Katalog

CUMHURİYET DER< dır." Mehmet Akbaş'la Giritli Mahallesi'n dolaşıyoruz. Giritli Mahallesi, Mudanya' denize bitişik. Marmara'daki kirlilikten M danya sahili de nasibini almış görünüyt Rüzgânn yönüne göre fena kokular yayı yor mahalleye. Evlerpek de bakımh görü müyor. Mehmet Akbaş anlahyor: "1923 Lozan Antlaşması sonrası nüfus d ğişimıy le Mudanya 'da yaşayan Rumlar Y nanistan'agöçederkenGirit'tengelenTür lerMudanya'yayerleşmişler.Annemhenı çocukken göç etmişler buraya. Ellerinde tapulan oranında mal sahibi olmuşlar. Eli de tapusu olmayan, derdini Türkçc anlat mayan aileye ise bir ev ve beş dönümluk ze tinlik verilmiş. Bu eşsiz güzellikteki evleri dönemde Mudanya'nın nüfusunun önerr bırbölümünüoluşturan Rumlar yapmış. C rit'ten gelen Türkler de geride bıraktıkk evleri ve tarlalan karşılığındabu Rum evl rine yerleşmişler. Yani sanıldığı gibı bu evl Girit Mimarisi 'nin bir ürünü değildir. Nüf değişimiyle gelenler, daha önce Girit'te y şadıklan için bu evlerin bulunduğu mahaİl nin adı Giritli Mahallesi'dir. Bugün Giri Mahallesi 'nde yüz ev varsa onunda Girit'U göç edenlerintorunlan oturur." özgün sivil mimarlık örneklerininbuluı duğu Giritli Mahallesi 1870 yangınında ag hasar görmüş ve sonraki dönemlerde hah adı bilinmeyen Italyanbirmimartarafındz olası bir yangına karşı planlı şekilde tasa lanmış. Mimann yaptığı bu plan sayesinc Hükümet Sokağı'yla Mustafa Kemal Paı Caddesi arasında kalan sokaklar sahile par lel uzanıyor. Sokaklann birbirini dik kesm si denizin her açıdan rahatlıkla görünmesiı sağhyor. Evler arasından görülmeye değı eşsiz deniz manzarası Rumlann mimaride görsel zevkini ortaya koyuyor. Batıdan d» ğuya Mudanya sahili boyunca Halit Paş Karafatma ve Mütareke Mahalleleri uzan yor. Konutlann pencere parmaklıklan \ balkon korkuluklanndaki demir işçiliği g( rülmeye değer. Dış cephedeki profesyom ahşap işçiliği ise anlamayanlan bile etkil yor. Hava akımının olması ve yangından kc runmak için evler bir hiza inşa edilmiş. Sokağa açılan kapılar... Mübadele öncesı tamamıyla gayrimüî lımlere aıt olan bu bölgcde şimdi dört küis< den biri ayakta. Zamanında kilise papazlar nın oturduğu iki ev ise tarihe direnmelerini ödülü olarak ilgi ve bakım bekliyor. Bitişi düzendeki Rum evleri iki ya da üç katlı. Tar hi binalann cepheleri genellikle dar. Zemi katlan giriş ve oturma odalanndan oluşuyo Üst kat, orta kata oranla daha yüksek. Rurr lar kışın soğuk gunlerinde orta katta, yaz s: cağında ise biraz daha serin olduğu için ü; katta otururlarmış. Zemin katta yer alan kaj vemerdivenlerin işlemeciliği cepheye fark lıbir estetik katıyor. Cephede yapının üst ka tından dışanya doğru uzanan çıkmalann bii yüklüğii, ev sahibinin mal varhğının bollu ğunu simgeliyor. Rumlann tutucu olmadığı nı, zemin katm bir ön bahçe olmadan heme sokağa açılması kanıtlıyor. Zengin Rum tüccarlannm evleri sahild iken orta halliler gcri planda kalıyormu^ Anlaşılan şimdi olduğu gibi o dönemlerde d parası olan "hayatın tadını çıkanyormuş' Mudanya'mn yapılaşma şılgmlığına yenil düşmediği, denizindençıkan binbir çeşit ba lığın yenildiği, gerideki evlerin balkonundaı bile denizin yeşil ve mavi tonlannın seyredi lebildiği dönemler için çokça geriye gitmey< gerek yok. Çok değil bir otuz yıl öncesi dı bozulmamış doğasıyla, yıkılmamış yapıla nylaaynı güzellıği yaşatıyormuş. Çocuklu ğu Giritli Mahallesi'nde geçmiş 1925 do Mudaın a Ylaki Girit.. YAZIVE FOTOĞRAFLAR: DİCLE GÜL ALADAĞ K urtuluş Savaşı 'nın dönüm noktasına tanıklık etmiş Mudanya... Bursa'nınşirinilçesi... Mudanya Mütarekesi bu ilçede yapılmış. Mudanya'nın bir ilginç noktası da Rum evlerine sahip olması. Ne var ki, bu Rum evleri yıllar içinde harap olmuş. Şimdilerde Rum evlerinden oluşan Giritli Mahallesi yeniden hayata dönüyor. Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı (ÇEKÜL) 11 Ekim 2000 tarihinde "2. Mudanya Mütarekesi"ni ilan etmeye hazırlanıyor. Prof. Dr. Metin Sözen başkanlığındaki ÇEKÜL, Mudanya'nın da içinde bulunduğu "7 bölge 7 kentprojesi"yle Diyarbakır, Burdur, Kastamonu; Birgi, Akşehir, Midyat, Cumahkızık, Talas, Kemaliye ve Akseki'de bir restorasyon çahşması başlatıyor. Vakıf, bu kentlerdeki sivil ve resmi kuruluşlarla işbirliği ya parak halkın da desteğiyle restorasyon çalışmalannı sürdüruyor. Mudanya'da bir zamanlar Rum kesimininyaşadığı Giritli Mahallesi de kurtanlmaya çahşılacak. Mudanya'daki Rum Mimarisi üzerine araştrmalan bulunan Mehmet Akbaş'la birlikteyiz. Soruyoruz: Buradaki Rumevlerininözelliğinedir? Üstüne basa basa yanıtlıyor: "Bakın bu evlerin mimarisi Girit Mimarisi değildir. Osmanlı Dönemi gayrimüslim mimari tarzı