Katalog

Kapak Sayfa 9 Spn on yılda doların (31\Arafık Rant kesimine kaynak aktardıyor MURAT BEKDİK TÜCİAD Başkanı Enflasyonun en sonucu oluşan fiyat önemli nedeni artışlan Merkez olan kamu Bankası'nın iç borç açıklannın ıdaresı nedeniyle azaltılması için piyasaya vermek geürteri arttırmaya zorunda kaldığı vegtderleri likidite imkanlan, denetjm altına * kısa vadeli iç aknaya yönelik KL Ü » J borçlanma önlemlen'n *Wİ| nedeniyle ödemesi ahnması gerekliliği •* gelen borçlar için konusunda hemen tüm yeni kısa vadeli ve pahalı kesimler arasında görüş borçlanma yoluna gidilmesi bıriiği olmasına karşın açık, bellı başlı bazı enflasyon karariı ve tutartı adımlar nedenleri arasında sayılabilir. atrtamamaktadır. Söz konusu Aynca sözü edilen etmenler durum geleceğe yönelik yanı sıra Türkiye'deki endişeterin artmasına neden enflasyon, dünya genelinde olmaktadır. enflasyon nedeni olarak Kamu açıklannın sayılabilecek nedenlere ek karşılanabilmesi için iç ve dış bazı olgular içermektedir. piyasadan yüksek faizle Enflasyon yüzde 80 kaynak sağlanması, kamu düzeylerindeyken, birikimli kesimındeki fiyat artışlannın olarak yılda yüzde 140 faiz seçim dönemlerinde ödenmesi, aradaki farkın dcginlenmesinin ardından bir anaparaya şişkinlik biçiminde sonrakı dönemde yaşanan yansımasını getınmektedir. artışiar, yüksek ıç talebin Enflasyonun yüksek üretim artışlan yanında rakamlarda kronikleşmesi, iç ithaiatla karşılanması yoluna borcun faiz yükünden çok gidilmesi, KDV oranlarındaki anaparasının şişmesinden ve arbşın fiyatlara yansıması enflasyonun kendini başladı. 1990'ların başında yüzde 50'ler düzeyinde olan enflasyon artık yüzde 70'lerdekı tahtına oturdu. Bu gelişmelere paralel olarak 1990'da ülke GSMH'sinin yüzde 6.2'sı düzeyinde olan iç borç stokunun, 1994 yılına gelindiğinde yaklaşık yüzde 14, 1996'da ise yüzde 20'ler düzeyine çıkması içine düşülen ekonomik girdabın da bir göstergesi oldu. 199O'lı yıllarla birlikte etkisi iyice görülmeye başlanan ağır ekonomik hezimetin yeni katlamasından kaynaklanmaktadır. Enflasyonun mevcut yapısından toplumdaki kesimler arasında en yıpratıcı etkilere hedef olanlar sabit gelirtilerdir. Sendikalı işçiler toplu iş sözleşmeleriyle enflasyonun olumsuz etkilerinden kendilerini bir ölçüde korurken, sendikasız işçiler bu durumdan olumsuz yönde etkilenmektedir. Yüksek oranlı enflasyonun sonucu olan belirsizlik ortamı nedeniyle yatırımlardan kaçan sanayi kesimi de olumsuz etkilenenler arasındadır. Rantiyeci kesim ise enflasyonist ortamdan yarar sağlamaya devam etmektedir. Enflasyonun oldukça üzerinde seyreden rant gelirleri nedeniyle mevcut kaynakların büyük oranda bu kesime aktanmı söz konusudur. Enflasyondan kazanç sağlayan bir diğer kesimin ise enflasyon vergisi yoluyla devlet olduğunu söylemek olasıdır. kahramanları olacak ÇillerKarayalçın ekıbinin uygulamaya başladığı '5 Nisan Kararlan' ise enflasyonu savaş dönemleri dışında Türkiye tarihinin en yüksek düzeyine çıkaran sonuçları ve döviz uygulamalarının ekonomiye yansıması, sendikal destekten yoksun bırakılmış işçi ve memurun sürekli olarak enflasyonun altında ücretlendirilmesi oldu. 1983 yılında yüzde 30'luk bir enflasyon oranıyla başa geçen Turgut özal, hükümet programını okurken şunlan söyledi: "llk hedefimiz, aşm enflasyonu kontroJ altına alarak dar geliriinin belini büken pahalılığı önlemek için fiyat artışlannı yavaşlatmaktır". Turgut özal'ın bu soylemleri, dar geliıijnin geçim sıkıntısıyla boğuşmasını hafifletmeye yetmedi. 1984 yılına gelindiğinde enflasyon oranı yüzde 50'leri geçmişti. Genel ekonomik tablo içinde bir yandan Türk lirasının diğer paralar, özellikle dolar karşısındaki değeri düşerken, diğer yandan da çalışanın reel olarak geliri 1979 yılı 100 olarak baz alındığında, 1984 yılında 77'ye kadar geriledi. Aynı dönemde dolar, TL karşısında yaklaşık dört kat değer kazandı. Turgut Özal 1986 yılına kadar yoğuri olarak dile getirdigi "kemer sıkın" telkınlerinı, bu dönemden sonra yaşanan siyasal gelişmelere bağlı olarak terketme eğilimine girdi. Kemerin daha fazla sıkılacak yanı kalmayıp da 1986 yılındaki seçimlerde siyasi ibrenin DYP lideri Süleyman Demirel'i göstermesi, Özal'a "AsJında yanlış yaptık. Ipleri biraz gevşetmek lazım" dedirtti. Bu yaklaşım Özal'ın 1989'da yüzde 70'leri aşan enflasyonla jktidarı terkedip Çankaya'ya çıkmasından sonra hükümete geçen liderlere de ışık tuttu. O zamana kadar hayat pahalılığının altında ezilen ücretlinin yüzüne bile bakmayan hükümet, rekor düzeyde verdiği zamla çalışanın yükünü bir nebze olsun hafitletti. 1989 yılı temmuz ayında ücretliye yapılan yüzde 100'ün uzehnde zam, ücretliyi rahatlatırken, kaynağı olmadan dağrtıkjıgi yolunda eteştiriler aklı. Bu dönemde uygulanan ücret artaşt uzun dönemde fiyat arbşlannın yüksekliği karşısında oJdukça gerilemiş olan alım gücunde önemli bir iyileştimıe yapmadı. Ancak bu karşıhksız para arzının ekonomiye asıl acı reçetesi 199O'lı yıllara geiindiginde ortaya çıkmaya Antienflasyonist tedbirier herkesi n canını yakar JtLf KOÇMAN Glfcl TOSİAP «»clranı l ^ H H H H Enflasyonu ^ ^ ^ ^ H ^ ^ ^ H meselesi idi. indirme ^ ^ ^ î M ^ ^ ^ H Ama o zaman konusunda kaçan Wr V ^ ^ ^ H f Sayın Demirel'in en büyük frsat • •»•^H^ ^ ^ H tabınyle 'bunlar 1991 • * * İ P l ^ ^ ^ H benim kucağıma seamlennden • f / J ^ l ^ ^ ^ ^ | bir bomba sonra SHPite ^ ^ 4 \ j^ ^ H bıraktılar, brtkteDermeJn ^ k M P ^ ^ H benbunu kurdugu hükümet ^B ^Wr^^M patlatacak kadar zamanmda ^V ^ ^ ^ ^ H aptal değilim' yani olmuştur. ^B.• İ H H her antienflasyonist H sulandırıldı. Maalesef daha fena oldu. Böylece bugüne geldik. Hükümetler enflasyonun indirilmesini beceremiyor ya da istemiyor değil, güçleri yetmiyor. Bu siyasi irade ve güç meselesi. Toplumun göstereceği tepkiyi göğüslemeyi göze alamıyoriar. Seçimlerden sonra tedbir halka antipatik gelir, Yoksa ne tedbir alacaklan ekonomide bir istikrar ben bunu yapacak değilim bu meydanda, herkes de biliyor. pakefînin açrfacagmı h*»m iç politika devam eder noktasına Ama antienflasyonist hem <kş kamuoyu biliyordu ve gelip, çok büyük bir makas tedbirier hele bu noktaya benimsemiştj. değişikliği yapıldı. geldikten sonra toplumun bekleniyordu. Beklenenin tam aksine bir her kesiminin fena halde Bütün seçim mücadelesı makas değişikliği yapıldı. canını yakar. svasnda da Demirel'in sözü 500 gün vaat edildi, sonunda Yani bunları ya alır uygular ne pahasma olursa ofeun sonuç alınacak dendi, hiç bir herşeye katlanırsınız. enflasyonu indirecegiz idi. şey alınmadı. Ya da üzerinize yıkılır toplum, 91 seçımtennden sonra, Bence 91 seçimlerinden altında kalırsınız. Onun için SHP"yi de yarana aterak bir sonraki son derece müsait mücadele edemiyoriar. büyük koaüsyon ortamda bu fırsat kaçınlmıştır. Ayrıca bir fınansman kuruidugunda eger ckkf para Ondan sonraki açığı da var. politikasına geçtşle dönemde zaten koaüsyon Devletin vazgeçemeyeceği enflasyona karşı mücadele hükümetleri ve istikrarsızlık birtakım harcamalar nedeniyle polîtikasına giriseycf beklenti birbirini takip etti. de bir yerde mecburen bunu enflasyonun yüzde 5 Nisan kararlan aiındı yapıyoriar. Ama ona rağmen 40'lann attma inebieceği 94 te, fakat onlar çok fınansman açığını zaruri HHHHHHHHHH wmmmmmmmmmm harcamalarla kapatsalar dahi enflasyonu yüzde 40'lara hatta bıraz daha altına indirmek mümkün, çok ciddi tedbirier almak şartıyla. Ücretleri dondurma şanslan var mı? Yok. Fiyatlan dondurma şanslan var mı? Faizleri aşağı çekip dondurma şanslan var mı? Hiç yok. Aynca bu tedbirieri alsalar dahi toplumun buna aynen boyun eğeceği, bundan kaçamak bir şey yapılmayacağına dair ellerinde bir belge var mı? Yok. Bu Israil'de yapıldı biliyorsunuz. Yüzde 220'lerden yüzde 89'lara indirildi. Peres'in başbakanlığında. Ama oturdular, işçiler işverenler, hükümet kesimi, bankalar bir belge imzaladılar. Kararlara uyacaklan şeklinde ve toplum uydu buna. Sadece siyasilere yüklenmemek lazım. Toplum dısıplınını ve toplum fedakârlığını da gerektiren bir olay bu.