Katalog

20MAYIS2001.SAY1791 Değişen iklim koşullan felaketlere yol açmaya başladı. En son Antakya'da yaşanan sel, gelecek bir dizi felaket zincirinin bir parçası... Uzmanlar 2020 ; yılında denizlerin bir metre yükseleceğini, ada devletlerin sular altında kalacağmı söylüyorlar. Peki bir çaresi yok mu? Dr. Tanay Sıdkı Uyar küresel ısınmaya karşı önlem ahnabileceğini belirtiyor. Dünya ısınıyoı; neden? DUYGll YAZICI cvsimler mi bozuldu? tklim mi değişti? Bu iki soru sık sık gündeliksohbetlere konu oluyor. Seller basiyor, doluyağıyor, insanlaryaşamlarını yitiriyor. Kasabalarkalkıyorortadan. Kışaylarındaya/günlerıyaşanıyor.Bu konuda kafamızı gıtgidc daha fazla meşgul cdcn sorularıbirbilimadamınasorduk. Kocaeli ÜnıversitcsiÖğretımÜyesi Dr. Tanay Sıdkı Uyar iklim değışikliğınc karşı dünya çapında aranan çözüm lcrı vc katıldığı uluslararası toplantılarda öne çıkan tartışmalan anlattı. Mevsimlere ne oldu? Dünyanın durmadartısındığı doğru mu? 1900'lerden berı hava ısısı ölçülüyor. Dünya Meteorolojiörgütü'nüntespitlerine göre, ortalama sıcaklık her yıl 0.5 derece artıyor. Buısınmaneredenkaynaklanıyor'.Mnsanlann yaktığı doğalgaz, kömür, petrol gibi fosi 1 yakıtlann atmosferin içine verdiği gazlara sera gazlan deniyor. Yaşayan ağaç yeraltındakalıpfosilleşince kömür, doğalgaz ve petrol oluyor. Bunları kullanmak için yeniden oksijen altında yakıp karbon dioksit oluşturuyoruz. Yani kalorifer kazanında kömürü yaktığımız zaman oksijenle tutuşturuyoruz, ısı açığa çıkıyor, o ısıyla evimizi ısıtıyoruz. Ama bunu yaparken atmosfere altı tane sera gazı veriyoruz. Bu gazlann çıkması da küresel bir tehdit oluşturuyor. Bu gazlar niye atmosferi ısıtıyor, niye bunlara sera gazı diyoruz? Her gün güneş doğduktan sonra atmosfere gelen ısının günbatımında geri atılması lazım ki sıcaklık sabit kalsın. Ama bu gazlar bünyelerinde ısı tutuyor. Bunların bünyelerinde tuttuğu ısı nedeniyle atmosfer içindeki ortalama sıcaklık artıyor. Atmosferdeki yaşam dengesi ancak karbon yeraltında hapsolduğu zaman korunuyor. Sıcaklık artınca dağlardaki karlar, çok uzun süre kalmış buzullar eriyor. Atmosferde dolaşıma giren bu ek su kısa vadeli olarak insanların yaşadığı yerleri gelip vurduğu zaman sel felaketleri oluyor. Isınmanın bir de uzun vadeli etkisi var. 2020 yılında deniz seviyclcrinin yaklaşık 1 metre yükselmesi beklenıyor. Hindistan, Çin devamlı kömür yakıyorlar. Deniz seviyelerinin yükselmesi demek, okyanustaki bütün ada devletlerin yok olması demek. Mesela Hollanda... Deniz kcnarındaki bütün büyük kentlertehlıke altında... Ne gibi önlemler için çalışılıyor? •Fosil yakıtlann azaltılmasııçınçalışılıyor. lOtane lOOvatlıkampulü 1 saatyaktığınızda 1 kw/saattüketiyorsunuz. Bukadarelektriğı üretmek ıçın kömür kullanıyorsunuz, yanma işlemi sonunda 850 gram karbon dioksit çıkıyor. Eğer söz konusu olan pctrolse 650 gram. doğalgazsa450 gram karbon dioksit çıkıyor. Küresel tehdit olarak aralarındaki fark bu. Kömürden doğalgaza geçmek geçici bir tedbir oluyor. Fosil yakıtların bu olumsuzyönü nedeniyle, petrol krizısonrası kısmen doğalgaza geçıldi, artı enerjinin etkinkullanımını sağlayacakteknolojiler kullanılmayabaşlandı. Ycryüzündeki kömürü olduğu gibi kullanamıyoruz. Önce elektriğe çevirmemız gerekiyor. Son kullanım teknolojilerinin aynı hizmcti vcrip 10 katı fazla enerjikullananlan var. Örneğin, kompakt floresan lamba diye birtürvar. Bizyeni lambalardan 7.5 mılyon dolarlık birtesis kursak, ürettıgırruz lambala >;r * »• Dr. Tanay Sıdkı Lyar'u göre, Türkiye enerji planlamasmı kendi elleriyle yapınalu.. n bedava dağıtsak, bu yatırım, 4.5 milyar dolarlık bir kömür santralından bizi kurtanyor. Küreselleşme ne öneriyor? "Sizycrel ulusal dcğcrlcndiımeleryapmay ın biz size küresel gerçeğe uygun olanı veririz"diyorlar. Daha önce bclli bir ülkedekullanılmış,sorunlu olduğu anlaşılmış, örneğin çevreyı kirleten birteknoloji, standart dcğenn dışınaçıkınca bir başka ülkeyc yollanıyor. Eskinin olumsuzluk maliyeti bınmeden onu size aktanp yolumuza devam edel im anlamına geliyor. Ama siz kendi ülkeniz için uzun vadeli bırplanlama yaptığınız zaman, dünyada var olan cnaz enerji kullananteknolojiyi kurduğunuz zaman bupazardışıteknolojiyisi*" Antakya, 2001 Mayıs, Asi Nehri evlerin içindc...