Katalog

CUMHURİYET DERGİ Atilla Karaosmanoğlu 12Mart darbesinin ardından Türkiye'ye çağnldı ve hükümet programını yazdı. Nihat Erim hükümetinde ekonomiden sorumlu Devlet Bakanı olarak görev yaptı. Türkiye'de bulunduğu yıllarda şok üstüne şok yaşadı, sonunda Dünya Bankası'na geri dönüp başkan yardımcılığına kadar yükseldi. son 4 yılda 112 milyon dolar yabancı serma' ye girişine karşın dışanya 21 milyon dolarlık kâr transferi yapıldığının altını çizdi ve şu mesajıverdi: "Yapacaklarımızdan, düzenin bozukluğundan çıkan olan kişi ve küçük zümreler rahatsızolacak." Karaosmanoğlu, "Bilseydim tereddütsüz istifa ederdim" dediği olayı yıllar sonra Sadi Koçaş'ın anılanndan öğrendi. Dönemin Başbakan Yardımcısı ve güçlü ismi Koçaş'ın anlatımlanna göre skandal olay şöyle gelişmiş: Konumu gereği Milli Güvenlik Kurulu (MGK) toplantısma katılması gereken Karaosmanoğlu'nunkurulaçağnlmasıkonusundakuşkulardoğmuş. Kurulüyeleribirkarara varamayınca dönemin Dünya Bankası Başkanı McNamara'yabaşvurarak Karaosmanoğlu'nun "komünist" olupolmadığını sormuşlar. McNamara'nın "Çok vatansever biridir. Tek kusuru, çok akıllı olmayan insanlarla rahat çahşmaz" yanıtı üzerine MGK toplantılanna çağnlmaya başlanmış. Atilla Karaosmanoğlu'nun çerçevesini çizdiği 1 .Erim hükümeti "reform hükümeti" olarak tanımlandı. Bazı denemelere karşın hep kadük kalan toprak reformu temel hedefli. Karaosmanoğlu, kendisiyle iki yıl önce yaptığımızsöyleşide, "Toprak reformu gerçekleşseydi.Güneydoğu'da bugün yaşananolaylaryaşanmayabilirdi" demişti. Verimliliği arttırmayı ve siyasi baskımn dışına çıkarılmayı öngören KİT reformu, boraks gibi stratejik madenlerin devletleştirilmesi, eğitim birliğinin sağlanması, imam hatip liselerinin ülkenin imam ihtiyacına göre yeniden düzenlenmesi, programın diğerönemli satırbaşlanydı. Ancak, Karaosmanoğlu'nun önceden tahmin ettiği gibi, programa düzenin bozukluğundan beslenen kesimler büyük direniş gösterdi. Erim, programa sahip çıkmadı. Reformların gerçekleşmeyeceği ortaya çıkınca Karaosmanoğlu ve 10 bakan arkadaşı, 1971 Mart ayı sonlannda üstlendikleri bakanlık görevlerinden 3 Aralık 1971'de istifa ettiler. Karaosmanoğlu istifasının ardından işsiz kaldı. Geçimini bir süre Amerika'dan getirdiği bazı eşyaları satarak sağladı. Bir süre sonra Ismet Paşa tarafından CHP kontenjanından tş Bankası'nın yönetimine atandı. Karaosmanoğlu bu görevi, kendi deyişiyle "Atatürk'ünkutsalemanetinitemsiletmek" olarak algıladı. Ahşılmışındışındahergün bankaya gidip geldi, kredilerin dağılımı ve bankanınbirlikteyatınmyaptığıkuruluşlarla ilgili bilgi istedi. Bu kadarı ortalığın kanşmasına, Karaosmanoğlu'nun istenmeyen adam ilan edilmcsine yetti. Gazetelerde, "Karaosmanoğlu kredileri araştırdığı için bazı kişiler lş Bankası'ndaki hesaplannı çekiyorlar" haberleri yayımlandı. Ve Karaosmanoğlu bu görevinden de istifa etmek zorunda kaldı. Türkiye ona ahşamadı ALİER H azinedcn sorumlu Devlet Bakanlığı'na atanan eski Dünya Bankası eski Başkan Yardımcısı Kemal Derviş ile 30 yıl önce aynı bankada görevliyken Türkiyeye davet edilerek ekonomiden sorumlu Başbakan Yardımcıhğı'na atanan Atilla Karaosmanoğlu'nun Türkiye'ye gelişleri pek çok açıdan benzerlik taşıyor. Ancak, Kemal Derviş gibi Türkiye'ye gelişinde büyük ilgi gören Karaosmanoğlu, açıklandığında toplumda heyecan yaratan reformları gerçekleştirme olanağı bulamayınca, 10 bakan arkadaşı ilebirl ikte istifa etmiş, hayal kınkhklan ve peş peşe yaşadığı şoklann ardından ABD' ye dönmek zorundakalmıştı. Karaosmanoğlu'nunodöneme ilişkin öyküsü, Türkiye' nin bugün yaşadığı krizin nedenleri ve sorumluları hakkında da önemli bilgiler içeriyor. Atilla Karaosmanoğlu, 12Mart 1971'de verilen askeri muhtıra sırasmda Dünya Bankası'nınpınltılıuzmanlanndandı.39yaşındaydı. Üniversite yıllarından beri "harika beyin" olarak biliniyordu. 29 yaşmda Devlet Planlama Teşkilatı'nda Dairc Başkanhğı yapmıştı. Muhtıradan birkaç gün sonra Karaosmanoğlu'nun telefonu, beklemediği bir saatte, 05 .OO'te çaldı. tngiltere'deki Türkiye Büyükelçiliği'nden anyorlardı. Hükümeti kurmakla görevli Nihat Erim'in görüşmek istediğini ilettiler. Erim yanm saat sonra aradı, Milli Eğitim Bakanlığı önerdi. Karaosmanoğlu, uzmanlık alanı olmadığı için teklifi reddetti ve ekledi:" Ama dilerseniz hükümet programının yazılmasında yardımcı olabilirim." Erim, Karaosmanoğlu'ndan hemen gelmesini rica etti. Karaosmanoğlu'nun emekliliğine günler kalmıştı... Bu hakkını yakmak pahasına anında istifa etti. Türki ye'ye geldiğinde de Erim kendisine şunlan söyledi: "Sen otur, programı yaz. Hükümete almak istediklerime bu programı senin yanında okutacağım, kabul edenleri alacağım." Erim bu sözünü tuttu. Ekonomiden sorumlu Devlet Bakanlığı' na atanan Karaosmanoğlu, basının ve kamuoyunun ilgi odağıydı. Kabinenin en genç bakanıydı ve y aşından çok daha genç göstenyordu. Bakan olarak Başbakanhk'a ilk gelişinde kapıda görevli polisler,"Kimbu"der gibi birbirlerine baktılar, kısa bir şaşkınlıktan sonra çevredekilerin uyanlanyla son anda selam verebildiler. Halkın, kabinenin beyni olarak tamdığı ve merakla yapacaklannı beklediği Karaosmanoğlu, ekonomide yapacaklannı anlatmak üzereHNisangünü basının karşısınaçıktı. Karaosmanoğlu, Türkiye'nın odönemki 3.4 milyar dolarlık dış borcunu haklı gösterecek kalkınmaya ilişkin bir gösterge olmadığının, ODTÜ olayı... Karaosmanoğlu, bilim adamı olarak çalışmayı denedi. ODTÜ'ye yaptığı başvuru, üniversitenin Akademik Kurulu tarafından oybirliğiyle kabul edildi. Ama Mütevelli Heyet istemedi. Heyet üyelerinden biri, yıllar sonra kendisine şunlan söyledi: "Heyet üyeleri, üniversiteye gelirse, solcular onu bayrak yapacaklar, diye düşündüler. Alınmamanm gerekçcsi buydu." Karaosmanoğlu, büyük hayal kınkhklan ile yeniden döndüğü Dünya Bankası'nda kısa sürede başkan yardımcı 1 ığına kadar yükseldi. Emekli olmasının ardından Türkiye'ye yerleşti. Istanbul SanayiOdası'nadaruşmanlıkyaparak ve çeşitli konferanslar vererek birikimlerini paylaşmayı sürdürü