Katalog

8 Kaan Kutlu ATAÇ H.Ü. Doktora Öğrencisi BD’nin küresel hegemonya kurma yönündeki politikasında petrol ve doğalgaz kaynaklarının kullanımı ve bu değerli maddelerin uluslararası piyasalara güvenli bir biçimde sunulması öncelikli konulardan birisi. Bu anlamda Ortadoğu ve İran Körfezi özel konumu ile dikkati çekiyor ve ABD bölgede kendi çıkarları için istikrarın oluşturulması ve korunması temeline göre bir dizi politika geliştiriyor. Bu politikaların oluşturulmasında ise göz ardı edilmeyen ve 2. Dünya Savaşı sonrasında ABD’nin bölgedeki varlığının şekillenmesinde önemli olan iki konu var: ? Birincisi, ABD’nin İsrail’e yönelik stratejik ortaklık ve güvenlik vurgulaması. ? İkincisi ise Arap yönetimlerinin ABD politikalarıyla olan uyumu. ABD son altmış yılda birinci önceliğini siyasal, diplomatik, askeri ve ekonomik anlamda istikrarlı bir şekilde uyguladı. 2. Dünya Savaşı sonrası Ortadoğu siyasetindeki temel değişimlerden birisi olarak ABDİsrail yakınlaşması ve işbirliği hala önemini korumaya devam ediyor. Ortadoğu’da uygulanan bölgesel stratejiler... A Arap milliyetçiliği yerine ‘parçalı müttefiklik’ Irak’ın işgal sonrası yaşadığı parçalı yapı petrolün sorunsuz batıya ulaştırılması için bir araç olarak kullanılıyor. Aynı uygulamalar, güvenli güzergahlar yaratma amacıyla da gündeme geliyor. ORTADOĞU’DAKİ KAOTİK SÜREÇ Ancak ABD, çıkarları için Arap devletlerinin totaliter yönetimlerini, iç ve bölgesel istikrarın korunması adına desteklenmesi maliyetinin artık kabul edilemez bir boyutta olduğunu ilan etti. ABD, Genişletilmiş Ortadoğu bölgesinde istikrarın temelini demokratikleşme, özgürleşme Barzani ve serbest piyasa ilkelerinin hâkim olduğu sosyalsiyasalekonomik bir dönüşüm projesi ekseninde ele alıyor. Ancak, bu büyük çaplı dönüşüm projesi ve ona bağlı stratejik gelişmeler en azından şimdilik istikrarı sağlamak bir yana bölgede var olan neredeyse tüm yerleşik değerleri de alt üst ederek kaotik bir sürecin yaşanmasına neden oluyor. Kaotik sürecin oluşmasındaki temel mantığı anlamak ise pek de zor değil. Bir kere, ABD Savunma Belgeleri’nde de açıkça dile getirildiği gibi, ABD’ye rakip siyasi, askeri ve ekonomik anlamda büyük ve güçlü devletlerin varlığı kabul edilemez bir gelişme olarak görülüyor. Bunun ABD açısından doğal bir sonucu ise hegemon güç olarak ABD’nin küreselleşme olarak adlandırılan yeniden yapılandırma sürecinde özellikle enerji havzalarında uluslararası sistemle entegrasyonu ve manipülasyonu kolay küçük siyasi yapılanmaların oluşturulmasını amaç edinmesidir. Mevcutlardan daha küçük siyasal yapılanmaların ABD’nin küresel güç iddialarına daha uygun olabileceği söylenebilir. ABD açısından birbirleriyle farklı boyutlarda eklemlenmiş (askeriekonomiksiyasal) ve bu boyutlardan en az biri ile tutundurulmuş parçalı müttefiklik yapısı oluşturan A rapor. Daha sonra George Bush yönetiminde etkin isimler olarak karşımıza çıkan ve Yenimuhafazakar düşüncenin temsilcilerince hazırlanan bu raporda askeri seçenek de dâhil olmak üzere bölgedeki kimi rejimlerin zayıflatılması, kuşatılması ve devrilmesi bir siyasi planlama olarak ortaya konmuştu. Ortadoğu haritasını, güç kullanarak yeniden çizmeyi hedefleyen bu yaklaşım Irak işgaliyle bu süreci başlattı. Irak’ta gündeme gelen SünniŞiiKürt yapılanmalarının kendi özerk yönetimlerine kavuşturulmasını bu anlamda düşünmek gereklidir. Bu yapılar arasında da gelecekte ortaya çıkabilecek çatışmaların önüne geçmek için ise mevcut şiddet ortamının bir araç olarak kullanıldığı görülüyor. Ülke içi yaşanan göçler sayesinde coğrafi olarak daha homojen bir etnikdini sosyal yapılanmanın temeli oluşturuluyor. Irak’ta yaşanan gelişmeler de gelecekte İran ve Suriye’de yaşanması olası sürecin işaretlerini de bünyesinde bölgesel sistemler daha güçlü bir ABD için yararlı barındırıyor olabilir. Bu ülkelerde de rejim değişikliği olabilirler. Örneğin petrolün ve pazarlara veya en azından siyasi otoritelerin zayıflatılarak siyasi taşınmasının bir ortak payda oluşturduğu coğrafyanın yeniden oluşturulması üzerinde güzergahlar; serbest piyasa mekanizmalarının sağlıklı alternatifler gündeme gelmiş bir şekilde işlediği ekonomik işbirliği alanları; askeri durumda. Ortadoğu’da güvenlik bölgelerinin tesis edildiği stratejik sahalar. yaşanan gelişmeleri bu Bu üç katlamanın üzerinde ise denetleyici ve politikayı düzenleyici bir hegemon güç olarak ABD’nin uygulamaya çalışan garantörlüğü. ABD siyasi mekanizmasına ABD ile hükmedenlerin özellikle Soğuk Savaş sonrası sözkonusu küresel şekillenmedeki büyük siyasetinin bu dönüşüm şekilde anlamlandırılması ve projesine karşı değerlendirilmesi uygun olacaktır. çıkan yerel güç odakları arasındaki mücadele olarak görebiliriz. Bu hali ile, ABD’nin İran ve Suriye politikalarının eş zamanlı bir perspektiften görülmesi durumunda petrol yine önemli bir konumu işgal ediyor. ABD, İran ile yaşanacak ve uzun soluklu bir krizde İran Körfezi’nin ulaşım hatlarındaki riske karşı korunma önlemlerinin maliyetinin artması halinde Suriye coğrafyasını güvenli bir hat olarak görmek isteyecektir. Suriye ve Kuzey Irak’ta yaşanan güncel gelişmeler, zengin MusulKerkük petrollerinin güvenli şekilde taşınması açısından ABD’nin Suriye’yi ciddi bir alternatif olarak gördüğünü Ebu Garib’den salıverilen Iraklılar... gösteriyor. Suriye’nin etnik ve dini yapılanması ABD’nin bu ülkede yeni siyasi oluşumları hayata BDİSRAİL ORTAKLIĞI geçirmesine olanak verebilecek bir kurgunun ABD tarafından kurulmak istenen uluslararası varlığına işaret ediyor. Şam ve Washington arasındaki mekanizmanın anlaşılabilirliği açısından elimizde ilişkilerin niteliği ŞamTel Aviv, ŞamTahran ve Şamönemli bir referans kaynak var: Institute for Advanced Beyrut ilişkilerine bağlı gözüküyor. Dolayısıyla bu Strategic and Political Studies (IASPS) tarafından, "A başkentler arasındaki her bir gelişme bir diğerini de Clean Break: A New Strategy for Securing the Realm, etkileyecektir. Report of the Study Group on a New Israili Strategy toward 2000" adıyla 1996’da yayınlanan ve dönemin İBYA İLE İLİŞKİLER İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’ya sunulan Sadr C S TRATEJİ L