Katalog

19MART2000. SAYI730 kazası vardır ve yeni yeni kamuya açıklanmaya başlamıştır. Sebebi bugün bile anlaşılmayan nedenlerden, denizaltılar içine doğru patlayarak (implosion) parçalanmıştır. tkisi Amerikalılara, biri Sovyetler'e aittir. CI A' nin Sovyet denizaltısından özel gemilerle nükleer başlıklı füzeleri çalma planı filmlere konu olacak kadar heyecan vericidir, ama bu batık dcnizaltı lardan çıkan radyoaktif kirlenme binlerce sene sürecektir. Urallar'da dağın altında yapılmış, bomba için plutonyum üreten, aynı zamanda şehri ısıtan nükleer santral bugün Amerikan yardımı ile plutonyumsuz teknolojiye çevrilmeye çaİışılmaktadır. Bu çok pahalı, çok zorbirişlemdir. Korkulan,maaşalmayanişçilerle, bilim adamlarının; tran, tsrail, Irak ve benzerlerinin içinde olduğu dünyanın açık nükleer pazarına düşmesidir. Şimdiye kadar teorik bir konu olan nükleer terorizm ciddi bir sorun olmuştur. Kârlar, kokain ve eroinin çok üstündedir, pazarda bölgesel derebeyleri vardır. Durum, düşündürücü ve bir çok hükümeti endişeye sevk edecek seviyededir. rü 1.5 milyardolaryerine 5.3 milyardolara ve on sene geç tamamlanmıştı. Long Island Lighting Co.'yla bir anlaşma yapan New York eyaleti anahtar açma safhasında reaktörü kapatmıştı. Wall Street krize girmiş, nükleer santral hisseleri düşmüş ve bir sürü elektrik şirketi devlet sübvansiyonu ile kurtanlmıştı. Bugün bile nükleer santrallar Wall Street ve borsanın kâbusudur. Büyük sermaye sahiplerinin ve sanayicilerin dergisi olan Forbes, Amerikan nükleer planının başarısızlığını şöyle ifade etmişti: "Amerikan iş idaresi tarihinin en büyük felaketi." Sonuç: 100 milyar dolan aşkın heba edilmiş yatınm, beklenmeyen yüksek maliyet artışlan ve aşın pahalı elektrik ve on seneden fazla devam eden zarar... 1979 'dan beri Amerika 'da reaktör yapilmamış, yapılması planlanan bir sürü reaktör devre dışı bırakılmıştı. Aynca yıllardan beri çevre etkı incelemesi yapılan, atık depolama nihai yerlerindenbiri olan YucaDağ'ı, araştırmadaçıkan hatalar yüzünden müyarlarca dolar sarf ettikten sonra hâlâ kesinleşememiştir. Atıklar etrafı önce cama gömülecek, sonra çimento, daha sonra paslanmaz çelikle kaplanıp yerin bin metre altında tuz madeninde depolanacaktı. Ne tehlikesi olacak değil mi, aşın hassasiyet mi acaba? Kazın ayağı öyle değil işte. Sorun, nükleer atıklannbazılanrun yarı ömrü birkaç saniye olmasına rağmen çoğunluğu çok uzun seneler sürmektedir. Birkaç örnek vereyim. Radyum 226 bin altı yüz yirmi sene, uranyum 238 ise dört buçuk milyar sene sonra yansı etkin radyoaktiviteye düşecektir. Yuca Dağ'ı, tuz madenindejeoloj ik çahşmalar sonucu su tabanmın yükselmesiyle birlikte, diğer sorunlar dabulununcaaskıyaalındı. Atıklardatehlikeli bir şekilde, geçici olarak santrallann etrafinda depolaruyor. En kritik nokta, bu yan ömrün bir nesli değil yüzlerce nesli etkileyecekolması. DERGIDEN Merhaba, Bu haftaki dergimizin kapak konusu nükleer santrallar. Yazıyı yazan ise dünyanın en büyük nükleer araştırma merkezlerinde çahşmalar yürütmüş çevreci bir bilim adamı, Kamil Pınarcı... Amerika dan gönderdiği yazısında Akkuyu nükleer santral kararına şiddetle karşı çıkıyor ve gerekçelerini bir bir sırahyor. Biz bütün gerekçeleri ezberledik diye düşünmeyin. Nükleer santrallann verdiği zararlar aslında büyük ölçüde gizli tutuluyor. Pınarcı bugüne dek saklı kalmış kimi bilgileri de yazısında aktarıyor ve nükleer santrallann kapitalist anlamda dafîyaskoyla sonuçlandığım vurgulamayı ihmal etmiyor. Politikacılarımız için üç cümlede özetleyelim: Amerika 'nın nükleer reaktörler uğruna heba ettiğipara 100 milyar dolar kadarmış. Nükleer enerjinin bulunmaz nimet olduğuna ilişkin hayaller 1950 yılında kalmış. Amerikan kapitalistleri nükleer reaktöryapmaya 1979yılında son vermişler. Türkiye'nin 'küçük Amerika' olduğunu iddia edenler acaba neden vazgeçilmiş bir enerji kaynağının peşinde koşturup duruyorlar? Alman Yeşiller'i ihaleyi Alman fırmasının kazanması halinde devletin destek vermeyeceğini söyleyecek kadar ileri gitmişken... Bugüne kadar açıklanan büyük nükleer reaktör kazalannın sayısı on dört. Kapak fotoğrafımız ise Ekim 1999 tarihinde Japonya da Tokayamura da meydana gelen nükleer reaktör kazasının ardmdan çekilmiş. Yere kapanmış adam ise halkından özür dileyen birJapon lider: Kitani. 2000 yılına nükleer reaktörü olmadan giren üç beş şanslı ülkeden biriyiz. Hiç değilse bu şansımızı heba etmesek. Felaket kapıyı çaldığında bizden özür dileyecek bir lider de çıkmayacdk... önümüzdeki hafta yeni bir dergide buluşmak dileğiyle... Avrupa 'hayır' diyor... Nükleer enerjide Avrupa'nınkonumunedir? Çernobil kazasından birkaç ay sonra, aynı Shoreham gibi Avusturya da ilk ve tek nükleer santrah Zwetendort' ı tamamladı ve açılışa yakın reaktörü çalıştırmadan kapadı. Yunanistan ilk nükleer santral planlannı çöpe attı, ttalya Montalto di Castro, Isviçre Kaıseraugst reaktörünün çalışmalannı durdurdu. Hollanda, o günc kadar yürütülen çahşmalarasonverdi.DanimarkaveNorveç nükl eer enerj iye yatınm yapmama karannı yinelediler. En bakımlı, hiç kazayapmamış, iyi işletilen nükleer santrallara sahip olan Isveç, yüzde kırk nükleer enerjiye dayalı olmasına rağmen 2010 senesinde nükleer santrallan kapama karannı bir morotoryumla Avrupa ve dünyaya bildirdi. Almanya da nükleer santrallannı 2020 yılında kapatmayı planlıyor. Avrupa'da bir tek Fransa, AmeriW Nükleer kazalar... Yeniden nükleer santrallann tarihine dönelim. 1950'lerde Başkan Eisenhower, bu enerji kaynağının çok ucuz ve bol olacağını bildiriyordu. Hatta elektrik metreleri bile kullanılmayacaktı. tşte bu noktada dananın kuyruğukoptu. Bugüne kadar kamuoyuna açıklanmış on dört büyük, yüzlerce de küçük kaza olmuştu. Ilk büyük kaza 1957 'de îngiltere'de Windscale plutonyum üreten reaktörde çıkmış, hükümet halkı uyarmakta ve yönlerdirmede gecikmişti. îşin ciddiyeti ortaya çıkınca çok büyük zararlara sebep olmuştu. Binlerce galon süt dökülmüş, radyoaktifkirli otlan yiyen hayvanlann etleri atılmış, Liverpool ve etrafı ablukaya aluımıştı. tngiliz hükümetinin araştırmalanna göre 39 kişi kanserden ölmüştü. Dünyanın en eski demokrasilerinden olan Îngiltere'de konunun halktan gizlenmek istenmesi ve antidemokratik tutumlar, gazetecilertarafmdan ağır eleştirilmişti. Hükümet ve nükleer silah ilişkisi, reaktörlerin suni olarak, halk sağlığına rağmen korunmak istendiğini ortaya çıkarmıştı. Bundan sonra, Kaşlı Sovyetler (1957), Idaho Falls (1961), Detroit Michigan (1966), Lucens tsviçre (1969), MonticelloMinn (1971), Decatur Ala'da (1975) çeşitli kazalar olmuştu. Nükleer enerjiyi destekleyen uzmanlardan Richard Rhodes," Sanayi, düşmanları değil, dostlan tarafından vurulmuştur" demişti. Oregon'daki 1 lOOmegavatl ık Trojan, ömrünün yarısında kapatılarak doğalgaz santrahna çevrilmişti. En iyi zamanında yüzde 54 verimle çalışan reaktör, işletme masraflannın astronomik artması ve halkın karşı çıkması ile eleştiri kaynağı olmuş, son olarak da buharjeneratörünün paslanmaz çelik tüpleri çatlayıp radyoaktif sukaçağı yapınca çok pahalı tamirgerekmiş, bu da ömrünün sonu olmuştu. Nükleer sanayiyi sarsan, 1979 Three Mile Island kazasıdır. Aynntılanna girmeye yerimiz olmadığı için kısaca anımsatahm: Alet ve insan hatası yüzünden reaktör göbeğinde yerel erime olmuş ve çok pahalı olan yedi reaktör derhal kapatılmıştır. Wall Street ve reaktörler Uluslararası Atom Enerj i Aj ansı IAEA ve ABD Nuclear Regulatory Commission, derhal çok köklü tedbirlerle tasarım ve işletme ilkelerini değiştirmiş ve birçok zorunluluk ilave etmiştir. Amaç nükleer sanayinin tamamen yok olmasını engellemektir. Bu kararlar sonucu, örneğin Shoreham reaktö Çinligenç, nükleer santrah çalışırken gösteren fotoğrafin önünde temizlik yaptyor, ama! CUMHURİYETDERGİ İMTİYAZ SAHİBİ: YEDİ MAYIS HABER AJANSIBASIN VE YAYINCIUK AŞ ADINA BERİN NADİ • YAYIN DANIŞMANI: İPEK ÇALIŞLAR [email protected]) • SORUMLU MÜDÜR: FİKRETİLKİZB GÖRSEL YÖNETMEN: AYNUR ÇOLAK • BASKI: ÇAÖDAŞ MATBAACIUK LTD. ŞTİ. • İDARE MERKEZİ: TÜRKOCAĞI CAO. NO: 3941 CAĞALOâLU,34334İS1ANBULTEL(0212) 5120S05B REKLAM: MEDYA C