Katalog

Kapak Sayfa 10 5 milyonu aşkın kişi icral • Baştarafı 1. sayfada Bütiın btı olanlardan lcra Kanunu'nu sorumlu tutmak ınümkün dcğıl. Sorunun temelıne inikiıginde icra memurlarının yetersizlığı, eğitim düzeylerinin düs.üklüğü gibı sosyolojık sorunlarla da karşılaşılıyor. Bclki dc en acı olan, Türkıye'de borcunu ödemeyenın yasalarla ödüllcndirildiği, ıflas elmenın hukuksal açidan cazip hale getirildıği birtablonun ortaya çıkması. Devlet otorıtesinin ycrini silahlı çetelerin almasına devletin zemin hazırlaması, olan bitene seyirci kalması.... Borçlu olmak daha kârlı Ticaret Hukuku u/manlarından Prof. Dr. Hayri Domaniç'e göre Türkiye'de icra davalannın sayısındaki artış, mevcut kanunlann iflası daha cazip hale getirmesinden kaynaklanıyor. Bir başka deyişle Türkiye'de icra yolunu seçmek borç ödemckten daha kârlı. Bunun da en 2hakime75 bin dosya irde madalyonun öteki yüzü var. icra davalan Türkıyc'dekimahkemelerdegörülendavalar arasında en uzun süren ve sonucu en zoralınan davalar olmaözelliğınitaşıyor. Eğer borçlu direniyorsa,birdava5yılakadaruzayabıliyor. Hatta 1983 yılından beri bekleyen dosyalar icra Daıreleri'nde bekliyor. lşin bir başka acı tarafı da icra dosyalanna bakan hakimsayılannınyeterliolmaması. Yıllardır Adana'daki Türkinvest, lmpexbank zedeleri ve ÇEAŞ davalanna bakan Avukat Zafer Saka da icra sisteminin aksaklıgı konusunda Prof. Dr. Domaniç'i doğruluyor. Saka, yalnızca Adana'da 9 icra Dairesi bulunduğunu ve buralarda takip edilen yaklaşık 75 bin icra dosyasına B yalnızca2 hakimin baktığınıbelirtiyor. Aynı aksaklık Yargıtay içınde geçerli. Türkiye'nindörtbiryanından gelen onbinlerce ıcradosyası sadece 12'inci Hukuk Dairesi'ndcgörülüyor.Saka'ylabirlikte görüştüğümüzbirçok avukat Yargıtay bünyesindeki icradosyalarına bakan Hukuk Dairc'lerininsayısının mutlakaarttırılmasıyönündehemfikir. Zafer Saka, hakim sayısındaki azlığın davalann objektif sonuçlanmasıylailgili bazı tartışmalan da beraberindegetirdiğini vurgularkcn, "Böyleolunca müvekkiller de bize gclip neden bu davayı kaybettik? diye soruyor. Ya da dava beklenildiği gibi sonuçlanmıyor" diyc dert yanıyor. İcranm can alıcı noktası itiraz süreleri İ • 100 milyon lira özel borcunu, dava ve icra takibine itiraz yolu ile üç yıl ödemeyen ve üçüncü yılın sonunda ödeyen borçlu, yüzde 30 basit faiz üzerinden 90 milyon lira faize mahkum oluyor. Buna karşıhk borçlu, en az yüzde 100 vadeli mevduat faizine yatırdığında, üçüncü yılın sonunda 700 milyon lira gelir elde ediyor. büyük nedeni ticari ve adi alacaklılara uygulanan borç faızlerinin oldukça düşük olması. Ticari alacaklarda uygulanan yıllık basit faizin yü/de 57 olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Hayrı Domanıç, ticari olmayan alacaklarda uygulanan yıllık basıt faizin isc yüzde 30 olduğunu kaydediyor. Domaniç'in verdiğı bilgiyc görc bankaların kredi alacakları hariç, ticari vc adi alacaklarda basit faiz uygulanıyor, yanı fai/e faiz yasak. Bu faize faiz yasağı vergi ve prim alacaklannda da geçerli. Buna karşıhk üçer aylık devrelerden az olmamak üzere bankaların faize faiz hakları olduğu gibi vadeli banka mevduatı ıle Hazine borçlanmalannda gecelik dahil, faize faiz kuralı var. Domaniç, kanunlarda mevcut bu faiz dengesızliğınin neden olduğu haksı/hklar konusunda isc şu örnekleri veriyor. "100 milyon lira özel borcunu, dava ve icra takibine itiraz yolu ile üç yıl ödemeyen vc üçüncü yılın sonunda ödeyen borçlu, yüzde 30 basit faiz üzerinden 90 milyon lira faize mahkunı oluyor. Buna karşıhk borçlu, en a/ yüzde 100 vadeli mevduat l'ai/.i csasından birinci yıl Adliyenin to/lu raflarında biriken yüzbinlerce dosyada trilyonlarca liralık 100 milyon, ikinci yıl 200 milyon, fai/. borcunu ödeyen borçlu, 610 üçüncü yıl 400 milyon lira olmak milyon lira haksız kazanç saglıyor." üzere, toplanı 700 milyon lira gelir Işın alacaklı kısmına gelınce. . elde ediyor. Sonuçla 9(1 milyon lira "100 milyon lira alacagını vadesinde alacak yatıyor. tahsil edemeyen ve ancak üç yıl sonra tahsil edehilcn alacaklı da cn a/ından bu oranda haklı gelirden yoksuıı kalıyor. Ayrıca, tahsil edemediği 100 milyon lira alacağının yerine banka kredisi kullanmak zorunda kalmıs. ise, en a/ından yıllık yüzde 200 katlamalı faiz üzerinden, birinci yıl 200, ikinci yıl 600, üçüncü yıl 1.8 milyar lira olmak üzcrc, üçüncü yılın sonunda toplam 2,7 milyar lira kredi masrafına katlanıyor." Peki, bunları cra mekanizmasının işleyişı oldukça kanşık. Çünkü çok değışik icra takipleri buna paralel ödeme emri tarzları var. Ancak bunlann en sık görülenleri kambiyo takibi ve ilamlı takip. Kambiyo takibi bono, poliçe, çek ve senet gibi değerli kâğıtlann icra takiplerinde kullanılıyor. Borçlunun icra uyarısı eline ulaştıktan sonra 5 günlük itiraz süresi bulunurken, ödeme için kendisine 5 gün daha vcrilıyor. Bu 10 günün sonunda eğer ödeme yapılmamışsa, borçlunun bulunduğu yere icra için gidiliyor. İtiraz süresi bir hafta Adi takip, ilamlı takip ve kiralanan taşınmazın tahliye takibi için ıse itiraz süresi bir haftadan oluşuyor. Kiralanan taşınmazda borçluya aynca ödeme için 23 gün daha tanınıyor. Böylecc tanılan toplam süre 1 aya ula^ıyor. tlamlı vc adi takipte sözkonusu bir haftalık süreden başka bir süre tanınmıyor. Bu arada adi takip ve kiralanan taşınmazın tahliyesi takibindc borçlunun itiraz hakkı bulunurken, sözkonusu itiraz gerçeklcştıkten sonra icra takibi durduluyor. Kambiyo takibindc vc ilamlı takıptc ıse borçlunun böyle bir hakkı bulunmuyor. Türkiye'deki icra davalannın seyri Yıl ^ 3 1994 1995 Toplam davalar 4.985.802 5.329.851 4.924.967 Sonuçlanan davalar 2.255.381 2.392.201 2.430.526 Bir sonraki yıla sarfcan davalar 2.730.421 2.937.650 2.494.441 Tahsildar avukatlar. dönen rüşvetler. T ürkiye'deki icra mekanizmasının en önemli taşlanndan biri de İcra Daireleri. Rüşvetin icra mckanizması içindeki ilk durağı da burası. lçlerinde ilkokul ya da ortaokul mezunlan bile bulunan icra memurlan bir yandan düşük maaş bir yandan düşük eğitim seviyeleri nedeniyle rüşvete açık oluyorlar. lsminin açıklanmasını istemeyen bir icra memuru davalarını takip eden avukatlann nöbetçi mahkemeler yerine "daha rahat çalıştıklan" icra dairelerini tercih ettiklcrini belırtirken, buralardakı memurlara verilen rüşvetlerle avukatlann bazen gelmeye bile gerek görmeden telefonla iş takibi yapılabildiğini kaydediyor. Rüşvet yalnızca icra dairelerinde değil, icra için gidilen evlerde ya da işyerlerinde ortaya çıkıyor. Yinc aynı kişinin açıklamalanna göre bazı borçlular icrayı geciktirmek için gerek icra memurlarına gerekse diğer görevlilere rüşvet teklif edebiliyor. Olayın bir de tahsildar avukatlar yönü var. Bu konuşulanlar şimdiye kadar sadece iddia olarak kalmış, durumda. Sözkonusu iddialara göre özellikle mafyayla ilişkiye giren bir takım avukatlar, diğer meslektaşlanna oranla daha çasuk tahsilat yapabiliyorlar. Bu da onlan alacağı olan kişiler arasında daha cazip hale getiriyor. Zaten bir avukatın bürosuna gelen vatandaşın ilk sorduğu soru"Bizim alacağı ne kadar zamanda çözersin" oluyor. Sorunun yanıtına göre vatandaş ya hukuku ya da mafyayı tercih ediyor. ortadan kaldırmak için ne yapmak gerekiyor? Sözü yine Hayri Domaniç alıyor: "Dcğişik fai/ hükümleri arasında büyük farkların giderilmesi gerekiyor. Kamu alacakları ile özel alacaklarda fai/lerin enflasyona endekslcnmesi yoluyla vergi borçlan ile özel borçlann ödenmemesinin ka/.ançlı olmaktan çıkarılması şart." Avukat Sümer Altay'a göre icra mekanizmasındaki ağır işleyiş ve ortaya çıkan sorunların tcmelinde icra kanunun eksiklıgi yatmıyor. Altay, sorunun devletin mafya önündekı etkinliğinı arttırması, ınsanların dcvlete vc hukuka güvenmesı ve hukuk devletinin tüm organlarıyla hayata geçırılmesı saycsinde çözümleneceğıni ifade ediyor. Altay, Prof. Dr Hayrı Domaniç'in tican ve adi alacaklarda uygulanan faizlcrin yükscltilmcsi konusundaki önenlerinı genelde destekliyor. Ancak Altay, bunlara ılave olarak adi alacaklarda uygulanan yüzde 30'Iuk basit fazın tican alacaklardakı gibi yü/de 57 seviyesine yükseltılmesı gerektiğini belırtirken, Domaniç'in basit