Katalog

16 opu topu karşın, Arjantınlı yazar Krnesto Sabato, JorJ Luis Borgesüç'leroman yazmasına Amerıka ge bırlıkte Gıiney StYASLTftl kıtasınm önde gelen yazarlarından layılır "Tunel", "Alejandra" ve "Karanlıklann Meleği'' yazarı, geç lığıtnız yuzyıl sonunda Italya'dan gelıp Arjantın'ın başkentı Buenos Aıres yöresıne yerleşen bıraılenın çocuğudur ulkesmde fızık doktorası yaptık tan sonra Parıs'e gıden ve 1938'de Curıe Enstitusu'nde Fridiric ve Irene JoliotCurie'yle çaltşan Sabato, ülkesıne döndükten sonra 1943 'te arastırmalarım ve öğretım Uyelığını bırakarak kendinı edebıyata verdı Yapılları, yeryüzünUn ve özellıkle Arjantın'ın gUçlu, barok görunUşünü yaniıtır önce Peroncular'dan daha sonra açkerı yönetımden buskt gören Sabato, hep demokrası ülkUsılne bağlı kaldı Kısa sure önce de, Raul Alfonsin hukümetı tarafın dan oluşturuian kayıp kı^ılerle ılgılı Ulusal Komısyon Başkanhğına gelırıldı Geçenlerde Parıs'e uğrayan Sabato, L 'Express Dergısının yaptığı söyleşı önerısını kabul ettı Zor gıinler yaşayan, ancak ınançlarından ödun vermeyen bu bıiyıik romancı, ılgınç gerçekler dtle getırıyor bu konuşmasında. 1974 yılında yayımlanan son roıtıanınız "Karanlıklar Meleği "nde artık edebiyata donmeme, daha dogrusu yaratı urunu vermeme kararına vardınız. Neden? ERNESTO SABATO "Tam gozum rahatsızlandı, resme başladım." Arjantinli romancı, "kayıplar"ı araştıran komisyona başkanlık etti. Sabato: Modern çağların sonu geldi, kutsal döneme tlöııüyorıız SABATO Bunlar akla, mantığa vululnıayan, bıhnçaltının söylettıklerı şey lerdır Bır pdiça sımgesel, karanlık kararlardır Hem kader de bana yardımcı oldu Beş yıldan berı ağır bır göz rahatsızhğı çekıyo rum Pek azokuyabılıyorum Yaptığım bu açıklama sankı hastdlığımın haberusıydı Söz konusu satırları yazarken, bır dahd yaratı urunu veremeyeceğımı sezıyordum Ölüm, umut, yaşam, varoluşun anlamı konularındd söyleyebıleceğım her şeyı söyledığımı duşünüyordum Bunun pulıCıkaya atılma kararını/la bir llgisi var mı? SABATO Hayır Her zaman polıtıkanın genış anlamda ıçınde oldum Ancak yazdıkldrını ivın "polıtık" denemez Ydşamın anlamı üzerıne metafızık bır edebı yat bcnımkı Doğal olarak, kışısel, evren sel, hatta sıyasal sorunlar bıle \ar ıçınde Dar anlamdaysa "angaje" romanlar yaz madım Ama bu hcp sıyasal yaşamd katıl mamı, loplumsal adalct vc ö/.gürluk özle mımı dıle getırmeme engel olmadı Bunu bıı yazar otarak değıl, bır yurttaş olarak yapıyorum Buna karşılık, denemelerımde çağımızın krızınden çok söz etlım Hatta modern çağların sonunun geldığini bıle haber verdiniz... SABATO Evet Tarıhe gerı dönüş anldmındd larıh gerçekte hıç ymelenme/, yer değıştınr, gelışır, ltalyan Giambaltista Vlco'nun gösterdığı gıbı sarmal bıçımınde kendıne döner Bugün de kutsal bır dö neme dönuyorıız Modern /dmdiılanıı so nu, bılımın ve aklın yuceltılmesı üzerıne kurulu uygarlığın da sonudur lnsanoğlunun kokuıdekı bıılığı tılsımlı düşünceyle mantıklı duşunccnın bıreşımınde yatıyordu Ya da Pascal'ın dcyımıyle, yureğın ve kafanın aklında Bütün bunlar, Sovyet ve ABD astronotldrının uzayda el sıkışmala rına olanak veren pozıtıvızm tarafından bölündu, parçaldndı Buyunün, lırık, mıstık düşüncenın, ınsdnoğlunun karanlıkta kalan yanının yok edıldığı savı öne sürül dü Bu neredeyse ıntıhara varan ve sonu nu yaşadığımı/ bır savdı Bu goruş kısa sure once, sıyasal alanda çok somut bir rol oynamanızı engellemedi... SABATO Gervekten de, "kayıplar" ıızerıne soruşturma ydpmakla görevlı ko mısyona başkanlık ettım Dcmokrasının geldığı ocak ayından eylül ayına kadar, dokuz ay süreyle çalıştık Çok değışık kesımlerden gelen 12 kışılık bır komısyon kurduk Aralarıncla bır Katolık papazı, bır haham, eskı bır yuksek mahkeme üyesı, eskı Buenos Aıres (Jnıversıtesı Rektörıl, bır Bı lımler Fakültesı Dekanı, bır gazeteu, üç mılletvekılı, vb vardı Ayrıca yüz kadar kı^ıyle çalışıp bınlerce ıhbarı, tanıklığı ve bılgı veren mektubu değerlendırdık 52 bın sayfa belge topladık, bunların 400 sayfalık Ö7etını bırkaç hafta sonra Buenos Aıres'te yayımlayacağız Bu rapordd aşağı yukarı 9 bın "kayıp kışi"saptıyuruz Artık söz ada letın Nasıl bir çalışma yaptınız, ne gibl vontemler uyguladınız? SABAIO Pek ı,ok kışıyle, kurbanlar la ve tellatlarla konuştuk Çok yer dolaştık, ama gcnellıkle belgeler yakılmış, bınalar yıkılmıştı Yaptığımız ış bır tür kanlı bılmeceyı çozmektı Yıne de epeyte ınsanı cezaevıne göndermeye yetccek kadar kanıt var elımızde SABATO Borges erışılmesı güç, kendı kendısıyle çelışmekten çekınmeyen bır ınsandır Sıyasal yaşama katılma ve sanat ılışkısı zor bır soru Yurttaş olarak bazı gö rüşlerı savunabılır, bazı fıkırler uğruna mücadele verebılır, ama aynı zamanda bır romanın, bır senfonının, bır tablonun bu tür mesajları dıkkate almak zorunda olmadı ğına ınanabılırsınız Guney Amerika edebiyatının yaptığı patlamaya ne dersiniı? Geleceğıni nasıl goruyorsunuz? SABATO Modanın payını da dıkka te almak gerek Bu patlamadan çok önce de Güney Amerıka'da ıyı yazarlar vardı Borges'e ve Roberto Arlt'a bakın Bu patlama çeşıtlı koşullar nedenıylc, özellıkle de Kuba devrımı nedenıyle oldu bıraz Güney Amerıka edebıyatı bu patlamayla başlamadı, bununla da bıtmeyecek Çok guçlu, yaratıcı yönü zengın, kanlı canlı, acık bır edebıyat bu Fransa hfilfi Guney Amerikalı aydınlar gozundekı itıbarını koruyor mu? SABATO 1789 devrımınden bu yana, Montesquieu'den gerçekustuculere dek Fransa'nın Güney Amerıka'dakı etkısı ek sılmedı Tarıhe ve halklarımızın kurtulu şuna derınden bağlı bır özgürlük, bır t ö mertlık fıkrı bu Son bulmadı mı artık? SABATO Hayır Sanıyorum, ınsanoğlunun kafasında ne mutlak bır doğum vardır ne de mutldk bır ölüm özellıkle de Arjantın'de, Fransa'dan olduğu kddar Al manya'dan ve Rusya'dan gelen öğelerın bıreşımı, kaynaşması vardır btkılerın sonunun gelmesı kaynaşmanın başlangıudır. Sanatta mutlak bır özgünlük bulunma/ Yepyenı bır olay gıbı görunen taulkner'ı dlın llk romanları, örneğın "Sartoris" Marcel Proust'un romankrıyla buyük ben zerlıkler gösterır Bızım edebıyatımız da, en azından bın yıllık bır dıl kullandığımız ıçın yenı değıldır Sıze " s a t " sanattdn soz eden ınsanlardan çekının Saf olan hıvbır yaşayan şey yoktur Buenos Aıres'e dondugunuzde ne >apacaksınu? SABATO Yenıyetnıelığımın tutkusu na döneeeğım, resme yanı Edebıyat benı çok güçlu bır bıçımde kavradığında, resmı bırakmıştım Ve şımdı, çelışık bır bıçımde, gözlerımden rahatsızlandığımdan yenı den resme başlıyorum Her şey kanıtlanmış durumda Arjantın hukümetı siıin soruştıırmanızdan nasıl yararlanacak? SABATO Başkan Altonsin sonuna kadar gıtmekte kararlı Kararının kesın olduğunu da şımdıye kadar gösterdı Bızım hazırlddığımız rapor korkunv, ama ulusal bılınu aydınldtacdk Genellıkle bu tur durumlarda ınsanlar,"Bılemeyu kı, boyle diyorlar, sanıldığına gore..." yolunda konu şurlar Ama şımdı her şey bıhnıyor ülay lar kanıtlanmış durumda Hem de ayrın tılarla, adlar verılerek, durumlar, sayılar, ışkence bıçımlerı, vb belırtılcrek . Soruşturma sırasında şahsen size gozdağı verıldi mi? SABATO Tabıı Telefonla ya da ım zası/ mektuplarla gözdağı verıldi, ölüme de mahkum edıldım Herkesın ıçınde gözda ğı verenler oldu Cordoba'da komısyonu muzun çalıştığı yere bomba koydular Sizce Arjantin'in demokrasiye donuşu surekli olacak mı? SABATO Umarız, dılerız Bence demokrası ayakta kalacak, yalnızca halkın dıleğı böyle olduğu ıçın değıl, aynı zaman da ordu tüm prestıjını yıtırdığı ıçın Peru'da Mario Vargas Llosa, Arjantin'de siz: Bu, aydınların harekete geçme zamanının geldigini, durumun adl olduğunu mu gosterıyor? SABATO Latın Amerıka'da durum hep acıl oldu Sdnatçılar " a y d ı n " sözcüğünden nefret ederım, benım gözümde aydın yalnızca kafasıyla çalışan kışıdır, bense tüm gövdemle çalışıyorum çok duyarh ınsanlardır Bu bır övgü değıl, bır saptama Bu nedenle de adaletın yanında saf tutmak zorundd kalıyorlar Her dttnemde görüldü bu Rus yazarlan sıyasal yaşama katılırlardı, Dostoyevskı gıbı, Tolstoy gıbı Proust gıbı görünürde bu tür sorunlardan çok uzak sanılan bır yazar bıle Dreyfus' ün yanını tuttu Camus, Sartre, Malraux gıbı yazarlar ıse bambaşkd Bu yalnız Latın Amenka'ya özgü olmayan, doğal bır durum Ya Borges? SABA1O Belkı başkalaıına oranla polıtıkayla dahd a/ ılgılı, ama gençlığınde Radıkal Partı'yı tutardı Sık sık demeçler verır, gösterılere katılırdı Tam olarak fıl dışı kulesıne cekılmış bır adarn değıldır Pınochet'ten nişan da aldı. SABAIO Bu kendı açısından hata Ama bir gençlık halası degil.