Katalog

Altay, şarkt AÖCM yazarı Manolis Rasulis ve Fotini Pabucidis 'le birlikte tsmet Altay bugün Ayvalık 'ta, Cunda Adası 'nda yaşıyor... mutlu ki yüzyıhmız barış ve kardeşlik mesajlan sunarakbitecek. lyi ki Girit kökenli Türkler adamıza geldiler de bu gerçeği bize bir kez daha anımsattılar..." Aynlma anı geldiğinde Rethimno limanında tüm dostlarkırmızı güllerle hazırdılar. Arkadi gcmisi limandan aynhncaya kadar ellersallandı, "Yinegelinhaykınşlan" "Siz de gelin" çağnlanylabirleşti. Gece inmişti Girit'e... Geminin kafeteryasında Ismet Teyze kendisine hediye edilen Girit kemençesi "Lira"yı kucaklamış oturuyordu. Birden dönüp "Aç şu ambalajı biraz Lira çalacağım" dedi. Karşısında oturan avukatlira öğretmeni Kostas Kalliergis dayanamayıpyanımızageldi, IsmetTeyze'ninlirasını akord etti ve ona muhteşem bir konser sundu. Birbiri ardına geldi Girit manileri, 76 yıl tsmet Altay, bugün de Türk okulu olarak adlandınlan okulunun öniinde oğluyla... öncesinden anımsananlar ve anında yakılanlar... Yazıyı Kaliergis'in bize armağan ettiği manılerden bir iki örnekle bitirmek istiyorum: "Klene kestoAyvali..."AğlıyorlarAyvalık'ta Ma ke stin Kriti Klene Girit'te de ağlıyorlar ama Ya tus polemus pendote Savaşlann suçlu suıse mono i mağaliftene" Yalnızca büyükler daima.." Opişos sti Kriti yenithi..." Kim ki Girit'te doğar "Kserizomo dan pşani Sökulemez yurdundan ahi tin Kriti Mesadu taşır içinde Girit'i Mehri pu tha pethani" taa ölünceye kadar"^ Ancak köyün papazı böyle bir hayratın kilisenin çevresinde yapılmasının ne kendisi için ne de Hıristiyanlar için doğru olmayacağını belirtti. Çeşmeyi kilise çevresinde değil de bir başka yerde yaptırmasını salık verdi. Aynca kilisede, bugün de kullanılan Ağia Fotini kuyusu da vardı. Mehmet Ağa bu düşünceyi benimsedi. Ve bugün de hâlâ suyu ile ünlü olan "Eski Çeşme" djye anılan çeşmeyi yaptırdı. öyleki çeşme suyunu ancak kaynatarak içmeyi adet edinen Almanlar bile bu çeşmenin suyunu kaynatmadan içiyorlardı. Bugünde suyu çok ünlüdür ve şifalı olarak anılır Girit'te. Üzerinde bir de "yazıt" v a r , Ağa koydurtmuştu. Osmanlıca harflerle (Arap kaligrafisine benzeyen harfler) bakınız ne diyor: "Hangi dine inanmış olursanız olun, hangi dindaş bu çeşmenin suyundan içerse, Allah onun cennetin suyundan içmesini de sağlasın. Mehmet Ağa'nın rahmetli kızı Hatice için hayrat." Bir başkasını da hikâye ederler. Hacali Ağa. Köyün dinsel âdet ve geleneklerine ne denli bağlı olduğunu anlatıriardı. Isa Peygamber yortusunda köyün papazı âdet olduğu üzere tüm evleri ziyaret eder, insanlan ve hayvanlan kutsar. O yüzden o gün hiç kimse evden çıkmaz, papazı bekler. Hayvanlannı da çıkarmazlar. Hacali Ağa da o gün evde bekler, hayvanlannı da evden çıkarmaz, papazın usulünce köyün bütün evlerinden geçip yortuyu tamamlamasını beklermış. Daha sonra da ona gelmesini, kendisıni ve hayvanlannı tütsülemesini istermiş. Işte böyle banş içinde yaşamışlar benim köyüm Lutra'da Giritlı Rumlarla, Giritli Türkler... Ama sonunda mübadele gelip çattı. Başka bir çözüm bulunabilir miydi? Daha Iyisi. Kimbilebilir? Bir tarihsel gerçek olarak hemşehrilerimle birlikte o yılları düşünürsek eğer bu gerçek kaçınılmazdı ve karşıhklı dengeyı kurmanın yolunu getiriyordu, ortak acıyı da: Köklenmişlik Yurdundan sökülmek... Onlann Gırit'ten, Bizim Anadolu'dan sökülmemiz ortak acımızdı. Kuşkusuz kesın olan şu ki Girit Türkleri hiç olmazsa Giritlı olmak bilincine ve vicdanına sahiptiler. Yurtları Girit'i ve onu asla unutmadılar. En çarpıcı ve ihtişamlı olanı dillerini de unutmamışlardı. Bugün Yunan dilinin Girit diyalektini, aynen gittiklen günde konuştuklan gibi konuşuyor, koruyorlar çünkü onu anadilleri hissediyorlar. Girit manileriyle, şarkılanyla, oyunlarıyla sürdürüyoriar eğlencelenni. Efkâriarını eskısi gibi Girit manileriyle söndürüyoriar, bugün hâlâ yaktıkları manilerle... Işte böyle geçen günlerde AyvalıkCunda Adası'ndan bir grup Girit kökenli Türk geldi. Doğdukları toprakları ziyaret etmeye, doğduklan evi görmeye... Onlan Rethimno'da görme şansım olmadı ama dönüşlennde aynı gemıdeydlk, Arkadi'de. Ismet Hanım Arkadı'nın salonunda ona hediye edilen Lira'yı (Girit Kemeçesi) kucağında taşıyordu. Hayatının en güzel armaganı. Tanıştık, sordum ona: Liranızı akord edip blraz çalabılır miyim? "Tabii" dedi memnuniyetle. Bir anda bir yumak olduk, çünkü kusursuz Glritçe konuşuyoriardı. Pekala ya Tanju, üçüncü kuşaktan gazeteci, Ismet Hanım'ın memleketlisi emip yuttu Girit manilerinl, melodılennı bılıyordu, bir de istek geldi: "Oso varun ta sıderaNasıl ağıriaşıyorsa demirier". Sonra başladık manilere: "Klene ke sto AyvaJt K'lira is tin Vurgia Dihnun pos i ağapimas Then in'eda kenurya" "Maniler ve rakı ve kucakta lira gösteriyoriar ki sevgimiz yeni değil daha" Ismet Hanım bize söz verdi. "Ben tekrar geleceğim ama sizde Ayvalık'a, Cunda Adası'na gelin." Güle güle Ismet Hanım sağlıcakla git, yıllarca içinde Gınt'i taşıyan sevgili, saygıdeğer kadın.. Bu kez Tanju'dan inadına bir mani geliyor "Opu k'an pağo tha vasto Homa ap'ton Psiloriti na to skorpizo na yeni olos o kozmos Kriti" "Nereye gidersem taşınm toprağından Psilorit'in serperim olsun diye bütün dünya Girit..." Inanıyorum ki, TürkYunan ilişkileri sürecinde, yakınlaşması ve dayanışmasında her şeyden bağımsız olarak biz Gıritlilenn büyük bir sorumluluğu bulunuyor ve bu bilınci taşıyoruz. Gint diyalektini ve göreneklerini gelecek kuşaklara da taşımaları ıçın onlara yardımcı olmalıyız. Açıkça görülen elvenşsiz koşullara rağmen dillerini ve geleneklerıni bunca muhteşem korumuş olan bu güzel insanlaria tanıştıktan sonra duyumsadım. Tanju'nun manisi de eylemdi. Bu demektir ki Girit, banşı kucaklıyor iki kıyısıyla da... Bunu görmezden gelemeyiz, bilmemiz değeriendırmemiz ve ders almamız gerekir.^