Katalog

Çeviri ve yaklaşım farklılıkları sıkıntı yaratıyor C S TRATEJİ 15 Strateji teorisindeki karmaşa Em. Tuğg. Nejat ESLEN İ ngilizce’deki ‘policy’ ve ‘politics’ sözcüklerinin her ikisinin de Türkçe’ye ‘siyaset’ veya ‘politika’ olarak aktarılmış olması, kavram karmaşası oluşturmakta ve bu durum, strateji öğrencileri için strateji teorisinin anlaşılmasını, stratejik analizlerinin yapılmasını ve stratejinin geliştirilmesi, modellerinin kavranmasını zorlaştırmaktadır. Sözlüklere göre, İngilizce dilinde ‘policy’, ‘rehber bir prensip veya bir hedef için kabul edilmiş hareket tarzı’, ‘politics’ ise ‘idare etme bilim ve sanatı, devlet yönetimindeki uygulamalar’ anlamına gelmekte olup iki sözcük farklı anlamlar taşımaktadır. Strateji alanında kullanılan ‘politika’ sözcüğünün İngilizce’deki karşılığı ‘policy’dir ve bu sözcük, strateji dilinde, ‘hedeflerin elde edilmesi veya arzu edilen sonuçların sağlanması amacı ile güç unsurlarının kullanılmasını yönlendiren rehber’ anlamına gelmektedir. Bu rehber, politik otorite tarafından hazırlanır, bağlayıcıdır ve bu nedenle de bir direktif özelliği taşır. Politik direktif, (policy) istenilen sonuçları açıklar, strateji için kaynaklar tahsis eder, stratejinin geliştirilmesi, koordine edilmesi ve uygulanması için esasları belirler ve gerekirse kaynakların kullanılmasına ve uygulamalara tahditler koyar. Stratejik hedefler, politik direktifin (policy) analiz edilmesi ile ortaya çıkarılır ve gayretler bu hedefler istikametinde yoğunlaştırılır. Strateji, bu direktifin esaslarına uygun olarak, hazırlanır, koordine edilir ve uygulanır. Politik direktif (policy), elde edilmesi arzu edilen sonuçlarla ilgili bir politik ‘vizyon’ oluşturma özelliğini de taşır. geliştirme şu sıraya göre yapılmakta idi; Ulusal değerlerin gözden geçirilmesi, Etkilenen ulusal çıkarların belirlenmesi, Stratejik değerlendirilmenin yapılması, (etkilenen ulusal çıkarların kategorilerinin ve etkilenme şiddetlerinin, çıkarların karşısındaki tehditlerin ve fırsatların belirlenmesi) Strateji değerlendirmen çıkarılan sonuçlardan, ulusal güvenlik stratejisi ile uyum sağlayanların ve farklılık gösterenlerin belirlenmesi, Değerlendirme sonuçlarına göre politik direktifte (policy) değişiklik yapılması için teklif yapılması, Ulusal güvenlik stratejisinin geliştirilmesi, (ulusal hedeflerin, stratejik konseptlerin ve kaynakların belirlenmesi) POLİTİK DİREKTİF’İN KAYNAKLARI Politik direktif (policy), politik otorite tarafından bu maksatla hazırlanmış özel bir belge veya belgeler bütünü olabileceği gibi strateji geliştirmek için ihtiyaç duyulan esaslar anayasadan, yasalardan da çıkarılabilir veya politik otoritenin bir açıklamasında, konuşmasında ortaya koyduğu esaslar da strateji geliştirmek için yönlendirici bir vizyon oluşturabilir. Politik direktif (policy), strateji için bir rehber oluştururken; strateji bir alt strateji için, alt strateji ise operatif bir plan için aynı işlevi görebilir. Ancak, strateji gibi alt strateji ve operatif plan da politik direktifin (policy) amaçlarına ve koyduğu tahditlere uyum sağlamalıdır. Bu noktada, İngilizce dilindeki ‘politics’ ve ‘policy’ sözcüklerinin her ikisinin de Türkçe’ye ‘politika’ olarak geçirildiğini ve bu durumun kavram karmaşasına neden olduğunu tekrarlayarak, strateji dilinde ‘politika’ sözcüğünün ‘politics’, ’politik direktif’ veya ‘politik rehber’ sözcüğünün ise ‘policy’ sözcüğü karşılığı kullanılması ile bu karmaşanın elimine edilebileceği ve anlamada ve ifadede birlik sağlanabileceği söylenebilir. KARMAŞANIN DİĞER NEDENİ Strateji teorisinde karmaşaya neden olan hususlardan birisi de ABD’de uygulanmakta olan strateji geliştirme modelindeki değişiklikten kaynaklanmaktadır. Eski modele göre, strateji Askeri stratejinin geliştirilmesi. (Askeri stratejik hedeflerin, askeri stratejik konseptlerin ve askeri kaynakların belirlenmesi) Risk değerlendirmesinin yapılması. Bu yöntemde, hiyerarşi içinde en tepede, ulusal politik direktif (policy), onun altında ulusal güvenlik stratejisi, (ulusal strateji) en altta ise askeri strateji yer almakta; ulusal güvenlik stratejisi aynı zamanda büyük strateji (grand strategy) anlamını da taşımaktadır. Bu yöntem, sadece askeri stratejinin geliştirilmesi için değil, aynı zamanda, ulusal güvenlik stratejisinin veya ulusal güç unsurlarından her hangi birini (politik, ekonomik, psikolojik) kullanan stratejinin geliştirilmesi için de uygulanabilmektedir. Yeni yöntemdeki en önemli farklılık, büyük strateji (grand strategy) kavramının model içinde, ulusal güvenlik stratejisinden farklı bir biçimde kullanılması ve bu kavrama stratejik hiyerarşi içinde en üst seviyede yer verilmiş olmasıdır. Bu kapsamda büyük strateji, ‘ulusun çekirdek hedeflerini en iyi şekilde elde edecek stratejik vizyonu desteklemek için savaşta ve barışta ulusal güç unsurlarının kullanılması’ olarak tanımlanmakta; büyük strateji, politik direktifi (policy) de içine alarak bütünlük kazanmaktadır. Yeni modelde, strateji geliştirmede şu sıra uygulanmaktadır; Kalıcı değerlerden ve inançlardan oluşan ulusal amacın gözden geçirilmesi, Büyük strateji seviyesinde değerlendirmenin yapılması, (büyük stratejik çıkarların/sonuçların, yöntemlerin, araçların belirlenmesi, risk değerlendirmesinin yapılması) Ulusal politik direktifin (policy) açıklanması, Ulusal güvenlik stratejisi seviyesinde değerlendirmenin yapılması, *Çıkarların belirlenmesi, *Her bir çıkar için etkilenme şiddetinin tanımlanması, *Çıkarlarla ilgili olarak sorunların, eğilimlerin ve meydan okumaların (tehditlerin ve fırsatların) değerlendirilmesi, *Hedeflerin (sonuçların) belirlenmesi, *Mevcut olan veya ihtiyaç duyulan kaynakları (araçları) kullanan alternatif konseptlerin (yöntemlerin) dikkate alınması, *Risk değerlendirmesinin yapılması, *Politik direktif (policy) ile ilgili tekliflerin yapılması, Askeri stratejinin geliştirilmesi. Eski modelin askeri strateji, yeni yöntemin ise daha çok ulusal güvenlik stratejisi için geliştirilmiş modeller olduğu söylenebilir. Yeni modelle birlikte, ABD anlayışında, strateji kavramı, politika (policy) kavramının üzerine çıkmaktadır. ABD’nin küresel güç olmasından kaynaklanan özellikler nedeni ile büyük strateji kavramının ulusal güvenlik stratejisinden farklı bir biçimde kullanılma ihtiyacının ortaya çıktığı ve böyle bir modelin seçildiği söylenebilir. Yeni yöntemdeki en önemli farklılık, daha önce de ifade edildiği gibi, büyük stratejiye hiyerarşi içinde politik direktifin (policy) üzerinde yer verilmiş olması ve politik direktifin, (policy) büyük strateji seviyesindeki değerlendirme sonuçlarına göre oluşturmasıdır. Bu noktada şu soru akla gelmektedir; büyük strateji seviyesinde değerlendirme yapacakları ve bu seviyede strateji geliştirecek olanları yönlendirecek politik direktifi (policy) kim, nasıl verecektir? Eğer, büyük stratejinin kendisi bir politik direktif (policy) oluşturacaksa, bu belgeye büyük strateji adını vermenin anlamı nedir? Konu, bu noktada yumurtatavuk hikayesine dönüşmektedir. Aslında büyük strateji ve ulusal güvenlik stratejisi eş anlamlıdır; çükü her ikisi de aynı amaçlar için, aynı güç unsurlarını, aynı istikamette kullanır. İkisinin de amacı, barışta ve savaşta, değişik güç unsurlarını, ulusal hedefler istikametinde yönlendirmektir. ABD’de yeni düşünceler her zaman moda oluşturur. Ancak, yenilikler zaman zaman karmaşaya da neden olabilmektedir. Belirsizliklerin, ölçülemeyen değerlerin; belirsizliklerden ve karmaşadan oluşan sürtünme ile akışkanlığın egemen olduğu stratejik ortamın doğası nedeni ile strateji geliştirmekte ve uygulamakta zorluklar mevcut iken, kavramlardaki ve modellerdeki karmaşalar da strateji teorisi öğrencileri için sorunlar oluşturabilmektedir. Modelleri ne olursa olsun, ABD’nin küresel stratejisinin (büyük stratejisinin), Irak ve Afganistan stratejilerinin içine girdiği çıkmaz bilinmektedir. Carl von Clausewitz’e göre ‘stratejide her şey basittir, (basit olmalıdır); ancak bu, stratejide her şeyin kolay olduğu anlamına gelmemelidir.’