyelerinin silahlarıyla birlikte Gürcistan Savunma Bakanlığı’nın denetimi altına geçmelerini öngörmekteydi. Kvitsiani’nin bu karara uymaması üzerine, Gürcistan yönetiminin karar konusundaki tutumu merak edilmekteydi. Kvitsiani isyanı başlatırken, 27 Temmuz 2006’da kendilerine yönelik askeri harekât gerçekleştirileceği haberi aldıklarını ve bu durumu kabullenemeyeceklerini açıklamıştır. 23 Temmuz akşamı Mihail Saakaşvili Gürcistan Milli Güvenlik Konseyi’ni acil toplantıya çağırmıştır. 24 Temmuz 2006’da ise Kvitsiani’nin talepleri ajanslara yansımıştır. Kvitsiani, Gürcistan Başbakanı Zurab Nogaideli ile görüşme talebinde bulunmuştur. İstekleri içerisinde ise, yeni Gürcistan kabinesinin onaylanması öncesinde, mevcut İçişleri Bakanı Vano Merabişvili’nin azledilmesi dikkat çekmiştir. Kvitsiani, mevcut Gürcü hükümeti içerisindeki şahin duruşlu kişilerin ülkenin geleceğini tehlikeye attıklarını iddia etmiş ve onların görevlerine son verilmesini istediklerini açıklamıştır. Kvitsiani’nin ayaklanma ilanının hemen ardından Gürcistan yönetiminin sert tepkisi gelmiştir. Özellikle, Gürcistan Parlamentosu Başkanı Burcanadze, Kvitsiani’nin, Rus istihbaratının direktiflerini yerine getirdiğini ifade etmiştir. Burcanadze, Abhazya sözde Savunma Bakanı’nın ve GürcüAbhaz ayrılıkçı bölgesindeki Rus Barış Gücü Komutanı Sergey Çaban’ın 23 Temmuz 2006’da Kodor’a gelerek Kvitsiani’yle görüştüklerini iddia etmiştir. Bu iddia üzerine, Çaban bu haberi yalanlamış, Kvitsiani ise Çaban’ı sadece televizyonda gördüğünü açıklamıştır. Gürcistan parlamentosunda konu görüşülürken, bazı milletvekilleri, Kvitsiani’ye Gürcistan yönetimine karşı çıkarak, daha sonra Rusya’ya sığınmak zorunda kalan Acaristan lideri Aslan Abaşidze’yi destekleyen Genelar Dumbadze’nin kaderini hatırlatmıştır. Kvitsiani, bölge halkının kendilerini tam olarak desteklediğini, ifade ederek, Monadire birliğini yasadışı ilan edenlerin aslında kendilerinin gayrımeşru ve yasadışı kişiler olduklarını iddia etmiştir. Kvitsiani’nin ayaklanma konusundaki kararlı tutumu üzerine, Bölgeye operasyon yapılması kararı alınmıştır. 25 Temmuz 2006 akşamından itibaren bölgeye sevkıyat yapılmaya başlanmış ve gece yarısı ilk operasyonlar gerçekleştirilmiştir. BDT Barış Gücü Komutanlığı, içerisinde yaklaşık 300 Gürcü askerinin bulunduğu 10 askeri kamyonun bölgede görüldüğünü açıklamıştır. 26 Temmuz 2006’da Gürcü Rustavi2 televizyon kanalı ilk operasyonlar çerçevesinde Gürcistan’da ayaklanma İktidar değişikliğinin ardından, siyasal istikrarsızlığını büyük oranda aşan Gürcistan, geçtiğimiz ay Abhazya’nın Gürcistan merkez yönetiminin kontrolü altındaki tek bölgesi olan Kodor Geçidi’nde başlayan ayaklanmayı bastırarak önemli bir iç istikrarsızlık tehlikesini ortadan kaldırdı. Kvitsiani’nin yaklaşık 60 adamının gözaltına alındığı haberini geçmiştir. Tekrar yapılan “teslim ol” çağrılarına ve tanınan süreye rağmen, Kvitsinai teslim olmayı reddetmiş, sonuna kadar mücadele edeceklerini açıklamıştır. Operasyon sırasında Kvitsiani’nin yandaşlarının önemli bir kısmı yakalanmış, bazıları öldürülmüş, fakat Kvitsiani ve bir grup yandaşı ele geçirilememiştir. Gürcistan yetkilileri, bölgede denetimin kendilerine ait olduğunu, Kvitsiani’nin Abhazya yönetiminin kontrolü altındaki bölgeye geçtiğini açıklamış, fakat Abhaz liderler bu haberleri reddetmiştir. Gürcistan yetkilileri bölgede askeri bir harekât gerçekleştirilmediğini, İçişleri Bakanlığı tarafından bir operasyon yürütüldüğünü açıklamıştır. Resmi bir ziyaret çerçevesinde 26 Temmuz 2006’da, NATO Genel Sekreteri Jaap de Hoop Scheffer ile Brüksel’de bir basın toplantısı gerçekleştiren Gürcistan Başbakanı Zurab Nogaydeli, Gürcistan’ın Kodor’daki operasyonunun, Abhazya’ya yönelik unsurlar içermediğini, suçlulara karşı gerçekleştirilen olağan bir polis operasyonu olduğunu açıklamıştır. Gürcü yetkililerin aksi yöndeki tüm açıklamalarına rağmen Abhaz liderler, kendilerine yönelik tehdidin üst düzeyde olduğunu ifade etmiştir. Gürcü askerleri isyanı kontrol altına aldı.