Katalog

Sayfa 10 Kapak milyar dolar seviyesine inmiş döviz rezervi, 1995 yılında 16.7 milyar dolar seviyesine yükseldi. Bugün ise uzmanların uyanlarına karşın, hükümetlerin çok fazla güvendiği ve sürekli piyasaya müdahale şeklinde destek aldığı Merkez Bankası döviz rezervleri 17 milyar dolara ulaştı. Buna karşın, kriz sonrasında yükselen döviz rezervlerinin, benzeri bir kriz durumunda kısa sürede tükenmesi kaçınılmaz gibi gözüküyor. Krizin bir başka etkisi de büyüme rakamları incelendiğinde görülüyor. Uluslararası kuruluşların uyanlarına karşın yüksek oranda büyüme gerçekleştiren Türkiye ekonomisinin büyüme oranı, 5 Nisan Kararları'nın uygulanmaya başladığı ilk yıl eksi yüzde 6.1 'e indi. 1995 yılında büyüme yüzde 8.1 olarak gerçekleşirken, 1996 yılının tahmini büyüme rakamı yüzde 7.5 olarak açıklandı. Riskli gördüğü ülkeye gelmeyen yabancı sermaye Yatırımlara darbe ise, Türkiye'de 5 Nisan Kararları sonrasında istikrarın Son 3 yılda faizlerin çok sağlanamadığının diğer bir yüksek seviyelerde seyretmesi göstergesi oldu. 1996 yılında sanayi yatırımlarına da darbe gümrük birliğine girilmesinin de vurdu. 1993 yılında yüzde 4.9 olan yatırım artışı, 1994 yılında etkisiyle yabancı sermaye girişinde 1995 yılına göre yüzde eksi () 38.8'e geriledi. büyük bir artış gözlense de, 1996 yılında ise yatırım yüzde 1996 yılında yaklaşık 3.8 milyar 7.7 oranında artış gerçekleşti. doları bulan yabancı sermaye 1994 yılı başında dövize müdahale sonucu azalmış olan girişi yeterli bulunmadı. 1993 Merkez Bankası döviz rezervi 5 yılında yabancı sermaye girişi yaklaşık 2 milyar dolar Nisan Kararları öncesinde 3 civarında gerçekleşirken, bu milyar 39 milyon dolara rakam istikrar tedbirlerinin gerilemişti. Bu rakam 1994 alındığı 1994 yılında yaklaşık mayısta 6 milyar 389 milyon 1.4 milyar dolara geriledi. dolara yükselmişti. 1994 te 6 ekonomik veriler, beklenenin aksine ekonominin kötüye gittiğini gözler önüne serdi. 1993 yılında 14 milyar dolar olan dış ticaret açığı, 1996 yılının 7 aylık döneminde 11.1 milyar dolara ulaştı. Yıllık toptan fiyat endeksi, 1996 yılı sonu itibarıyla, 1993 yılının yaklaşık 24.6 puan üzerinde gerçekleşti. 1993 yılında bankalar arası para piyasalarında gecelik faiz oranı en yüksek yüzde 75.6 iken, istikrar paketinin açıklandığı 1994 yılında bu rakam ocak ayının hemen başında yüzde 91.1 oldu. 26 Ocak 1994 tarihinde yapılan 13.6'lık resmi devalüasyondan sonra, yılın ilk üç ayında yapılan ve yüzde 11O'u bulan resmi olmayan devalüasyon nedeniyle de bankalararası piyasalarda faiz yüzde 300'lere vurdu. Faiz oranları 1995 yılında en yüksek yüzde 106, 1996'da ise en yüksek 96 seviyesinde gerçekleşti. İstikrar paketi "nihai" amaçlara ulaşüruıadı KıfTİI"]T'lirflIFll'II'r'FTlll:l! 5 Nisan Karariarı'nın nihai hedefi Türkiye'nin yıllardan beri karşı karşıya kaldığı kamu açıklarını dengelemek ve enflasyonu düşürmekti. Bunun reel faizler ödeyerek borçlanabilmesi için kullanıldı. Birtakım iyileştirmelere rağmen nihai amaçlara ulaşılamadı. Enflasyon astronomik olmaktan çıksa da, kronik diyebileceğimiz yüzde 6080 eşiğinden kurtulamadı. Kamu açıkları için öngörülen ^ 2^^^M 1994'te yaşandı. 4. ise artarak devam ediyor. tedbirleri teker teker özelleştirmeye hız verilecek Bu kararlann yükünü çok açık inceleyecek olursak, kısaca, denmesine karşın, hedeflerde olarak "çalışan dar gelirli ve gelinen nokta şöyle önemli sapmalar olduğu verimli sanayici" çekti. özetlenebilir: gözleniyor. Özelleştirme Bugün, 5 Nisan'dan 3 yıl 1. Devalüasyon yapılacak hedeflerinde parasal olarak sonra, '94 krizinin denildi, yapıldı. istenilen seviyeye ulaşılamadı. öncesindeki ekonomik Piyasa şartları zaten bunu 5. Kamu açıkları göstergelerin benzerlerine gerektiriyordu. iyileştirilecekti. Ancak açıklar sahip. 5 Nisan'da öngörülen Bu devalüasyon, 0 yılın halen artarak devam ediyor. hedeflere ulaşılamaması bilinen yüzde 149'luk 6. Net aktif ve ekonomik bundan bazı sonuçlar enflasyon rakamını açığa denge vergileri adı altında çıkarmamızı zorunlu kılıyor. çıkarttı. 2. KİT ürünlerinde üretenden vergi alınması Artık, toplumsal uzlaşmaya fiyatlar arttırılacak denildi. öngörüldü. dayalı orta vadeli ve hedefleri Çeşitli nedenlerle, ki bunlar Bu uygulama sonucunda alt etaplarıyla beraber içinde 27 Mart seçimleri de yaklaşık 80 trilyon liralık bir belirtenmiş bir istikrar vardır, KİT ürünlerinde fiyatlar kaynak elde edildi, ancak bu programı uygulanması bir süre düşük tutuldu. Fakat para Hazine'nin çok yüksek gerekiyor. kapatmak isteyen hükümet, mevzuat eksikliği ve "CE" 1994 yılında ihracatı 18.1 milyar işareti verecek kuruluşların dolar düzeyine yükseltip ithalatı henüz oluşturulmaması ihracatı Denae tutturulamadı 22.6 milyar dolara geriletmeyi geriletti. Geçen yılın tahmini 7 başararak dış ticaret açığını 4.7 aylık verileri ihracatın 12.7 milyar dolara düşürebildi. 1995 milyar dolarda kaldığını, buna 5 Nisan paketinde yer alan dış yılında geçen yıla göre artış karşın ithalatın 23.8 milyar ticaret dengesinin sağlanması dolara ulaştığını gösteriyor. Aynı ve döviz fiyatlarındaki tırmanışın gösteren ihracat 22 milyar dolara, ithalat ise 36 milyar dönemde dış ticaret açığı ise engellenmesi için ihracatın dolara yükselince, dış ticaret 11.1 milyar dolar olarak teşvik edilmesi, ithalatın açığı 14.1 milyar dolara ulaştı. gerçekleşti. 1993 yılında 133.8 engellenmesi kararı bir türlü Gümrük birliğine geçişin trilyon lira olan bütçe açığı, gerçekleştirilemedi. 1993 ardından AB ülkelerinden 1994'te 145.9 trilyon liraya, yılındaki 14 milyar dolariık dış ithalatın kolaylaştınlması, 1995'te 316.4 trilyon liraya ticaret açığını bu kararta 1995'te ise bu rakam yaklaşık 2.9 milyar dolara yükseldi. ^ ^ ^ H• H s na ı d o r sn a ^^^F ^ m ^ H piyasayla eşit ^HF ^ ^ I H duruma getirildi. 3. Hjf fl Ihracatla ilgili teşvik •" l ^ f •»" r<M kredileri ^ f İ M öngörülüyordu. 5 B [ :2 J H Nisan Kararları'nın R \ S l f ^ H en olumlu ^ ^ k ^ *^ ^ ^ H yansıması ihracatta Karar almak değO, 6(uygulama" önemli 5 Nisan Kararian, enflasyonun temel nedeni olduğu tartışmasız olan açık finansmana, yani Hazine'nin Merkez Bankası'ndan kullanmakta olduğu nakdi kredilere yapılan yasal değişikliklerte getirilen sınıriama idi. Türkiye'de istikrar tedbirleri ne kadar olumlu ve gerçekçi olursa, uygulanma süresi de o ölçüde önemli. 5 Nisan en az iki yıl kesintisiz uygulanma şansını yakalayamadı. Siyasi istikrar olmadan, ekonomik istikrar olmuyor. 5 Nisan Kararları'nda getirilen tek sınıriama Hazine'nin kısa süreli avanslanna yönelik değildi.Başta TMO olmak üzere, Hazine'nin kefaleti ile KlT'ler için de Merkez Bankası'ndan kredi alınıyordu. Bu kredilerin hiçbirisi geri dönmez. Menkuller 10 yıl süresinde tasfiye edilirdi. 1994'ünkoşullannda dahi, o günkü hükümet Merkez Bankası'ndan KlT'ler için hiçbir nakit kredi kullanmadı. Eğer 1994'te yüzde 150'ye çıkan enflasyon 1995'te yüzde 64.9'a ınmişse, bu sıkı para politikasının bunda büyük etkisi oldu. Buna bir ilave olarak da alınan önlemler gerçekten ciddi önlemlerdi. Sadece kamuya Merkez Bankası'ndan kullandınlan krediler dışında, özel kesime olan reeskont ve avans şeklindeki krediler de donduruldu ve sınıriandınldı. özel kesime de düşük faizli reeskont fazileri verilmesi durduruldu. 5 Nisan sonrasında idari kararia alınan ani devalüasyonlar tarihe kanştı. Resmi kur politikasından çıkıldı. Faiz kur politikasında da değişiklik oldu. Ülkeyi 5 Nisan koşullanna getiren, düşük kur, yüksek faiz diye bilinen veya sıcak para politikası diye adlandınlan ve 1980'li yıllann son çeyreğinden itibaren uygulanan politika terk edildi. Mevduatlara getirilen yüzde yüz güvence o günün koşullannda gerekliydi. Bugün ise kalıcı oian bir çözümün mevduata güvence yenne getirilmesi lazım. Mali sektör disiplin kazandı Geçen üç yıl içinde, mali sektöre disiplin kazandıracak çok önemli adımlar atıldı. Yaşanan f ^ H H P 1m H H B j ı^H WSSF mM .^H N M ^ S%J9|^| T\^ 4 başanlıp, nerelerde dar U f e ^ , , , ^ J ^ fl 1994 yılında, Merkez boğazlara girildiğini bir türlü ^ M p İ İ S p P ^ H Bankası Kanunu net olarak göremedi. Bu ^ B J ^ B değiştirilerek, enflasyonun dönem zarfında, bir de en önemli sebeplerinden büyük ekonomik çöküntü ve kriz biri olan kamu avans ve kredilerine dönemi yaşandı. Ama, çağdaş aşamalı sınıriamalar getirildi. ekonomik değişimin temellerinin de g) Ülkemizin en çok 7 milyar dolara bu dönemde atıldığını görüyoruz. yükselebilmiş olan Merkez Bankası a) İhracatta Vergı ladesi, İhracatta döviz rezervleri, 5 Nisan kararlarını Navlun Primi gibı teşvikler, birincisi takip eden 18 ay sonra, 1995 Ekim 1993 ve ikincisi 1994 yıl sonundan ayı sonunda 17 milyar dolara itibaren tamamen kaldınldı. yükseldi. Yukanda söz ettiğim b) 1994 yılından itibaren, tanmsal değişimler, aslında yapısal ekonomik teşvik ve sübvansiyonlar bütçe değışımimizin birer simgesi. Işte bu kapsamına alındı. değişim nedeniyle, ülkemizde "devlet c) Merkez Bankası döviz kuriannın, 5 eliyle pasta dağıtımı" yavaş yavaş Nisan 1994'ten itibaren 10ticari sona eriyor. banka tarafından belirienmeye Sorunlanmızın pek çoğunu, bu başlanmasıyla, bu konuda da çağdaş kaçınılmaz değişim nedeniyle bir adım atıldı. yaşıyoruz. Karalamaların pek d) Ülkemizin gümrük birliğine girişi, çoğunda olduğu gibi. politik çalkantılar ve karalama kampanyalan nedeniyle kamuoyu, nelerin y H | [ ^ M e) Geçen 3 yıl içinde S 3 ^H ülkemiz özelleştirme rekabetinin olduğu bir büyük piyasaya ülkemiz ekonomisinin açılmasıydı. dünyanın en koyu ] • yapmayı öğrendi.