Katalog

DışPiyasalar Sayfa 16 Yeni bir dolar krizinin işaretleri ERGIN YILDIZOĞLU I ondıa G ecen hafta yaşanan uç gelışme Avrupa Para Bırlığı (APB) sureu uzLrıne koyu bır golge duşurdu Pıvasalaı gn,en aylarclakı ıvımscrlıkltnnı şımdı yenıden go/duı gecırırkcn Alnıan Markı da dolar karşısında gutlendı Dığcr taraftan ba/ı analıstler APB yt ılışkın cndışelere bağlı olarak dolarmark ılışkısınde ycnı bır dolar krızının ılk ışaıetlerının okunabıleceğını ılerı suruyorlar Geçcn hafta, Alman Anayasa Mahkemcsı nde Avrupa Para Bırlığı ıle ılgılı konulara bakan hâkim, Paul Kırschof Almanya'nın APB ye gırerek tek para bırımıııı kabul etmcsıne ılışkın "sadece rakacnlara" bakacaklarını "siyasi kaygüara yer vernıcyeceklerini" açıkladı Alman Anayasa Mahkemesı'ne gorc, cğcr Almanya Maastricht Anlaşması'na uygurı olarak butçe açığını ve kamu borçlannı sırasıyla GSMH'nın yu/de Vune vc yuzde 60'ına ındırcmezse "APB'ye girmesi anayasaya aykırı" olacaktı Geçmışte sık sık değınıldığı gıbı, Alman Anayasa Mahkemesf nın, Almanyd'nın APB'ye gırmesını engelleme yetkısının olması, pratıkte APB'yı Alman Anayasa Mahkemesf nın kararına bağlı hale getırıyor Alman Anayasa Mahkemesı, Almanya vc Avrupa'ya bu gerçeğı hatırlatırken, Almanya nın en buyuk 6 ekonomık araştırma enstıtusunun ortak olarak yayımladıgı yarı yıl raporu, ortak mudahalesı, Japonya'da ressesyon şırket gelırlerının ve faızlenn tok duşuk olmasından dolayı dışarı sermaye kaçması ve bunun oncmlı bır kısmının dolar lcmellı kâğıtlarına yatırılması APB nın gcrçckle>eceğınc ılışkın ıııaiKm Avrupa pıyasalarında ıstıkrar ortamı yaıatması yatıyordu Bu arada ABD ckonomısındc şırketlcr yuksek pertormans gosterıyor buna karşılık Fed laızlcıı duşuk tutmaya clcvam edıyor boylece ABD Hazıne kâğıtlarına olduğu kadar hısse senetlenne de dış talebı canlı tutuyordu Bu durum dolar lehıne bır sermaye hareketı ve guçlu bır talep oluşlurduğu ıçın dolan desteklıyor ve guçlendırıyordu Bu koşullarda, ABD'nın dış borçlarının (dış pıyasalardakı tahvıl ve bonolar) geçen bır yıl ıçınde 110 mılyar dolar daha artarak 600 mılyar dolara ulaştığı oruldu Bu, neredeyse ABD Ha/ınesı'ntn ı uıansal açığının tumune denk duşuyor ve ıcığın tumuyle yabancılar tarafından fınanse edılır bır hale geldığını gosterıyordu Bu scne \ayımlanan bır araştırmaya gore, dolar •Piyasaların beklediğınden daha yüksek ekonomık büyüme hızı, hemen Bundesbank'ın yakın bir zamanda, tekrar faızlen yukseltmeye başlayacağını düşündürdü. Hollanda'nın son derece hoşnutsuz olduğunun habennın gelmesıyle bırlıkte daha da guçlendı (Internatıonal Herald Trıbune 30 10 96) Fransa, Fransız Telel Komunıkasyon (kamu ışletmesı) emeklılık fonlannı butçeye kaydırarak, gorunuşte butçe açığını azaltmayı amaçlıyordu Fransız hukumetının en son olarak Thomson (multımedya) satışında olduğu gıbı, ozelleştırmelerde karşılaştığı toplumsal muhalefet karşısında tereddut etmesı, hatta zaman zaman gerılemesı, pıyasalara, Fransa'nın butçe açığını azaitmada başansız kalacagını duşunduruyor Mark ve uluslararası piyasalar Madalyonun bır yuzunde APB surecının uzenne duşen bu golgeler varken, dığer yuzunde de mark ve dolar uzerıne duşen başka golgeler soz konusu APB'nın geleceğıne ılışkın endışeler Alman Markı'nın guçlenmesıne yol açıyor Yatırımular, birlık surecının dısıplınının ortadan kalkması olasılığını go/ onune alarak dovızlerı, aıt oldukları ekonomılenn gorelı malı guçlerıne gore değerlendırmeye başlıyorlar Bu ortamda da kamu malıyesı dengelen bozuk, enflasyon oranı nısbeten yuksek ulkelerının paraları, faızlerde cıddı bır artış sağlamadıklan takdırde, hızla duşmeye başlıyor Bu basınca eğer bır de Bundesbank'ın faızlerı yukseltme eğılımı olduğuna ılışkın endışeler eklenınce mark, dolar, yen ve Isvıçre Frangı karşısında da guçlenmeye başlıyor 6 Alman Ekonomık Araştırma Enstıtusu'nun yayımladıgı rapor, Almanya'da ekonomık buyumenın 1997'de yuzdc 2 5 olmasını ongoruyordu Bu, pıyasalann bekledığınden daha yuksek ekonomık buyume hızı, hemen Bundesbank'ın yakın bır zamanda, tekrar faızlerı yukseltmeye başlayacağını duşundurdu Salı gunu mark sadece APB paraları karşısında değıl, dolar (1511 mark) ve yen (75 53 yen) karşısında da yukscldı, Isvıçre Frangı'na karşı da, 0 83 t Frank'dan, 0 8 1 1 / Frank'a yukselerek yenı bır platoya çıktı Geçen yıl ıçınde doların yen ve DM karşısında uzun donemlı genlemcsı tersıne donmeye başlamıştı Bunun arkasında, Avrupa, ABD ve Japon Merkez bankalarının değerlerının dunya pısalarındakı hacmı 19901995 arasında merkez bankalarının rezervlerının yuzde 50'sınden yuzde 56'sına çıkarak I 700 mılyar dolara ulaşmış Sermaye hareketlerının yon değıştırmesı halınde bu rezervler adeta bırer kısa fıtıllı bombaya donuşecektır Şımdı bu manzaraya, APB'nın karaya oturmasıyla bırlıkte markın guçlenmeye başlamasını, Almanya'da ekonomık toparlanmanın hızlanmasını (şırket gelırlerı artıyor), ve Japon ekonomısınm ve Nıkkeı ındeksının artık dıbe vurduğunu ve Fınancıer Edmond de Rostchılde Banque (Pans) yatırım muduru Samuel Pinto'nun Japon ekonomısının, yuksek dolar ve duşuk Japon faızlerınden dolayı toparlanmaya başladığına ılışkın tespıtlennı ekleyelım Bunu doların guçlenmesı ve ABD'dekı ekonomık buyumeden kaynaklanan ıthalat talebının dış açığı buyutmeye dcvam ettığını ve nıhayet, son haftalarda Wall Street uzenne gıttıkçe artan endışelerle bırleştırelım. Ortaya çıkan tablo, yenı dolar krızının mayalanmakta olduğunu soyleyenlerın belkı şımdılık kotumser, ama uzun donemde gerçekçı olduklarını gosterıyor • En büyük 6 ekonomik araştırma enstıtüsünün ortak olarak yayımladıgı yarı yıl raporu, Almanya'nın, 1997'de Maastricht koşullannı yerıne getıremeyeceğini açıklıyordu. Almanya'da bütçe açığının GSMH'ye oranı 1997'de yüzde 3.5 olacaktı. Almanya'nın, 1997'de Maastncht koşullannı yerıne getıremeyeceğini açıklıyordu Almanya'da butce açığı ve kamu harcamalarının GSMH'ye oranı 1997'dc sırasıyla yuzdc 3 5 ve 60 1 olacaktı Raporun bu ongorulcrı Malıye Bakanlığı'nın 1997 ıcın saptadığı hedeflere orneğın butçe açığının yuzde 2 5'c ındırılecegı varsayımına uymuyor Malıye Bakanı Theo VVeigel, raporun yayımlandığı gun yaptığı başka bır toplantıda, "federal hukumctlcrin gereken kararlılığa sahip olduğunu ve gereken mali disiplini gostereteklennı"ılcrı surdu Bundesbank'tan Jurgen Koebmck'ın "Maaslricht olçutlcrinden yu/de 10'luk bir sapnıa kabul edileme/" so/len ıle, llollanda Merkez Bankası guvernoru Wim Dusienberg'ın "Ekonomik bcnzeşme gerçek olmalıdır yapay değil" uyarısı da APB uzerındekı bulutları daha da koyulaştırıyor Maastricht koşullarının kcsın bır şekılde yerıne getırılmesı gerektığıne ılışkın bu tur uyarılar ve Alman Anayasa Mahkemesı'nın kendı konumunu bır kere daha vurgulaması, pıyasalarda "Zamanı geldiğinde nasılsa bir gevşeme olur vc birlık saglanır" şeklınde kendını gosteren lyımserlığın uzenne soğuk bır su doktu Çunku Almanya'nın katı tutumu, sadece Ispanya ve Italya gıbı, ancak koşullar sulandırıldığında bırlıge gırebılccek olan ulkelerın konumunu /orlaştirmıyor (Pcscta bu hatta mark karşısında cıddı bır şckıldc sarsıldı) [ ransa nın da bırlığe gırmesını şuphelı bır hale getırıyor Bu şuphe Avrupa Bırlıgı Malı llcsaplar Danışmanlar Komıtesı ndc I ransa nın Maastricht koşullarına uymak ıtın bulduğu muhasebe oyunundan Almanva, İngıltere vc 1 Enflasyonu en duşuk uç ulke ortalamasından %1 5 puan farklı 2 %3 ya da daha aşağısı 3 %60yada altı 4 Uzun vadelı faız oranı enflasyonu en duşuk uç ulkenın oranlgnndan %2 puan farklı