Katalog

8 Ekonomik bunalıma çare ' var mı? Enflasyon yüzde 400. 2. sınıf vatandaş muamelesi gören 1 milyon 400 bin Arap ne olacak? Fanatik Yahudi teröhst gruplar azıtıyor. Toplum hayatımn din kurallarına göre düzenlenmesini isteyenler seslerini duyurmaya bçşladı. Vlke, yer aldığı bölgede hep ada gibi mi kalacak? Yeni yerleşimler kurma politikasından geri dönülebilecek mi? 23 Temmuz seçimleri Yahudi devletine soluk aldırtabilecek mi? T srail 23 temmuzda yapılacak seçimlere 36 J. yıllık (arihinin belki de en ağır ekonomik bunalımı ile giriyor. %400'e yaklaşan enflasyon oranı, topluında derin çalkantılara yol açmış durumda. Grevler birbirini izliyor. Ama lsrail'in sorunları sadece ekonomik değil."Time" dcrgisi, bu ülkeye ayırdığı uzun inceleme ya/ısında, Yahudi devletinin 36 yıl sonra kurucularının aklına bile gelmeyen sorunlarla karşı karşıya olduğunu, toplumda bölünmelerin, huzursuzluğun ve güvensizlik duygusunun arttığını belirtiyor. lsrail tank sanayiinin "babnsf, General Israel Tal bu toplumsal huzursuzluğu "Time' muhabirlerine şu sözlerle ifade ediyor: "Artık her konuda kendi aramızda anlaşmazlıga diişiiyoruz.*' Meclis (Knessct) sözcüsü Liberal Parti milletvekili Menahem Savidor ise şöyle diyor: "Sanki her kabilenin kendi hakkını aradıgı, eski çaglardaki kabile dönemine döniik." İsrailliler ekonomisi ancak büyük dış yardımlarla ayakta durabilen bir ülkenin gerçekte ne kadar bağımsız olduğu sorusunu soruyorlar kendi kcndilerine. Son zamanlarda ortaya çıkarılan Yahudi terör gruplarının toplumda ne denli ctkin olduğu lsraillilcrin kaygı ile kendi kendilerine sordukları diğer bir soru. Ortodoks dinci grupların seslerini giderek yükseltmeye başlamalan, Batılı parlamenter sistemle yönetilen bu ülkenin halkını kaygılandıran sorunlar arasında yer alıyor. Ama sorunlar bu kadar değil. Çok daha ağır olanları var. 3,5 milyon Yahudi, 150 milyon Arabın arasında sürekli savaşarak varlığını devam ettirebilir mi? tsrail, işgal etmiş olduğu topraklarda yaşayan 1 milyon 400 bin Arabı ne yapacak? 1 milyon 400 bin insanı baskı altında tutan ve ezen bir yönetim için demokrasi yönetimi denebilir mi? tsrail Ortadoğu'da hep "Yalnız ve tecrit edilmiş bir ada" olarak mı kalacak, yoksa bölge ile bütünleşebilecek mi? lsrail, 23 temmuzdaki seçimlere bu soruların yanıtlarını tartışarak giriyor. Ülke tarihinin en bunalımlı dönemine rastlayan 23 temmuz seçimleri, bu bakımdan büyük önem taşıyor.Seçimlerde mücadele edecek olan iki büyük rakip (Başbakan tzak Şamir ve lşçi Partisi lideri Şimon Perez) arasında yukarıdaki sorunlara yaklaşımda "temel" denebilecek büyüklükte farlar var. Şamir'le Perez değişik görüş ve felsefeleri temsil ediyorlar. 68 yaşındaki Başbakan tzak Şamir Menahem Begin'in 10 ay önce ansızın istifa etmesi üzerine kendisini Likud koalisyonunun başında buldu. Ama bu koalisyon martta çatırdamaya başlayınca, 23 temmuzda seçim yapılmasına karar vermek zorunda kaldı Şamir'in büyük rakibi ve halen nabız yok lsrail huııalıvor f IZAK ŞAMIR'DEN Israil'in uluslararası durıımıı iyiye gidiyor Ekonumi: Likud ve tşçi Partilerlnln cevaplan aşağı yukarı aynı. Batı ülkelerinde enflasyona karfi klasik cevap veriliyor hep: Işsizlik. Bunu kabul etmiyoruz ve buna hosgörü de gösteremeyiz. Bu yüzden değişik çözüm yotları aramalıyız. Biz de sosyal mukavele olmalt diyoruz. Ekonominin ana faktörleri olan işçi, ifveren ve hiikümet arasında fiyattan, maaşları ve vergileri dondurmak için bir ulusal anlaşmayapılmalı. Işsizlik olmadan enflasyonun hızını azaUabilmen'm tek yolu bu. Lübnan: Lübnan'dan çabuk bir geri çekilme olmayacak. Lübnan ordusunu kuvvetlendirmek ve yerli halk gruplan ile anlafmaya varmak yoluyla bir gün kuvvetlerimizi geri çekebileceğimiz kosulları yaratmaya çalışıyoruz. Baıı Şeria: lsrail'de hemen hiç kimse Batı Şeria'dan toprak vermek istemiyor. Ama bu bütün insanlarm, Israil'in tiırn bölgeleriyönetmesini istediği anlamma gelmez Samyorum ki, Camp David Antlaşmasına sadık kaldık ve kalmaya devam edeceğiz. Sonunda, kuşkusuz anlaşmaya varılacak. Çunkü bu gibi durumlarda, partilerin artık anlasmaları gerektiğine karar verecekleri bir an geliverir. Gelecek: Israil'in giderek daha eelismiş, modern ve dinamik insanlara sahip bir ıılke haline geldiğini görüyoruz Önemli bir teknolojik ilerleme içerisindeyiz, toplumun ahiak temelini gelistiriyoruz. Sosyal farkldıklar gittikçe azalıyor ve sosyal yapı yediyıl öncekinden çok daha adil. Eskiden iki lsrail vardı. Ikincilsrail, banliyöleri, Arap ülkelerinden gelen göçmenlerin yerleftikleri gelişmekte olan kasabaları kapstyordu. Simdi ise, bu tanımlama bile kayboldu. lsrail toplumunun bir blreyi olma hhsi bugün daha yaygın. Bence bu Likud için büyük bir başarı. ABD ile ilifkiler: 1977'deki tartısma konularından biri de Likud'un iktidara gelmesi durumunda isgal edilen yerleşim bölgeleri yüzünden Arap ülkeleri ile bir savas çıkacağı, ABD ve tüm Batı ülkeleri ile ilişkilerin de bozulacağı yolundaydı. Kimse bizimle konusmaya hazır olmayacaktı. Pekisonuç ne oldu? Tam tersi. ABD ile iliskiler her zamankinden iyi, Mısır'la bir barış anlaşması yaptık. Belki bu anlaşma konusunda sorunlarımız var, ama gene de barış içindeyiz. Bütün bunlar da Israil'in uluslararası durumunun iyiye doğru gittiğini kanıtlıyor. ABD ile dahayakm bir ortaklık (ittifak) olasılığı: Bu, BenGuriyon'dan beri bütün tsrail başbakanlarınm bir umudu oldu; dünya üzertnde tek basına, hiçbir gruba dahil olmadan dyakta durabilen çok az ülke var. ABD ile stratejık yardımlasma üzerine bir çesit anlaşmamız var. lamalarında önde giden lşçi Partisi lideri Şimon Perez (60) ise Menahem Begin karşıstnda J977 ve 1981 yıllannda iki kez yenilgiye uğramıştı. Bu seçimler Perez'in üçüncü denemesi olacak. Perez, "tsrail gemisi batmıyor, ama yanlış yönde gidiyor" diyor. Böylece, kendi yönünün, Şamir'inkinden değişik olduğunu belirtiyor. Gözlemcilere göre 23 temmuz seçimleri bu denli önemli olmasına karşın, kampanya fazla heyecanlı gcçmedi. tlginç bir rastlantı olarak bu olguda ülkedcki ekonomik bunalım da rol oynadı. Televizyon ve radyoda çalışanların sık sık greve gitmeleri seçim propagandalarını olumsuz yönde etkiledi. On gün önce yapılan bir nabız yoklamasında lşçi Partisi oyların Vo 44'ünü, Likud %28'ini aldı. Bu oran Perez'in tşçi Partisi'ne 120 üyelik, Knesset'te 52 koltuk sağlayabilir. Israil'in kuruluş yıllannda Siyonizmin iki büyük kampı az kaldı bir iç savaşa girişecek • lerdi. Bunlar Israil'in ilk Başbakanı David Ben Gurion'un Sosyalist Partisi ile Menahem Begin tarafından kurulan ve çok daha militan olan Herut Partisi'ydi. lşte günümüzde mucadelc eden lşçi Partisi ile Likud, bu iki partinin devamı niteliğindeler. Seçim sonuçlarının belirlenmesinde ülkedeki nüfus yapısı da önemli rol oynayacak. tsrail halkı Safardiniler ve Eskenaziler'den oluşuyor. Eskenaziler, Almanya, Polonya, Rusya ve diğer Doğu Avrupa ülkelerinden gelen Yahudiler. Safardiniler Fas, Yunanistan, Yemen ve Irak gibi Ortadoğu ve Akdeniz ülkelerinden gelenler. Safardiniler başlangıçta azınlıkta idiler (1948'de nüfusun %17si). Oysa şimdi nüfusun "%55'i Safardini'lerden oluşuyor. Kendisi bir Eskenazi olan Menahem Begin, 1977'de Safardinilerin oyları ile iktidara gclmişti. Ekonomik bunalım Seçim kampanyasında, üzerinde en fazla durulan konu, ekonomik bunalım oldu. Ulkede yıllık enflasyon oranı %400 dolaylarında. Paraya güveni kalmayan israilliler panik halinde ne bulurlarsa alıyorlar. Bu da karaborsanm azmasına yol açmış. Parasını korumak için dolara hücum edenler hızla arttığından, doların resmi fiyatı ile karaborsa fiyatı arasında büyük fark var. Bir Israilli Time muhabirine yüzünü buruşturarak, "Muz cumhuriyetlerine döndük" diyor. Dükkân sahipleri, fiyatları yeterince hızlı yükseltemedikleri için zarar ettiklerini belirtiyorlar. Zira lsrail parası ŞekePin değeri her gün dolara göre yeniden ayarlanıyor. Fiyatları bu ayarlamaya göre yükseltemeyen dükkân sahipleri, satışlarda günde ^00,5'le %1 oranında zarara uğruyorlar. öte yandan, enflasyonun yol açtığı panik, enflasyonu daha da azdırıyor. tsrail halkı paradan kurtulmak için mala hücum ediyor. örneğin geç