Katalog

19MART2000. SAYI730 söylüyordu. Aynca, türkünün bırölüm üzerine yakıldığını, oysa radyolarda şen şakrak bıryorumla okunduğünu belirtiyordu. Radyo arşıvine ındim. Bu türküyü okuyan tüm sanatçılar "Çölyazı" olarak ve gerçekten neşeli bir oyun havası gibi okuyorlardı. Mektubu alarak o zamanki TRT Türk Halk Müziği Daircsı'nde uzman olan Ali Can'a gittim. Eski derlemedefterlerini açtı. Gerçekten türkü Çorum'dan Muzaffer Sansözen tarafından derlenmişti. Ancak, defterde Sansözen'ınelyazısıylayazdığı " G " harfîninkuyruğu biraz uzayınca " Ç " oluvermiş; Çorum'un Gölyazı Dağı'nda geçen olay da, Türkiye haritasındaolmayan "Çölyazı"ya maledilmişti. Türkünün yorumunagelince; eğer notası, sözleri gibi türkünün öyküsü de bilınse,içeriğine uygun, ağıtgibiokunurdu. Çünkü türküyü yaratan, o Gölyazı Dağı 'nda Mehmet Bey'in öldürülme olayıdır. Bukonudabirçiftsözümdeklipçekensanatçılara ya da onlann senaryosunu yazanlara var. Kımi görüntülertürkülerin sözlerinden öy lesine uzak, öylesıne kopuk ki... Yâri Istanbul' u mesken tutmuş bir Kayserili hanım (çünkü türkü Kayseri türküsü), kocasına sesleniyor:" Yârim sen gideli yedi yıl oldu.. Diktiğin fîdanlarmeyveye durdu." Fondabir bahçe görüyorsunuz. Bir de kadın ve yetişkin çocuk. Sonra tstanburageliyorlar. Kocasını tımarhanede buluyor kadın. Zavallı Ümmühan'ınya da onun ağzından Istanbul'a giden kocası Nuh Memet için tanıyanlann yaktığı özlem türküsü de, ne sözünde, ne müziğinde olmayan bir sonla bitiyor. Işte benim olaylann ezgiyle, sözleriyle birliğinebakışımbu! Türkülerin topluma yabancılaşma nedeni sizce nedir? Bu konuda kitabunın 6'ncı sayfasında ikinci paragrafında yeterli açıklık var. Ancak ben "Türkülertoplumayabancılaştı" yerine "yabancılaştınldı" diyorum. Yaklaşımım şu: Elbette bir ülkenin toplumsal, siyasal, ekonomik koşullan; kültürel ürünlerin üretim ve kullanımını da belirler. Bu anlamda türküler, kendine yabancılaştınldı. Özünden, işlevinden soyutlanarak sunuldu topluma. Kendine yabancı çalgılarla, yabancı sözlerle, yabancı ezgilerle piyasalandı. Daha çok çeşit, daha çok rant hedefleri, halkın müziğini kendine yabancı laştırdı. Zaman zaman Batı taklitçiliği, Doğu'nun misrik müziğiyle el ele verip piyasayı sardı. Ama uzun sürmedi bu. Türkülerin gerçek kaynağı olan halk, kendine yabancı müziği reddetti. Yapay, beste nitelikli, arabesk, pop vb. müziklere türküleri erteletemedi. Halk müziğimiz, halkımız var oldukça lince, onlar da gelışen toplumsal, tekrı kültürel koşullara uygun yapıtlari n tmelidirler. Bu, türkülerin aslını boimadinytürkülerden yola çıkarak, yeni yapıtlann üretılmesıyle olabılır. Türkülenn özünde var olan çokseslıliği, ışlemek, geliştırmek gerekir. Bu konuda dcğerli dostum TRT Antalya Radyosu çalışanı Saffet Uysal'ın araştırmacı ve uygulamacı kimliğindenkaynaklanan görüşüne aynen katılıyorum. Saffet Uysal, Papirüs dergısının Kasım 1999 sayısında şöyleyaklaşıyor: "Türkülerde öteden beri, yapısından gelen bir çokseslilik vardır. Buna, doğal çokseslilikdersek,bilinçliceyapılacakbirçoksesliliğe de gereksinme duyuluyor. Bu müzik bilimininöngördüğü,bestecilerin beste dedikleri eserlerde kullandıklan çoksesliliktenfarklıdır, 'düşükyoğunluktabirçokseslilik' söyleyişi anlatmak istediğimi açıklayabilir. Müzik bılımi doğrudan doruya matematiktır. Türkülerden esınlenerek yeni eserler yaratılabilır. Artık bunlar yeni bestelerdir, ayn eserler olarak adlandınlmalıdırlar..." Türkülerin topluma kazandınlması sürecindeki önemli isimlen soruyorsunuz.. İki köşe taşı olarak Muzaffer Sansözen ve Ruhi Su'yu ahyorum. Birisi köy köy gezerek, türküler derleyip, mum plaklara, taş plaklara çekip, konservatuvara, radyolanmıza aktarmış; onlan yerellikten kurtanp toplumun ortak malı olarak ulusallığa kavuşturmuş; Ruhı Su ise derlemeciliğinin yanı sıra, türkülerin özünü bozmadan, sazıyla çağdaş yorumuyla, türküleri kente taşımıştır. Birçok emeği geçeni daha sayabiliriz: Yusuf Ziya Demirci, Halil Bedii Yönetken, Veysel Arseven, Mahmut Ragıp Kösemihal, Eflatun Cem Güney, Adnan Saygun, Bela Bartok, Ferruh Arsunar, Sadi Yaver Ataman, Yaşar Kemal, Nida Tüfekçi, Şemsi Yastıman. Bir de yaşayan halk ozanlan var. Âşık Mahsuni, Musa Eroğlu gibi... Bu isimlen daha da çoğaltabiliriz. llk akla gelenler bunlar. Önceki iki kitabınız, "Türkülerin Dili", "Şeytanla Köylü" hakkında bilgi verir misiniz? "Türkülerin Dili "ni 1986yılındalsveç'te yay mladım. öykülerle türkülerin bir ön çalışması gibidir." Şeytanla Köylü" ise resimli çocuk kitabıdır. Bir halk anlatısından yola çıkarak yazdım. Aynı öykü îsveç Televizyonu Türkçe Yayınlan Çocuk Bölümü'ncc fılmleştirildi. Şimdi îsveçceçevirisi yapılıyor. Bu iki kitabım benim Türkiye'yegelemediğim dönemdeyayınlandı. Bu nedenle Türkiye'de dağıtıhnadı. ^ Yaşar Özürküt, türkülerin öykülerini, onlara emek verenlerin sesiyle değerlendiriyor. Türkülerin topluma yabancılaşmasından yakınan Özürküt, bunu özünden, işlevinden soyutlanmasına ve yabancı çalgı ve ezgilerle . pazarlanmasına bağlıyor. Kültürel koşullara uygun türkü üretilmesini istiyor... kaybolmaz. Halk müziğine kaynakhk eden olaylar şekil değiştirebilir. Ama insanlann sevinçleri, üzüntüleri, aynlıklan, mutluluklan, korkaklıklan, kahramanlıkları var olacaktır. öyleyse bunlan yansıtan halk müziği nedenyokolsun? Türkülerin topluma kazandırüması sürecinde yapılması gerekenler nelerdir ve geçmişte ya da günümüzdeki önemli isimlerkimlerdir? Bu sorunnzu ilci açıdan yanıtlamak istiyonım. tlkd devlete ya da kamuya düşen görevler. tkincisi de türkülere gönül verenlere düşen görevler. Bir kere Kültür Bakanlığı, TRT, üniversiteler, konservatuvar gibi kurumlar ortak bir hedef gözetmeli, bir programı olmah.önceliklevarolanısağlıklıbirenvantere kavuşturup, kaybolanlara el atmalı devlet. Derlemeleri teşvik etmelı. Piyasayı ciddi bir şekilde denetlemeli. Nitelikli ürünleri teşvik etmeli. Türkülere gönül verenlere ge Nida Tüfekçi ve Neriman Altındağ TüfekçL.