Katalog

Enerji ve Güney Osetya nedeniyle ikili ilişkiler yeniden gerildi Isınmak için odun kıran bir Gürcü... C S TRATEJİ 21 Putin’den Saakaşvili’ye çelme sorunu yaşamaya başladı. Gürcistan’ın sadece bir günlük doğalgaz stokuna sahip olmasını göz önünde bulunduran Gürcistan Devlet Başkanı Mihail Saakaşvili komşu Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev’e telefon açarak acil yardım ricasında bulundu. Bunun üzerine Azerbaycan yönetimi ülkede kullanılan doğalgaz ve elektrik enerjisinde kısıntıya giderek, sorununu giderme konusunda Gürcistan’a yardımcı oldu. Bu arada Gürcistan yetkilileri, doğalgaz ve enerji hattına yapılan saldırıların tesadüf olmadığını, olayda "Gürcistan’a karşı saldırgan politikalar izleyen Rusya yönetiminin de sorumluluk payı bulunduğunu" iddia etti. Rus yetkililer ise Gürcistan’ın bu açıklamalarının mantık dışı olduğunu, çünkü daha önce de Kuzey Kafkasya’daki enerji nakil hatlarına yönelik saldırılar gerçekleştirildiğini ifade etti. Fakat bu açıklamalar Gürcü tarafını yumuşatmadı. 23 Ocak 2006’da Tiflis’te Rusya karşıtı gösteri düzenlenmesi de bunun başka bir göstergesi oldu. Gürcistan yetkililerin bu konuya ilişkin olarak Rusya’yı sert şekilde suçlayan açıklamaları, Putin’in 31 Ocak 2006’da yaptığı yıllık basın toplantısına da yansıdı. Putin, hatlara yönelik terör saldırılarının söz konusu olduğunu, Rusya’nın zor koşullarda hatları onarmak ve Gürcistan’ın enerji sorununu çözmek için yoğun çaba harcadığını belirterek, buna karşın Gürcistan’ın yaptığı açıklamaları "kendilerine yönelmiş tükürüğe" benzetti. Araz ASLANLI TUSAM Kafkasya Araştırmaları Masası G üney Kafkasya’nın en kuzey ülkesi Gürcistan’ın Rusya ile ilişkilerindeki gerginlik bir türlü dinmiyor. Sadece, son 8 ay içerisinde yaşanan Rus askeri üsleri ve enerji konularındaki, halen devam etmekte olan Barış Gücü konusuna ilişkin gerginlikler bile bunu anlatmak için yeterli. 1980’lerin ikinci yarsından itibaren alevlenen TiflisMoskova gerginliği, Gürcistan’ın bağımsızlığına kavuşmasından günümüze kadar inişli çıkışlı dönemler geçirdi. Gürcistan’ın ilk devlet başkanı Zviad Gamsahurdiya döneminde esen milliyetçi rüzgâr ve aşırı Rusya karşıtlığı politikalar ile Rusya’nın Gürcistan’ı rahatsız eden politikaları bir birini devamlı besledi. Gürcistan’da yaşanan iç savaş sonrasında yönetime SSCB’nin son Dışişleri Bakanı Eduard Şevardnadze’nin gelmesi, hem Gürcistan hem de RusyaGürcistan ilişkileri açısından dönüm noktası olarak görülebilir. Şevardnadze yönetimi, ikili ilişkilerde dengeyi korumaya çalışmış, fakat dengeli bir şekilde Batı’ya yaklaşma operasyonu da devam etmiştir. Mihail Saakaşvili döneminde tekrar Rusya karşıtlığının ve Batı yandaşlığının siyasal anlamda yükselişe geçtiği gözleniyor. RUS BARIŞ GÜCÜ GERGİNLİĞİ İkili ilişkilerde son gerginlik noktasını Gürcistan ile Güney Osetya bölgesi arasında Rus ordusunun görev yaptığı BDT Barış Gücü’nün görev süresinin uzatılması meselesi oluşturuyor. Gürcistan Parlamentosu’nun konuya ilişkin yaptığı görüşmeler sırasında Rusya’nın sert şekilde suçlanması ve Barış Gücü’nün görev süresinin uzatılmak istenmemesi ortaya ciddi belirsizlikler çıkardı. Gürcistan, bölgedeki Barış Gücünü kendi bağımsızlığına ve toprak bütünlüğüne yönelik kuvvet olarak görmekte, bu nedenle görev süresini uzatmaya sıcak bakmamaktadır. Buna karşın Güney Osetya’lı liderler ve Rus yetkililer Gürcistan’ın bölgedeki Rus barış gücünü istememesinin, Gürcistan’ın sorunu askeri yöntemle çözme, daha doğrusu Güney Osetya’ya yönelik askeri harekât yapma arzusundan kaynaklandığını iddia ediyorlar. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Grigori Karasin’in Vremya Novostey gazetesinin Rus Barış Güçlerinin Güney Osetya’dan çekilip çekilmeyeceklerine ilişkin sorusunu yanıtlarken, "Rusya’nın Güney Osetya’daki vatandaşlarını ve istikrarı koruyacağı"nı açıklaması olayı daha da alevlendirdi. Gürcistan Dışişleri Bakanlığı, "Rus tarafının Güney Osetya’daki vatandaşlarını ve istikrarı nasıl koruyacağının açık bir şekilde belirtilmesini ısrarla istiyoruz" şeklinde açıklama yaptı. Bilindiği üzere, Rusya’nın bir süredir, resmi olarak Gürcistan’ın bir bölgesi olan Güney Osetya’da ve Abhazya’da iskan edenlere vatandaşlık vermesi Gürcistan’ın tepkilerine neden oluyor. Şubat 2006 başlarında Güney Osetya’lı liderler Barış Gücü’nün görev yaptığı bölgede bazı askerlerin Gürcü polisi tarafından alıkonduğu ve bölgeye ek Gürcü askeri kaydırıldığını iddia etti. Gürcü yetkililer ise bu haberleri yalanladı. Yukarıdaki iddiaların Rus yetkilileri tarafından da dile getirilmesi ve Gürcü tarafının suçlanması olayı daha da karmaşıklaştırıyor. Aslında, 2004 Yaz’ında da benzeri konularda ciddi gerginlikler yaşanmış, hatta askeri çatışmaların başlayabileceği uyarıları da yapılmıştı. O dönemde, uzun süre, taraflar birbirlerini diğer tarafın egemenlik alanına müdahale etmekle suçlamış, küçük çaplı çatışmalar da yaşanmıştı. Fakat bu çatışma ve ihlaller zamanla yerini sükunete bırakmıştı. Şu an devam eden gerginliğin nereye varacağı da merakla bekleniyor. ASKERİ ÜS VE ENERJİ KRİZİ Anımsanacağı üzere, Gürcistan ile Rusya arasında Gürcistan’daki Rus üsleri nedeniyle geçtiğimiz yıl artan gerginlik, 30 Mayıs 2005’te, Moskova’da, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile Gürcistan Dışişleri Bakanı Salome Zurabişvili arasında anlaşma imzalanmasıyla önemli ölçüde ortadan kalmıştı. Anlaşmanın imzalanmasının ardından, 31 Mayıs–1 Haziran 2005 tarihlerinde ise Rus ve Gürcü uzmanlardan oluşan ortak komisyon konuya ilişkin ayrıntıları görüşmüş ve Rus üslerinin boşaltılması süreci başlamıştı. Böylece, iki ülke sıcak çatışmaların eşiğinden dönmüştü. Fakat bahsi geçen olay ve daha öncesinde yaşananlar, Rusya ile Gürcistan arasında hemen hemen her konunun gerginlik kaynağı olabileceğinin de göstergelerinden birisi oldu. 2005 sonları–2006 başlarında ikili ilişkilerde yaşanan enerji gerginliği siyasal anlamdaki gerginliklerin doruğunu oluşturdu. Rusya’nın 2005 sonlarında, 2006 yılı için eski Sovyet cumhuriyetlerine ve bu arada Gürcistan’a ihraç edeceği doğalgazın fiyatına yüzde 100’den fazla zam yapacağını açıklaması Gürcistan’ın tepkisine neden oldu. Bu sorun çözüme kavuşturulmadan, 22 Ocak 2006’nın ilk saatlerinde Kuzey Kafkasya’da arka arkaya patlayan iki bomba, Gürcistan’da enerji krizine ve RusyaGürcistan ilişkilerinin gerilmesine neden oldu. Önce, Rusya’nın Güney Osetya bölgesinde Rusya’dan Gürcistan’a ve Ermenistan’a doğalgaz taşıyan boru hattı iki bombalı saldırı ile patlatıldı. Bu olaydan kısa bir süre sonra ise, Rusya’nın KaraçayÇerkez bölgesinde RusyaGürcistan elektrik nakil hattı, yine bir bombalı saldırı ile kullanım dışı kaldı. Bu iki olay sonrasında, enerji alanında çok büyük ölçüde Rusya’ya bağımlı olan Gürcistan ciddi enerji Batı eksenli politikalarını açıkça savunan Gürcü yönetimi, Moskova ile Abhazya ve Güney Osetya nedeniyle sınır, doğalgaz bağımlılığı nedeniyle de enerji sorunu yaşıyor. Gürcistan’daki gaz kesintileri halkı mağdur ediyor. GERGİNLİĞİN STRATEJİK TEMELİ Dikkatlice bakıldığında, Rusya ve Gürcistan’daki tüm iktidarlar döneminde ikili ilişkilerdeki gerginliğin ortadan kalkmadığı görülüyor. Bu, hem ülkelerin stratejik çıkarlarının çakışmasından, hem de kamuoylarının birbirine tutumlarının olumlu olmamasından kaynaklanıyor. En basit tanımlamayla Gürcistan, Rusya’yı kendi varlığını tehdit eden unsur; Rusya ise Gürcistan’ı kendi varlığını ve çıkarlarını tehdit eden unsurlar için üs olarak görüyor. Şu anki gerginliğin nereye kadar devam edeceği tam olarak bilinmez. Ama mevcut şartlar altında, yakın vadede RusyaGürcistan ilişkilerindeki gerginliklerin azalma ihtimali çok düşük görünüyor.