Katalog

stv/ BÎR SİNEMA OLAYI: HİNDİSTAN'A BİR GEÇÎT, DAVÎD LEAN VE Siııeıııaeı ııııi rüyası gerçek oldu; 25 yıl bekledi filmini çekti Y ayımlandığı dönemde, yani 1920'lerde lngiltere'de tartışmalara yol açan "Hindistan'a Bir Geçit" adlı roman, belki de altmış yıldır yönetmenini bekliyordu. E.M. Forster'ın 1924'te tamamladığı rotnan, aradan altmış yıl geçtikten sonra 1984'te David Lean tarafından beyazperdeye uyarlandı. "Kwai Köprusu", "Dr. Jivago", "Büyük Umutlar", "Arabistanlı Lawrence", "Oliver Twist" gibi büyük bütçeli filmlerin yönetmeni David Lean'in bu filmine de, yapımcıları Richard Goodwin ve John Brabourne'un dediğine bakılırsa 17,5 milyon dolar harcandı. David Lean, filmde dengeli bir oyuncu kadrosu kullandı. Yaşlı ustalarla genç yetenekleri bir araya getirdi. Filmde genç doktor Aziz'i Hintli oyuncu Victor Banerjee, Adela'yı Avustralyalı genç oyuncu Judy Davis, Fielding'i James Fox, Profesör Godbole'u Alec Guinness, Mrs. Moore'u Peggy Ashcroft canlandırıyorlar. Alec Guinness'in David Lean'le çevirdiği altıncı fılm bu. Filmin Hindistan'daki çekimi yapılırken bu iki ünlU sinema adamı doğum günlerini kutladılar. Lean 25 martta 76 yaşına, Guinness de 2 nisanda 70 yaşına bastılar. çil"i yılın en iyi filmi, Lean'i de yılın en iyi yönetmeni seçti. Bu seçimin, David Lean'in yapıtının yalnızca ticari başansını artırmakla kalmayacağı, aynı zamanda şubat ayında belirlenecek olan Oscar adayları arasına girmesini de sağlayacağı söyleniyor. Son zamanlarda Hindistan'da geçen filmlerin sayısında görülcn artışın da, "Hindistan'a Bir Geçifin tutulmasında etkilı olacağı kanısında sinema çevreleri. Sir Richard Attenborough'un "Gandi"si, "Jewel in the Crown' ve "Far Pavilion" gibi TV filmleri yakın geçmişte Hindistan'ı konu alan yapımlardan yalnızca birkaçı. Ama David Lean, "Bunlar benim filmim için iyi birer römork," diyor gUlümseyerek. 'Dogrusunu söylemek gerekirse, bugiine kadar hiç kimse iyi bir Hindistan filmi yapmadı. Belki Jean Renoir'ın 'Irmak'ından söz edilebilir. Ama bunun dışında hiç kimse beceremedi bu işi." Ünlü yönetmenin 1983 kasımından 1984 mayısına kadar yedi ay süren bir çalışmadan sonra tamamladığı "Hindistan'a Bir Geçit", yıllardır kurduğu bir dUşmüş gerçekte. Bu düşün nasıl gerçek olduğunu kendisinden dinleyelim: "Yıllardır yapmak istiyordum bu filmi. 1960'ta Londra'daki sahne uyarlamasını görmiiş vc çok beğenmiştim. Rumanın film haklannı almaya kalkıstım, ama Forster ver de topluluktan ayrılıp da ortalıktan kaybolduklarında aralarında neler geçti? Yayımlandıgı 1924 yılından bu yana romanı okuyan herkes bu soruyu soruyor hâlâ. Bütün bildiğimi?, kadınla erkek arasındaki konuşmaların giderek gönül meselelerine kaydığı, Adela ile Aziz'in ayrı ayrı mağaralara girdikleri ve Adela'nın bu arada saldırıya uğradığı izlenimidir. Dr. Aziz, Adela'nın ardından aynı mağaraya girmiş midir; ona saldırmış ve aralarında cinsel bir ilişki olmuş mudur? Yoksa butün olay bir sann, bir kuruntu mudur? David lean'in filmi, tıpkı E.M. Forster'ın romanında olduğu gibi, izleyiciye Dr. Aziz'in suçsuzluğunu sezdirme eğiliminde. Ama tngilizlerle Hintlileri nerdeyse amansızca karşı karşıya getiren duruşmadan ve Adela'nın suçlamasım geri almasından sonra bile tünı sorular geçerliğini koruyor. Kimbilir, David Lean, Forster'ın istediği "denge"yi böylece tutturuyor belki de. zgürlükçü geleneğin seçkin örneği Ünlü eleştirmen F. R. Leavis, Forster'ın romanını şöyle değerlendirmişti: "Bütün elestiriler bir yana, Hindistan'a Bir Geçit bir klasiktir; yalnızca çağımı/ın en anlamlı belgelerinden biri degil, aynı zamanda gerçekten unutulmayacak bir edebiyat yapıtıdır. Irk ve kiıltür sorunlannı irdeleyi^i, kişisel ilişkileri ele alışı ve butun hunların gerisindeki olaylan sergileyişiyle bu roman kuşkusuz özgurlukçü geleneğin seçkin bir örnegi sayılmalıdır." Şimdi herkes, sinema yazarlarıyla fılm eleştirmenlerinin David Lean'in bu romandan uyarladığı filmi nasıl değerlendireceklerini bekliyor. Türkiye'deki sinemaseverler ise, Bob Fosse'un "Star 80"inin bile bir hafta gösterilebildiği bir ortamda sinemacıların "Hindistan'a Bir Geçif'i ülkemize getirtmelerinin bir düş olup olmadığını düşünüyorlar. Kimbilir, bir gün "Sinema Günleri"nde mi karşımıza çıkar bu film? Yoksa bu iş videoya mı kalır? David Lean'e gelince, o, "Bu slzin son filminiz mi olacak?" sorusuna şu yanıtı veriyor: "Belki de. Aslında bu, bir başka konu daha bulup bulmamama baglı. Film çevirmek bir tutku benim için. Evet, 76 yaşındayım, ama bunu hiç dert etmiyorum." O tki usta bir arada. David Lean (solda) ve Alec Guinness. meye yanaşmıyordu. Eski bir dostum ken"Hindistan'a Bir Geçif'in film ekibi aydisiyle gorüşttt, ancak Forster'ı yumuşatalar boyu David Lean yönetiminde Hindismadı. Forster, filmin İngilizlerden ya da tan'da çetın, ama keyifli saatler geçirdi. ÇünHintlilerden yana ağır basmasından korkukü Lean kendini tümden yaptığı işe veren, yordu. Öykünun dengeli olmasını istiyordu. sinemadan başka bir şey düşünmeyen, nerBen de daha fazla ustelemedim. Sanırım, kideyse yaşamda da her şeye kameradan batap yayımlandıgı sıralar çok zor gunler yakan bir yönetmen. "Hindistan'a Bir Geçif'şamıştı Forster. Birçokları, lngilizlere karşt in çekimi sırasında bir gün bir tepenin yahaksııhk ettiğini ileri surerek onu yaylım atemacında durmuş, ayaklannın altındaki gör şine tutmuşlardı. kemli görünümü seyreden Davü* Lean'in yanına ekipteki görevlilerden biri yaklaştı. I,eBana öyle geliyor ki, Forster kendini bir an adama dönüp, "Ne kadar güzel, degil parça da suçlu hissediyor ve romandan uyarmi?" diye sordu. Adam ise aylar süren çeİanacak bir filmin bütün o tartışmaları yekimden sonra artık Hindistan'dan bıktığını, niden başlatacağından çekiniyordu. Gercekevine dönmek istediğini söyledi. "Madem ten de, rahatlıkla boyle bir sonuç çıkabiliröyle," dedi Lean "Hemen bileüni al ve git." di ortaya. tngilizler de, Hintliler de kolayEvet, David Lean'in filmlerinin çekimi lıkla yerin dibine batırılabilirdi. Böylece uzun sürüyor, ama gösterimi de öyle. "Kwai 'Hindistan'a Bir Geçit'i beyazperdeye uyarKöprüsü" 161 dakika, "Arabistanlı lama diişiım bir süre için ertelendi. En soLawrence" 221 dakika, "Dr. Jivago" 192 nunda, E.M. Forster'ın ölümunden sonra dakika, "İrlandalı Kız" 206 dakika idi. 1982'de yapımcı John Brabourne romanın "Hindistan'a Bir Geçit" de 163 dakika. Şimfilm haklannı yazarın mirasçılarından satın di bu dev film ABD'de New York ve Los aldı." Angeles kentlerinde, Kanada'da Toronto E.M. Forster'ın Türkçeye ilk kez 1961'de kentinde gösterime girdi ve daha şimdiden Filiz Ofluoglu tarafından çevrilen ve geçen yılın en iyi iş yapacak filmlerinden biri olayıl içinde yeni basımı yapılan bu ttnlu romarak görülüyor. Toplayacağı ödüllere gelinnının odak noktası, hiç kuşkusuz, Marabar ce, David Lean o yönden de talihli olacağa Mağaralarfnda geçen bölüm. Hintli Dr. benzer. 1984'ün son aymda New York Film Aziz ile Adela, Marabar Mağaraları gezisinEleştirmenleri Çevresi, "Hindistan'a Bir Ge Objektifln ucu.. David l.ean'ın diinyas Lean: Sinenm . ayatı sinema David Lean "Doktor Jivago"nun çekimi tamamlan tan sonra ünlü oyuncu Rod Steiger, "1 yapmadığı zamanlar bu adamın ne ka hayatta, anlayamıyorum," demışti. "/ bistanlı Lawrence"dau bu yana Lean'in filmlerinin müziklerini gerçekleştiren ^ rice Jarre de, David Lean, 15 yıllık bir dan sonra "Hindistan'a Bir Geçif'in < , mine başladığında şöyle dıyordu: "Gen{ ve canlandı. Gozlerindeki o pırıltı yen belirdi." Nitekim, David Lean kendis "Sinema olmasaydı ne yapardım biln rum," diyor, "Herhalde beş para etm teki olurdum." Gerçekten de, tıpkı geçen yıl yitirdij Truffaut gibi, tam bir sinema delisi 0 H David Lean, sette. "Benim hayatım sinema" diyor.