Katalog

Inceleme Sayfa 18 Sıfircı hoca mız tam 96yaşında • 1900'deJohn Moody adındaki bir istatistikçi, kuruluşları değerlendirme ihtiyacını hissetti ve ilk "Moody s Manual of Industrial and Corporation Securities" isimli raporu yayımladı. KADIRGÖNIILLÜ nlarla ilk olarak 1992 yılında. Türkiye'nin ABD'ye 200 milyon dolarlık tahvil (Yankee Boml) ihraç ctme ha/ırlıkları sırasında tanıştık. Türkiyc'nin istcği ü/crinc Standart&Poors. 1992 yılında Türkiyc'yc uzun vadeli dış. borçlanma notu olarak BBB vcrdi ve ileriye döniik görünümün olumlu (outlook) olduğunu ifadc etti. Böylecc Türkiye ilk rating notunu almiş oldu. Rating ^irketlcri ilk olarak ABD'de ortaya çıktı. Amerika'da rating şirketi kurmak, Anıcrikan sermaye piyasalannın cn üst düzenlcyici ve gözetleyici organı olan Securities and Exchange Commısion'ın (SEC) iznine baglı. Fakat SEC, rating şirketi kurma koşullarını hiçbir •jckilde açıklamıyor. Standart& Poors ve Moody's'in cgemenliğinde bulunan bu alan, ilk olarak 1841 yılında New York'ta LcvvisTappan'ın kurduğu Mercantile Agency ile tarihi gclişimine başlar. 1837 yılında ABD ekonomisinde yaşanan büyük çöküşün ardından, birçok şirket taahhütlcrini yerine getirememiş ve büyük kayıplar yaşanmıştı. Kendisi de büyük zararlara uğrayan Levvis Tappan, doğu ve batı eyaletlerindc, çoğu avııkatlardan oluşan 180 muhabiri kapsayan bir ağ oluşturdu. Tappan, seçilmiş bilgıleri sözlü olarak müştcrilcrinc ılelti. Fakat kredi riskinin rcsmi bir sınıflandırılması yapılmadı. O rating kuruluşlan. Rating şirkctleri, yaptıklan derccelendirmclerde ülke ekonomilcrini olumsuzluklara sürüklemeleri, kendilerinc başvuru olmadığı halde derecelendirmelcrde bulunmaları nedeniyle (Bu derecelendirmeye "Unsolicated" veya "Hostilc" denmektedir) /aman /aman kamuoyunun tepkisıyle karşılaşıyorlar. New York Times'da yayımlanan bir makaleye göıe "ABD bir ülkcyi bomhalayarak, Moody's de düfük derecelendirerek yok edebilir." Türkiye de, çalıştığı iki rating kuruluşu Moody's vc Standart&Poors'un notlannı peş peşe düşürmesiylc 1994döviz krizini yaşadı. Borsa gerilcdi, döviz patladı vc yıllık bilcşik faizlerin yüzdc 400'leri bulması sonucunda 5 Nisan paketiyle tüm ülke sancılı günler yaşadı. Standart&Poors, Türkiye'nin BBB notunu önce BB'ye, daha sonra B+'ya; Moody's'in ise notunu BAAI'den BAA3'e düşürmesiyle Türkiye'ye uluslararası piyasalardan fon aktarımı kesildi. Bunun üzerine Türkiye yeni bir rating kuruluşuna, Duff&Phelps'e başvurdu. Moody's ve Standart&Poors'un ödcmelerini 1914'te, Standart Statics da 1916'da ilk yayımlarını gcrçekleştirdi. 1941 yılında Standart Statics ve Poors, S&P'yi oluşturmak için birleşirler. 1931'de VVall Streel'in çöküşündcn sonra, birçok taahhüdün yerine getirilememcsiyle ABD yetkilileri, idari nedenlerle ilk kez dcrecelcndirmelcri kullanmaya başladılar. Bu iki kurııluş hızla büyüdü. S&P'nin hin 200 analisti var Şu an S&P'nin dünyanın dört bir yanındaki 15 ofisinde bın 200 analist çalışıyor. Rating şirkctlerinin ilk kuruldukları zamanki görevlcri, devlet tahvillerini ve borçlanma senctlerini, özel sirketlerin borçlanmak için çıkardıkları scnctlcri, devletin ve şirketlcrin durumunu alıcılara açıklaması için derecelcndirmeyc »abi tutmaktı. Rating şirkctleri, dış borçlanma piyasalannın gelişmcsiyle birlikte yeni görevlcr üstlcndilcr. Bu görevler. ödemeler dengelerinde meydana gelen açıkları kapamak ya da yeni yatırımlara kaynak bulmak için, dış borçlanma yoluna giden ülkeler ve finans kuruluşlarının, belli standartlar içerisinde giivenilırliliklerını ve gerı ödeme kabiliyellerini notlandırmaktı. Ülkeler arası borçlanma, bellı kıırallara bağlandı ve dış borç fai/leri belli bir standarda oturtuldu. Bu standart fai/e "libor" deniyor. Libor, Ingiltere'dc bankalar arasında uygulanan faiz oranıdır ve her ülkc dış borçlanmada taşıdığı risk artı bir faizi (Sprcade) anapara ile ek olarak ödcr. Her ülkcnin taşıdığı risk, rating notları göz önünde bulundurularak belirlenir. Not düştüktçc faiz yükselir. Rating kuruluşlarının iki tcmel sermayeleri vardır: "Objektiflik" ve "güven." Bu iki unsurun sağlandığı ölçüde rating şirketleri iş yapabilme gücü kazanıyorlar. Dünyada önde gelen en önemli iki rating kuruluşu, piyasalardaki ihraçlann derecelendirilmesi. 1930'da faaliyete geçcn şirket, zaman içinde araştırma alanını büyük ölçüde genişlctti ve 1991'dc McCarty ve Crisanti& MafFei şirketlerini satın alarak daha da güçlendi. FİTCH Yatırım Hizmetleri: Fitch'in sunduğu hizmetlcr çerçevesinde, geniş bir sanayi kesimini ıçeren kapsamlı derecelendirmeler yer alıyor. Ancak ihtisas konuları, yapılandırılmış finansman derceelendirilmeleri üzerine odaklanıyor. Moody's ve S&P gibi Fitch'in de kuruluşu yüzyılın başına uzanıyor. Avrupa'nın en büyüğü IBCA; Mcrkczi Londra'da bulunan IBCA, Avrupa'nın en büyük dcrecelendirme kuruluşu. Bu kuruluş, bankaların vc mali kurumlann derecelendirilmesi konusunda ihtisaslaşmış. 1978 yılında Ingiliz bankalarını derecelcndirmek üzere oluşturulmuş, zamanla kapsamını diinya çapında genişletmiş. En çok OECD ülkelerindeki bankalar ü/erine odaklanmıij durumda. Bu kuruluşlar dışında, Thomson BankVVatch (Kanada), Kanada lah\il Dcrecclendirme Hizıneti, Dominion Tahvil Derecclcndirme Hizıneti (Kanada), Japon Tahvil Araştırma Enstitüsü, Japon Kredi Dereeclendirme Kuruluşu (JCR). Nippon Yatırım Hizmetleri (Japonya), dünyadaki diğer büyük Moody'sin temeli atılıyor 1900'de John Moody adındaki bir istatistikçi, kuruluşları değerlendirme ilıtiyacını hissetti vc ilk "Moody's Manual of Industrial and Corporation Securities" isimli raporu yayımladı. Bu raporda, kanıu boreu bulunan pek çok şirkete ait bilgi ve istatistikler bulunmaktaydı. 1909'dada Moody, ilk dela firma borcu için dcrecelendirme yaptı. 1916'da da Poors, ilk dcrccelendirmesini yayımladı. Fitch • 1931'de Wall Street'in çöküşünden sonra, birçok taahhütün yerine getirilememesiyle ABD yetkilileri, idari nedenlerle ilk kez • . ' derecelendirmeleri kullanmışlardır. Moody's ve S&P'nin dışında kalan kurulus,lar ve tarihçcleri isc şöyle: DUFF&PHELPS: Chıcago'da bulunan Duff&Phelps, geniş bir sanayı kesimini içereakapsamlı hizmet sunuyor. Ihtisaslaştıkları kunular ise, allyapı lıi/metleri (clektrik, su vs.) ve yapılandırılmış finansman (Structured I ınancc) konuiannda varlıga dayalı menkul kıymct ihraçlan, ipotek karşılığı yapılan ihraçlar ve gelişmekte olan • New York Times'da yayımlanan bir makaleye göre "ABD bir iilkeyi bombalayarak, Moody's de düşük derecelendirerek yok edebilir". 1994başında notu düşürülen Türkiye de döviz krizine girip büyük bir şok yaşadı. lla/ine yaparken, DufT&l'hclps'in ödemcsinin bizzat Merkez Bankası tarafından yapılması, çc^jitli spekülasyonlara neden oldu. Rating şirkctleri, ülkcleri incclcrken. iç ve dı.ş borçların milli gelirc oranı, cari işlcmler dengcsi, dış ticaret dcngesi, büyümc oranı vc trendi, malıye ve para politikalarının etkinliği, kaynakların kullanımı, makroekonomik dengelerin sağlanmasındaki başarı, net ve brüt dış borç ve uluslararası dış borçları dikkate alırlar. Siyasi yapıyı da gözardı etmezlcr. Rating şirketleri, bankaları vc ÖK\ şirkctleri ıncclerken bilanço, finansal olanakları, özsermaye kârlılığı, netaktif kârlılığı, pcrsonel durumunu. scktördeki yerini, yatırım planlarını. borç ödeme kapasitesini gö/ önünde bulundurur. Rating kuruluşlarının verdikleri notlar ne anlama geliyor? Yatırım dcreceleri: AAA: Borçlunun anaparasını ve faizini ödeme kapasıtcsi oldukça güçlii. Risk beklentısi en düşük seviyede. AA: Bu nota sahıp borcun faiz vc anaparasının da gerı ödeme kapasitesı çok güçlü. AAA'dan küçük bir derece farkıyla ayrılıyor. Yatırım riskı beklentısi çok az. Borcun kalitesı yüksek. A: Faizi vc anaparayı ödeme kapasitesi güçlü. Ancak daha üst kategorilcre görc koşullardakı ve ekonomik durumdaki olumsuz değişmelere karşı daha hassas. Yatırım riski beklentisi çok az. BBB: Faiz vc anapara ödemelerini gerçeklcştirmek için yeterli kapasite var. Yeterli koruma parametreleri görülmekle beraber, üst kategorilere olumsuz ekonomik durum ve koşullardaki değişmeler, bu kategorideki borcun anapara ve faızin gerı ödcnmesi kapasitesini daha çok zayıtlatabilir. Yatırım rıski beklentısi az. Spekülatif dereceler: BB, B, C'CC, CC, C notuna sahip borçlar, faı/ vc anapara ödemesi kapasitcsi yönünden ağırlıklı olarak spekülatif karaktere sahip borçlar olarak kabul edilıyorlar. 13B spekülasyon derecesı en az, C ise en yüksek olanı. Bu nota sahip borçlar, kalıte vc koruma yönünden bazı niteliklcrc sahıp olmakla bcraber, çok fazla bclırsizlik bulunması vc değişen koşullara marıız kalınmış olması, bu nitcliklere göre daha agır basıyor.C ve D notlanna sahip borçlar çok büyük bir ödenmemc riskıni taşıyor. Notların yanına eklenen " + " ışarctı, notun yükseltilebilcccğini, "" işarcti notun düşürülebılcceğini anlatıyor. Türkiye'nin şu ana kadar aldığı notlar 1992 1993 1994 1994 1994 1994 1994 1994 1994 1994 (Mayıs) (Ocak) S&P S&P Moody's BBB BBBA1 Borç ödeme kapasitesı uygun Ödeme kapasitesinde risk var Kabul edilebılır risk düzeyinin altında Borç ödeme kapasitesi uygun Ödeme kapasitesinde risk var Spekülatif ülke gözetım altında Yatırım yapılmamalı Riski yüksek Ödeme kapasitesinde risk var Ödeme kapasitesinde risk var (Ocak) JCR BBB (Mart) S&P BB (Nisan) S&P B+ (Haziran) Moody's BA3 B (Ağustos) IBCA BB (Ağustos) S&P (Ağustos) JCR BB