Katalog

1967EKIMI, VALl.kCR \Nl)L J C tıe'mtı tesediguzetecilerv goiteriliyor. Bolıvya oı ı. belirtiyor: "Fnlelektüel bir beyni kaybettik, ama onun iyi bir gerilla olacağından şupheliydim." Castro, Guevara'ya 13 mayısta gönderdiği mesajda şunlan bildiriyor: "Debray'ın özgurlugune kavuşturulması için kampanya haşlattık. Ne onun nasıl tutuklandıgı hakkında ne de Tania ve Pelado'nun durumuna ilişkin herhangi bir bilgi edinebildik." Bolivya ordusunun, Debray'ın, Arjantinli bir desinatör olan Ciro Roberto Bustos'un ve Ingiliz fotoğrafçı Georg Andrew'in tutuklanmalarından sonra haftalarca sessizlik içine girdiği hatırlanabilir. lu, onun ölümünü dünyaya ilan ediyor. yor. Hükümet, sonunda, madencilerin gerillalarla işbirliği halinde olduklarını anlamıştı. K'lerindeıı bazıları da Simon Cuba Sanabria ile bırlikte Bolivya makılerine gizlenmişlerdı. Guevara günlüğünde ondan şoyle söz ediyor: "Sessiz, disiplinli ve çalışkan. Ateş hattında fazla başanlı olamasa da güvenilir bir insan." Guevara yanılmıyordu. 9 ekimdeki çatışmada yaralandığında kendisini Cuba kurtarmıştı. Onu kurtarmak isterken de , kendi hayatından olmuştu. ı Birkaç hafta önce, Bolivya ordusu, için ' de Guevara'nın günlüğünün saklandığı kartondan ayakkabı kutusunun boş oldu ğunuıı farkına vardı. Bu, birisinin Başkomutanlıktan Bolivya ordusunun "savas ganimetini" çalmış olduğu aniamına geliyordu. lngiltere, günlüğü yurtdışına çıkanp iki avukat aracılığıyla kendilerine teslim eden kişinin Bolivyalı olmadığını söylüyor. öldürülmesinden 17 yıl sonra bile, Guevara'nın öldüğünde üstünde bulunan günlüğünün hikâyesini aynı merakla izlemek mümkün. 8 Ekim 1967 günü akşamüstü, teğmen Gary Prado Salmon, günlüğü Che'nin sırt çantasında bulmuştu. Üzerindeki yazıyı o zaman yazmış olması btlyük olasılık taşıyor. (Teğmen Prado bugün general ve 1981 yılında aşırı sağcı bir grupla çatışma sırasında yaralandığından beri yürüyemiyor. Prado Salmon günlüğü 9 ekimde General Zenteno Anaya'ya teslim etmiş ve günlük birçok kez el değiştirdikten sonra Bolivya ordusuna verilmiş. 11 ekimde de Guevara'nın ölduğune ilişkin deliller La Paz'a ulastınlmış ve ordu bu tarihte günlüğü "askeri sır" ilân edip Başkomutanlığın ikinci katındaki kasaya kilitlenmesi kararını vermiş. İki hafta önce de, Arguedas yaptığı açıklamada, General Ovando'nun günlüğü kasaya koymadan önce bir süre muhafaza ettiğini bildirdi. Ülkenin şimdiki Savunma Bakanı Manuel Cardenas Mallo, geçenlerde kasanın iki anahtarı bulunduğunu, 1968 yılında da günlüğün ABD, Küba ve Meksika'da basıldığını söylüyor. Aynı yılın haziran ayında da Ovando günlüğü halka göstererek Bolivya'dan dışarı çıkarılmadığını kanıtlamış. Daha ioııra da Arguedas skandalı patlak vermiş. Arguedas, ülke dışına çıkışından sonra günlüğü Fidel Castro'ya teslim ettiğini itiraf ediyor. Bunu da Kuzey Amerika'dan Latin Amerika'ya bir müdahale olasılığını engellemek amacıyla yaptığını söylüyor. Bundan, Guevara'nın gunluğunun Bolivya'dan 19681984 yılları arasında çıkanldığı sonucu cıkarılıyor. Bu tarihler arasında şUphcsiz köprünün altından çok su, La Paz'daki Başkomutanlık binasının ikınci katından da pek çok general gelip geçti. Hırsızın bu generallerden biri olması olasılığı yüksek. Belki de hırsız, Cumhurbaşkanlığı koltuğunu işgal etmiş birisi 19711978 yılları arasında Bolivya'yı yöneten General Hugo Banzer, tüm bu özelliklere sahip. Hırsızın tuın polıtık geleceğini kaybetmiş, skandalı göze alabilecek nitelikte biri olduğu da tartışılmaz. Banzer o yılkı baskanlık seçimlerinin favori adayı olduğuna göre, onu şüpheliler listesinden silmek gerekiyor. Geçenlerde bir tngiliz gazcteci de hırsızlığın Albay Luis Arce'nın imzasını taşıdığını iddia etti. Çıkarcılığıyla tanınan Arce, 19791982 yıllan arasında Guevara'nın günlüğünün bulunduğu binada yüksek bir görevde bulunmuş. Son zamanlarda ABD, kokain kaçakçılığına karışmış olan Albayın Bolivya'ya iadesiyle uğraşmıştı. Bu nedenle Arce de temize çıkıyor. Esrar kaçakçılığından milyonlar kazanan biri, 300 bin dolar için devlet sırlarını açıklayamaz. Geriye son bir soru kalıyor: Ortaya çıkacak skandal kimin işine yarayacaktı? Günlüğü çalanın amacı Bolivya ordusunun prestijine büyük bir darbe indirmek olmalıydı. Bu arada Sotheby'nin günlüğe birkaç aydır sahip bulunduğu da biliniyor. öyleyse soruyu soruş tarzını değiştirmek gerekiyor: Son birkaç ay içinde kopacak bir skandal kimin işine yarar? Bu soruya yeterli bir cevap vermck mümkün değil. Günlüğün basılmayan ilk 15 sayfasının Bolivya'da demokrasinin işlerliğini büyük bir şüphe altında bıraktığı da şüphe götürmez. Bolivya ordusu, günlüğün açık aıttırmada satılmasını yasadışı sayıyor ve olayın tcnıelinin bir hırsızlık olduğunu savunııyor Yine de Guevara'nın gunluğunun yakında bir şairin ilk mısralannı, ve bir gerillanın son satırlarını saklamaya meraklı bir kişinin koleksiyonunda yer alması olasılığı yüksek. Castro'ya bildirir: "Üçlüdcn haber alamıyoruz. (Komünisl Farti yöneticileri Monge, Kolly ve Reyes.) Fakat onlara hiç giivenmiyorum. Bize deslek sağlayan gençlik kollarını etkisiz hale getirdiler." Che Guevara'nın komutasında Latin Amerika'ya yayılan gerilla savaşı, yavaş yavaş Bolivya'nın güneyine, Guevara'nın anavatanı Arjantin'e de sıçramaya başladı. Küba'ya yolladığı mesajlardan birinde Che şunlan belirtiyordu: "Pelado ile görüşme saglandı. Ancak Arjantin'de sıkışıp kaldık." Guevara ile Castro arasındaki mesajlar, Regis Debray'ın Bolivya gerillalarına katılmasına ilişkin bazı ayrıntılan açıklığa kavuşturuyor. Tarihsiz bir mesajda Castro şunlan bildiriyor: "Ayın 23'iine doğru (Bu ayın şubat oldugu tahmin ediliyor.), Danton (Debray'ın kod adı) Antofagasta'ya gelecek (Şili'nin kıı/eyinde bir kenl). İvan ve Sancheı yukunda (La Paz'da) Irenin gelişini bekleyecekler. Karşılaşma gerçekleşirse, Danlon doktor RheaPareja'nın yanında kalacak ve ayın 28'inde saal 21'de, Meksiko sinemasındu kendisiyle temasa geçilmesini bekleyecek." Havana, karşılaşma gerçekleşmediği takdirde "DantoıT'un, çift sayı oluşturan tarihlerde aynı yerde kendisiyle ilişki kuruluncaya kadar bulunacağını bildiriyor... Che bu mesajı aldıktan birkaç gün sonra Havana'ya şu bilgileri gönderiyor: I) Danton ve Francisco yerlerine ulaşlılar. Danlon ne bir gerilla için gerekli fizik koşullanna ne de karakter özclliklerine sahip. Ama bu kendi sorunu. Danlon'un ülkeden çıkıp çıkamayacagını şartlar gösterecek." Son cümle, mart ayında Bolivya ordusuyla gerilla askerleri arasında ilk çatışmaların başladığı göz önüne alınarak yorumlanabilir. Mesajın sekizinci maddesinde Che, Castro'ya yeni bir emre kadar Danlon lıakkında mesaj iletmemesini ve destek ağını geliştirmek amacıyla Fransa'ya gitmeyi deneyeceklerini bildiriyor. Guevara'nın, gerillaların durumunu da bildirdiği mesajlardan, Debray'ın 6 martta Bolivya'ya gelip ülkedeki maki ormanIarında saklanan gerillalara katılmayı başardığını, 20 nisan 1967'de de tutuklandığını okuyoruz. Guevara, Debray'ın işkence görüyor olmasının büyük olasılık taşıdığını 18 Mayıs 1967. Bolivya ordusuyla gerillalar arasında çaiışmalar iyice kızışmış durumda. Komünist Partisiyle kopuş kaçınılmaz olmuş. Che, "KP liderlerine hiç güvenmediğini" bildiriyor, "Bizi destekleyen gençlik kollarını etkisiz hale getirdiler," diyor. 27 numaralı mesajda, Castro, Guevara'ya şu bilgileri yolluyor: "Yazar Maspero sana Debray'ın durumunu anlatmaya ve savunmayı harekete geçirmeye geliyor. Kolly ile gorüşmeyi deneyecek." 26 ağustos tarihli mesajda da Castro, Guevara'ya o ana dek bılinmeyen bazı bilgiler veriyor: "Doktor Cano, Lozano'nun evinin arandığım haber verdi. Lozano saklanıyor. Debray'la haberleşme yollarını arayalım." Bu noktadan sonra, Guevara gunluğünde sadece Bolivya halkına ulaştırmayı umduğu bildirilere yer veriyor. Bildirilerin çoğu, "Geıicilerin yalanlarına karşı devrimci gerçek", "Bolivyalı madenci arkadaşlara" gibi cumlelerle başlıyor. Son bildirilerden biri şöyle: "Arkadaşlar, maden ocaklarımızda prolelerierin kanı bir kez daha akıtıldı." Guevara burada, 23 ha/iran tarihinde, Bolivya ordusunun kalay ınadenlerindekı işçilerlc çatı$maları sırasında ıneydana gelen San Juan katliamından söz edi