Katalog

15 TEMMUZ 2001. SAYI 799 eski zamanların tanıklığını yaparken, "IskeledenBostanlı'yakadarolanevlerinde genelde hem önlerinde bir çiçek bahçeleri hem de arkalarında ağaç 1 büyük bahçele1 ri vardı. Sahilinbukısmı Karşıyaka'nınen muteber kısmıydı. Tüm evlerin önünde düzgün geniş bir kaldınm vardı. Akşam üzerleri bu kaldınmda yürüyüş yapmabir gelenek, biralışkanlıktı. Gençlerbu kaldınmda buluşur, konuşur, şakalaşırdı. Randevulaşmaya lüzum yoktu. Tüm arkadaş ve tanıdıklarınızı bu kaldınmda mutlaka görürdünüz. Karşıyaka düzlük bir yerdi. Dağlarında tepelerinde kimse oturmazdı" diyorkitabında. Evet, ve zaman geçti. Dere tepe doldu. Bu baskın Akdeniz kültürü, Anadolu'nun batı kıyılanndabiryaşam biçimiyken, doğudan gelen göçlerle son yirmi yılda hızla başkalaştı. Oysa, Karşıyaka ki göçmenlerin çoğu, Balkan kökenli ya da Ege adalanndan gelenlerdi. Buyüzden Batılı biryaşam süren, (ki, bunda zengin ya da fakir olmakönemlideğildi)açıkrenkliinsanlann çoğunlukta olduğu bir kentti Izmir. Ve lzmirtıpkı Marsilya, Tulon, gibi birticaret kenti kimliği ile yüzyıllarca kozmopolit bir hayatın resmini taşımıştı. Attilâ tlhan "lzmir'de insanlar sabah karşılaştıklanndabirbirlerine'Günaydın!' demez, 'Hayırlı işler!' diler" diye yazar...karşılıklı konuşmalarımızda da sık sık bunun altını çizerdi. Izmir öncelikle bir ticaretkentidir. Smyrna'ykendeböyledir, Izmir'ken de böyle olmuşrur. llkincirmahsulüborsa'yayanngeliyor Yazıhanenin camlanyumuşamış öylesıcak Ter buharlaşıyor havadayeşil sinek vızırtıları Halimağa çarşısı 'nda hamallar tzmir 'i taşıyor • Banco di roma 'da ayrı bir hesap açılacak nefsini tutmuş askıda kızlarağası ham new york borsası 'nda buhran /fiyatlar düştü bıçakaçmaz lövanten ihracatçımn ağzını çünkü matmazel raymonde 'la evlenecekti. Yıllar önce Italo Svevo'nun romanlan SenelitaveZeno'nunBilinci'niokurken, nedense bana romanın geçtiği yer ve buranın roman karakterlerine verdiği kişilik biçimlemeleri karşısında "Ne Kadar Karşıyaka" diye içimden geçirmiştim. Svevo, Triesteli bir yazar. Ben Trieste'yi göremedim ama olanak bulup, ttalya ve Fransa'nın güney kıy ılannda gezerken, pek çok eski Karşıyaka benzeri kasabalara rastlamıştım. Hele Izmir Saat Kulesi'nin benzerlerini gördükçe çok şaşırmıştım. O Akdeniz yaşam tarzı öyle tanıdıktı ki! Sanki doğduğum yerlere gelmiş gibiydim. Nis'te ise.tıpkı Attilâ llhan'ınşunndeolduğu gibi mınldanmıştım "ne kadar izmir". Bizim (eski Karşıyakalı çocuklann) hep düşümüz olan deniz banyoları hâlâ masmavi, tertemiz duruyordu. Elbette Nis de çok değişmiş olmalıydı ama pek çok eski yapısı, çarşılan korunmuştu. Yeni ve eski birlikte banş içinde yaşıyordu. Bense, Türkiye'nin hiçbir yerinde artık özgün biryaşantıyı koruyamadığımızı düşünerek, herkesin yaptığı gibi yazıklandım yalnızca. E. Erol Ergin, kitabında eski Akdeniz evlerini anlatırken buna da değiniyor. "Karşıyaka yalısındakievlerbirbirinden güzeldi. BugünCoted'Azur'deturistlerin hayranlıklaizlediği Akdeniz evlerinin çoğu, yıktığımız evlerin müştemilatı bile olamazdı.(...)okumuşcahiller sanki yerlerine daha güzellerini yapmayı becereceklerini sanarak rant hesaplany la hepsini yok ettiler." Bizim kuşak ise, (70'lerin başında on beşonaltı yaşlanndaolan)pub'lardatoplanıp, grup halinde gezen, erkekkız arkadaşlığını her zaman karşı cins arkadaşlığına dönüştürmeden yaşayabilen gençlerdi. Bu hippi özentisi, uzun saçlı erkeklerle, mini etekli kızlar Şenay ya da Ufuk pastanesinde toplanır, okulu kınnca Karşıyaka'da zaman geçirirler, gençlik taşkınlıkları yapar, evlilikten nefret ederlerdi. Doğum günü partilerinde birbirine san 1 ıp, iki yana sallanarak dansetmeyi bilirler.. .ama yeni ve henüz kötülük yuvası olan diskolara kaçak, suçluluk duygulanyla giderlerdi çoğu kez. Pantolon paçalannın kumaş ipliklerini çekerek, püsküllendinr. Geç özenti Led Zeplin, Santana, Deep Purple, Yes dinlerdı... Az sayıda olsa da, kimimiz okulda DevLis' i kurup, kantinde cola içmeyi engeller.tuvaletlere pankartlarasar, ölen devrimci lerin yasını tutardık. Bir yanda ai le baskı sı, öte y anda mahal le dedikodusu hep sıkışık duy gular içindeydik. Tüm bunlar, o güne dek derli toplu büyümüş ailelerin gözünü korkutup, sinirlerini havaya kaldınrdı. Oysa şimdi, bu göz korkutan isyankâr çocuklann pek çoğu, çocuklannın sözlenni dinleyen uslu anne babalar oldular.Netuhaf! Sanınm bize yakın bir kuşaktan olan, Karşıyakalı sanatçılardan, Yaşar Ürük ise birçok belgesel araştırma yaptığı kitabının biryerinde, Karşıyakalının Akdeniz neşesinin altını çiziyor ve "Karşıyaka her döneminde coşkuyu, eğlenmeyi, neşeyi seven insanlannyaşadığıbiryerolmuştur.Belki de bu yüzden gazinosu, kah vesi, meyhanesi hep tıklım tıklım dolmuş; belki de bu yüzden sanat ve kültür çalışmalannı fazla önemsememiştir. (Aslında bu tanımlamayı tzmir'in tamamı için yapmak da yanlış olmaz.) Sonuç olarak Karşıyaka'nın 'rakı, roka ve balık'la arası hep iyi olmuştur." diye yazıyor. Bence de şimdilerde, pek çok kıyımızda en korunmuş miras da bu "rakı, roka, bahk ve göbek havası (ben ekledim)". Ve artık Karşıyakalılar, eski kentin yaşam bilincini yazılı okuyor. Kimi gönüllüler, eski günlericanlandırmak için kimi etkinlikleryapıyorlar. Ama artık iş işten geçmiş görünüyor. Eskiden böyle kıtaplar yazılmazdı. Çünkü herkesin ortak bir belleğe dayalı, ortak bir yaşamı vardı. Şimdiki Karşıyaka'yı da çok seviyorlar yenilerde görenler...Akdeniz'in kozmopolit ortak yaşam kültürü çoktan gitmiş, belki Karşıyaka gerçekten Kaf Sin Kafoldu artık. Belki de istenen buy du asl ında. Sonuçta kaybolan için ağlamak yararsız. önemli olan elinden kayıp giderken gösterilen duyarlık..yitecek değeri o anda duyumsama..tıpkı aşkta, arkadaşlıkta, yani hayatta olduğu gibi. Giden geri gelmez.^ Şiirdizeleri: Ne kadar Izmir. Attilâ llhan (Kimi Sevsem Sensin kitabından). Izmir ve Karşıyaka AnılanTuran Muşkara. Karşıyakam ve Izmir'imErtuğrul Erol Ergir. Şu Bizim KarşıyakaYaşar Ürük. yasemine@postamatik.com "GiritResmo göçmeni büyükanneannemin torunlanndan çocuklanna kalan kayıp hikâyelerini düşledim..."