Katalog

8 Vietnam'dan Orta Aııı ZİYA ÖZKÂHYAOĞLU 1982'nin ocağında ABD'N ew Yorkana tclevizyonundan biri olan ııin üç CBS, "hesapta olmayan düşman: Bir Vietnam Hilesi" adlı bir saatlik bir belgesel film göstermişti. Filmde, sekiz yüksek rütbeli eski CIA ve askcri istihbarat yetkilisi, kamera önünde, Vietnam'daki Amerikan Kuvvetleri Komutanı ünlü General William Westmoreland'ın savaşın gidişati konusundaki önemli istihbaratı değiştirdiğini, Kongre, yönetim ve kamuoyundan sakladığını, kişisel tecrübelerini de katarak anlatıyorlardı. Film, Amerikan kamuoyunda derhal hararetli bir tartışma konu.su olmuş, özellikle Reagan'ın I980'de Beyaz Saray'a gelmesiyle başlayan, "Vietnam savaşını kim, neden kaybetti?" sorusuna getirdikleri yeni cevaplarla o devrenin tarihini yeniden yazmaya çalışan yenimuhafazakârların savaş bayrağı haline gelmişti. Sonunda, bu çevrenin de desteğiyle, General VVestmoreland, iki sene önce CBS'e 120 milyon dolarlık bir tazminat davası açmıştı. Davanin belge tespiti, soruşturma ve bulgu devresinin yeni bittiği şu sırada, Vietnam savaşının hükümet içindeki ağır topları her iki tarafın avukatlarının sorularına yeminli ve yazılı cevap vermek zorunda kalıyorlar. Bunun kamuoyundaki etkisi de savaşın ideolojik olarak tekrar yaşanması. Gizli belgelerde, savaş hakkında şimdiye dek bilinmeyenler ortaya çıkarken, genelde Vietnam'ın tarihi hesaplaşması başlamış durumda. Bir yanda, "Vielnam'a bulaşmak ABD için delilikli. Politik olarak yanlıştı. Ahlakî olarak bir suçtu. Askcri açıdan savaş zaten kazanılama/dı" diyenler var. öte yanda, "Vielnam'a girmekte haklıydık. Asıl hala SİY Kissinger, "Vietnaı ABD Vietnam'da) Vietnam Amerikalı çık keri istihbaratının en yüksek kademelerind» amacının (Vietnamlı) düşman hakkındal kritik nitelikli islihbaratı saklamak ve degi} tirmek olduğuna inandığımız bilinçli bir çı ba hatta gizli bir anlaşma hakkında delil ler sunacağız." CBS Televizyonu'nun "Hı sapta olmayan düşman: Bir Vietnam Hil» si" adlı belgesel filmi işte bu sözlerle başl yor ve Vietnam'daki ABD Birlikleri Komı tanı VVestmoreland'ı Amerikan kamuoyum Kongreyi ve Başkan Johnson'u düşmanı "niteligi ve gücü" hakkında aldatmakla suı luyordu. Bu suçlama üzerine Gen. Westmoreland ın CBS'e karşı açtığı ve jüri önüne gelip ge meyeceği yaz sonuna kadar kesinleşecek ola 120 milyon dolarlık davada, şimdiye dck 3 eski ve yüksek seviyeli hükümet yetkilisi g < nerali desteklemek için yeminli/yazılı/ şahi lik cttilcr. Bir taraf için şahitlik cdenler, rttel tarafın avukatlarınca sorgulandıklan içiı CBS, Vietnam savaşının şimdiye kadar açıl lanmamış yanları hakkında ilginç bıılgulı ortaya çıkarıyor. VVestmoreland için şahitlik edenler arasıı da ABD'nin Vietnam stratejisini belki de t çok etkileyen, ancak Kennedy ve Johnsc için yaptığı Savunma Bakanlığı'ndan sonı Vietnam konusunda şimdiye kadar hiç k < nuşmamayı yeğlemiş olan Robert McNam; ra var. Sonradan Dünya Bankası Başkanl ğı da yapmış olan McNamara, düşmanın gı cü hakkındaki verilerin değiştirilmiş olm; sını "inanılmaz" diye nitelemesine rağmeı avukatların sorgulaması altında, Kuzey V etnam birliklerinin resmi rakamlardan "I! veya üç veya on kere daha güçlü" olabil ceğini geçenlcrde kabul etmek zorunda ka dı. BAŞLANGIÇ CBSfilmi bu görüntüyle baslamıstı... Ve "En üst askeri seviyelerde düy man hakkmdaki kritik istihbaratı saklamadeğiştirme amacı taşıyan gizll anlasma hakkında dellller sunmaya çalışacağız" sözlerlyle. CBS'in dava dolayısıyla CIA, Savunma Bakanlığı ve diğer resmi kuruluşlardan elde ettiği belgeler 250 bin sayfayı geçiyor. CBS'in avukatları bunlar arasından filmdeki lezlerini destekleyecek şeyler ararlarken, NVestmoreland'ın avukatı CBS'ten elde ettiği 55 bin sayfa belge arasında, program yalardı. Nisan ayinda, bir yazarın CBS'de çalışan birinden gizlice elde ettiği, filmin yapımına ait özel bilgi ve belgelere dayanarak yazdığı "Bir Namııs Meselesi" adlı kitap piyasaya çıkınca, CBS, halkla ilişkiler temsilcisi, derhal kitabın eleştirisini yapacak 50 eleştirmene ayrı ayrı mektup yazıp kitabı "pervasız ve kötii niyetli" olarak niteliyordu. Ayrıca zarfın içine CBS'te filmin yapımına katılanlann yazdığı ve kitapta yazılanlarııı yalan olduğunu belirten dokuz mektubu da ilave etmeyi unutmuyordu. üstelik, bu kitabın yazarı ne zaman bir TV ya da radyo programına misafir olarak çıksa, CBS temsilcisi aynı programa CBS filminin yapımcısını da konuk olarak çıkarmaya çalışıyordu. Bu arada, Westmoreland'ın avukatı da "Los Angeles Times" gazetesi ve ABC Televizyonu'na bir teyp bandı veriyordu. Gizlice teybe alınan bir telefon konuşmasının bu bandında, CBS belgesel filmler bölümü başkaıu, filmi yapan prodüktör konusunda şüphelcrini ve itimatsızlığını dile getiriyordu. Vietnam'daki ABD kuvvetleri komutanı General VVestmoreland'ın savaşın gidişatı hakkında iyimser bir görüntü yaratma amacıyla, düşmanın gücünü olduğundan az göstermeye yönelik bilgiveri tahrifatı yaptığı CBS TV'sinin bir programında ileri sürüldü. General CBS'i, programda "16 kez şerefini kırdığı, 230 kez de yalan beyanda bulunduğu" ıddiasıyla mahkemeye verdi. savaşa çok daha biiyiik bir kararlılık ve askeri güçle girmeyişiınizdir. Savaşı kazanan Vietnamlı gerillalar dcğil, kaybeltircn komiinizrae karşı bir tiirlii cesur ve dirayetli kararlar alamayan liberal demokratlardır" diyenler. Asıl güncel olan, bütünbu tartışmaların, Amerika'nın "yeni Vietnamı" olmaya namzet Orta Amerika'da savaş olasılığının giderek artmakta olduğu bir dönemde kamuoyunda açıkça tarüşılır oluşu. "Bu ülkenin cıı az kabul görmiiş savaşında en kıdemli Amerikan subayı olarak hizmet vermek benim kısmetimmiş. Sövüldüm, resmim yakıldı, üstüme tiikiirdiiler. Ne karım, ne ailem tekrar savaşa gitmemi istiyorlar. Ne de ben istiyorum. Ama adımı, şerefimi ve askeriyenin şerefini korumanın baş.ka yolu kalmadı" diyen General Westmoreland, CBS'i filmde 16 defa şerefini kırıcı, iftira etnıek, 230 kere de yalan beyanda bulunınakla suçluyor. 620 sayfalık dava tnetnindc 57 kişinin ycminli beyanı var. Üzcrindc en çok tartışma yapılan konu, VVestmoreland'ın Vietnamlı birliklerin gücü hakkında yanlış rapor verip, Washington'dan daha fazla asker ve destek almış olduğu savı. (General 1967'de VVashington'dan savaşı kazanmak için 200 bin asker istemişti.) pımcılarının bilerek tarihi bilgileri çarpıttığını ve generalin karakterine kara çalmak istediklerini ispata çalışıyor. Filmin geniş yankılar uyandırması Uzerinc, CBS kcndi organizasyonu içinde bir inceleme yapmış, herne kadar kendi bazı gazetecilik kurallarının çiğnendiğini tespit etmiş ise de, yapımcıya ve filme tam güveni olduğunu açıklamıştı. Davanın büyüklüğünü ve önemini abartmak güç. CBS'i davada, 255 avukatlı ve Wall Street'in en saygıdeğer ve büyük avukatlık bürolarından biri temsil ediyor. Dava daha mahkemeye gelmeden iki taraf da yüzbinlerce dolar harcamış durumdalar. Her iki tarafın bildiği bir şey var: Davanın jüri önünde olduğu kadar, kamuoyunda da kazanılması gerekiyor. CBS, görevi başında kendi çıkarlanna hızmet edecek yazıların çıkmasını sağlamak olan bir halkla ilişkiler ve tanıtma şirketi tutmuş. Geçen aralıkta, VVestmoreland, Washington'da bir otelde mahkemeye sunacağı yazılı belgeyi basına açıkladıktan sonra, basın toplantısına katılan muhabirler birer birer otelin bir başka odasına gidiyorlar, orada CBS'in tanıtılması işine bakan şirketin temsilcisinin ortaya çıkan bclgelerin CBS'i desteklediğini belirten konuşmasını dinliyor CIA farkındaydı Avukatlar Davanın diğer ilginç bir yanı, avukatların kişiliği. CBS'in avukatı, 1960'larda ABD'nin güneyinde zencilere yardımcı olmak amacıyla insan hakları davalarına katılmış. J.F.F. Kennedy'nin seçim kampanyası için çahşmış. Demokratik partiden. "Önce'VVestmoreland bana gelseydi, onun da avukallığını yapardım" diyor. VVestmoreland'ın tuttuğu avukat da demokrat. İki avukat da Vietnam savaşına karşı cıkmışlar, göstcrilere katılmışlar. Ancak Westmoreland'ı temsil eden avukatlık bürosu, CBS'inkinegörecok küçük. Muhafazakâr görüşlü kişi ve davalara yardım etmek amacıyla kurulmuş bir vakıf. Reagan'a destek olan kişilerin etkin olduğu başka aşırı muhafazakâr vakıflardan besleniyor. CBS, bu cevreleri NVestmoreland'ı kullanarak basını tehdit etmek, Vietnam savaşını haklı göstermek ve basına karşı iftira davaları için olumlu bir emsal yaratmak emelinde olmakla suçluyor. "Bu gece (siz seyircilere)... Amerikan as Vietnam savaşı konusunda yeni ortaya <, kan, bir zamanlann "gizli" damgalı belg lerini inceleyenler ise ortada bir cevabın c duğu, ancak rakamların değiştirildiği son> cuna varıyorlar. örneğin, CIA'nın Vietnam uzmanları dan George Carver, eylül 1967'de CIA C rcktörü Richard Hclms'e o /anıanın Günı Vietnam başkenti Saygon'dan bir teleks no gönderiyordu. Telekste Carver, NVestmor land'ın "Neredeyse biremre tekabül eden b direktif vererek VK (GUney Vietnam'da devrimci Vietkong) gücünün 300.000 tav nını aşmamasını" istediği "kaçınılmaz son cuna" vardığını söylüyor, "Bundan dal yüksek bir rakam yeterince iyimser gözü! meyip, basının eleştirilerine sebep olabiliı diye ilave ediyordu. Yani bu tarihte, Cl/ VVestmoreland'ın savaşın iyi gittiği görünt sünü vermek için düşman gücünü az göste diğinin farkındaydı. Vietnam savaşı taraftarlarının son yılla da savaş tarihini yeniden yazmak amacıy işlemekte oldukları temalardan biri, ABD nin Vietnam'da "bir cli baglı" savaştığı ' eğer ABD Hava Kuvvetleri'ne Kuzey Vie nam'ı istediği gibi bombalama izni verils savaşın birkaç ay içinde kazanılabileceği g > rüşü. Ancak, CBS avukatlarının dava dol yısıyla elde ettikleri 300 sayfalık 26 Ağustt 1966 tarihli "Vietnam komünistlerinin seb gücü" adlı çok gizli bir CIA raporunda, b ayhk yoğun bombalamanın Kuzey Victnarn da, ancak 7 milyon dolarlık tahribat yapt ğı bclirtiliyor. Bu karamsar raporda CU