Katalog

Sayfa 16 Dış Piyasalar Piyasaların keyfîyerinde ERGIN YILDIZOĞLU Londra N e kadar süreceğı pek bellı olnıa/ ama, geçen hat'ta, ABD seçımlcrının sonuçlarından ve Yeltsın'ın çok lyı geçtığı söylcnen bır bypass amelıyatının arkasından hcınen yelkilcrını tekrarelınc almasından dolayı piyasaların keyfi ycrındeydı. Ycltsın ve Rusya ılc ılgılı hcnüz çok anlanılı bır şeyler söylcmek içın vakit crkcn. Amelıyatın öngörülcndcn daha u/un bır süredc vc daha kapsamlı bir şekildc gerçeklcştirilmış olması, Ycltsin'in daha doğru diirüst solunum makıncsinden çıkmadan yetkilerini gerı alnıak istemesi, düşündiirücü. Bırincisi, Yeltsin'in saghgına ılişkin bir güvcn sorunu yaratırkcn, digeri de Yeltsin ile birliktc çalıştığı kadrolarla arasında bir güven sorunu olduğuna işaret ediyordu. Biz şimdilik, uluslararası piyasalarda Rus borçlarınin değerlendığine dcğinip, ABD şeçimlerine dönelim. Piyasalann istedigi oldu Demokrat Parti başkan adayı ve halen Devlet Başkanı olan Clinton ABD başkanlık seçımlcrini kazandı. Ancak Clinton'un başarısı, Kongrc'dc, C'umhurıyetçiler'in lıâkimıyetinı kirnıaya yctmcdi. Piyasalar, Cumhuriyet Parti başkan adayı Bob Dolc'un yüzdc 15 vergi indirimi vaadını diisjük ışsızlik ve ekonomik büyüme ortamında cnflasyonist bir tercilı olarak göriıy orlardı. Bıına karşılık Clinton'un ikınci kere seçilmcsı halinde, bir daha seçınılcrc gircmeyeceğı için scçinı endiijesi olmadan istedigi gıbı davranmasından korkuyorlardı. Hcm Kongre'yı lıem de başkanlıgı Dcmokratlar'ın kontrol ctnıesı, pıyasulara göre yüksek kamu harcaıııalan ve daha büyük bütçc açıgı demektı. Yamaichi International Amcrika, New York'lan kıdcnılı daniitman Scolt Bardee'nın sözlerıyle u Bu iki parliye de ülkeyi tek başlarına yönetmc komıstında güven olınazdı" (Wall Street Jurnal 6.11.1996). Ideal olanı Clinton'un başkanlığı kazanması, Kongre'nin ise Cumhuriyetçı Parti'nin elinde kalmasıydı. Böylece Tumhuriyetçi Kongre" Clinton'u dengeleyecek vc aşırılıklarını törpüleyebilecekti. Beklentiler ve unıutlar bu yönde olunca piyasalar, seçim sonuçlarını mcmnunlukla karşıladılar. Borsalar yükscldi ABD başkanlık scçimleri belli olunca çarşamba günü, Dovv Joncs lndustrial lndex (New York) yüzdc 1.6 artarak yeni bır rckor kırdı Fınancial Times lndex (Londra) bır gün önceki kayıplarını gıderdı ve 3935.7'ye yükseldi Dax (Frankfurt) yüzde 1.4, CAC40 (Paris) yüzde 1.2, MIBTF.L (Milano) yüzdc 1.4 arttı. AsyaPasifik bölgesinde de seçim sonuçları iyi karşılandı. HengSeng (Honkong) yüzde 2.2, Nikkei (Tokyo) yüzde 1.9 yükseldi. Seçimleri Clinton'un kazanacağı, ancak Demokratlar'ın Kongreyi ele geçiremeyeccgi belli olmaya başlayınca dolar güçlendi. Dolar New York'ta pazartesi günü 1.5106 marktan, salı günü 1.5200 marka yükseldi. Yen karşısında da 113.8 yenden 114.27 ycnc çıktı. Diğer • ABD başkanlık seçimlerinin sonucu belli olunca, Dow Jones lndustrial Index (New York) yüzde 1.6 artarak yeni bir rekor kırdı. Financial Times Index (Londra) bir gün önceki kayıplarını giderdi ve 3935.7'ye çıktı. tarattan Italya'da malı dısiplinın lyıle^mesi ve lıretin tekrar Avrupa Para Sistemi'nc gerı dönmesı olasılığının güçlenmesıyle, yasanan lıret lehıne nıark satı^ı da doları güelendırdı Caryımba günü yatırımcıların kâr gerçekle^tirme sati!,larından dolayı doların az da olsa zayıfladıgı görüldü. Piyasalar ıçin olduğu kadar, sokaktaki insan ıçin de, ABD ekonomisinin ıçindc olduğu durum seçim sonuçlarını belırlemekte çok önemli bir rol oynadı. Nıtekım bu eğilimi çok önceden farkeden Clinton, siyasi olarak merkez sağa doğru kaymasının yanı sıra, Ronald Regan'ın ikinci kez seçimlcre girdiğinde, seçnıenc sorduğu soruyu da sahiplendi: "Ekonomik durumunuz, bir önceki düneme güre iyi mi, kötü mii?" Oenel olarak seçmcn bu soruya olumlu cevap verdiği içindirki, Clinton 1994'te Kongre'nin kontrolünü Cumhurıyetçiler'e kaybettiğinde ya.>adığı hezimeti, bu seçimlerde bır zafere dönüş.türebildi. ABD ekonomısi sığ, ama oldukça uzun sürnıüş bır ekonomik toparlanmanın son demlerini yaşıyor. Ancak bu ekonomik toparlanmanın yarın bir resesyona dönüijeceğıne daır (resesyon kaçınılmaz olsa bile) henüz güçlü bır işaret yok Bu yüzden Clinton, bu sefer de ekonomik toparlanmanın yarattığı, ıstıkrar isteğinden ve degişiklik korkusundan faydalandı. Ancak halen işsızlik yüzdc 5.2. Rkım ayında ABD ekonomisi 210.000 yeni iş yaratmış. Bu bir artış. Geçen aylarda artış gösteren ücretlerin ise, bu cğiliminin durduğuna ilişkin işaretler var. Eğer, bu, ücretlerin bu ekonomik toparlanma sırasında yükselebileceği en üst düzeye çıktığı anlamına geliyorsa, tarihsel tecrübeye bakarak, ekonomik toparlanmanın bittiği sonucuna ulaşmak miimkün: Her ekonomik toparlan manın sonu, ücretlerin yükselme egiliminin bittigi nokta ile çakışıyor. Lkonomık durumu 6 ay önceden görmeyi amaçlayan Öncü Göstergeler hndeksi ekim ayında, 8. defa arttı. Ancak yüzdc 0.1, bu kesintisi/ 8 ay içindeki en düşük artış oranıydı (NVall Street .lournal 4.11.1996). Bu göstergeler, yarısı dolu bir bardaga olduğu kadar yarısı boş bir bardağa da benziyor. Ekonomı büyümeye ve iş yaratınaya devam edıyor vc ürctici talebi canlı. Ancak, bu eğılimlerin hepsinde bir yavaşlama sö/ koııusu Buradan hareketle Bıll Clinton'un II. dönemınin, cn azından ABD ekonomisi söz konusu oldugunda, l.'sinc göre çok daha /or olacağını söylemek yanlış olmaz. Veni dönem /.or II. döneminde, Clinton'un başının üzerinde Damoklcsin kılıcı gibi sallanan mali ve ahlaki skandallara ilişkin iddiaları savuşturmak için gereğinden fazla aktif politika izlemeyi tercih edebilecegi konusunda birçok gözlemci anlaşıyor. Ancak bu FT'den Jurek Martin'in ifade ettiğı gibi "Libcral bir aktiflik değil, ılımlı/muhafazakâr bir aklivile olacak" (7.10.1996) Diger bir deyışle "popülist" politikalara pek yer yok. Clinton'un karşı karşıya kalacagı cn önemii alan, gözlemcilcrc göre, yeni kaynak sağlanmadığı veya ciddi kcsintilere gidilmedigi takdirdc iflas etmek üzere olan sosyal sigorta ve saglık sıstemi olacak. Ancak başkanın dün olduğu gıbı, yarın da bu konuda radıkal bir tedbiralmaya kalkmayacagı, ancak tedrici olarak sosyal hakları ve harcamaları kesmeye devam edccegi düşünülüyor. Özetle son iki yıldaki politikanın devam etmesi beklennıeli, ekonomi durgunluga gırmeye başlayana kadar... O zaman, sonra bütçe gelirleri a/almaya, ışsi/lik artmaya başladığı ıçin sosyal harcamaları yükselmeyc, belki de olası bır borsa düşüşünden sonra tükctıci talcbı hızla gerılemeye başladığında, Clinton önemli politika seçenekleri ile karşı karşıya kalacaktır. 0hı