Katalog

CUMHURİYF.TDERGİ Daha önce, Cumhuriyet Dergi'de Tilm klişeleri ve sendromlan' konusuna değinmiş, ABD'li sinema yazan Roger Ebert'in gözlemlerini aktarmıştık. Bu hafta, aynı konuda Adem Ayakta'nın yeni bir incelemesini sunuyoruz. Dünün ve bugünün bazı filmleri üzerine.... Birkaç sinema klişesi daha Teleskop Gözlcr: Burada, oyuncunun gözlerı, olağanüstü zoomlama yctcncği olan teleskop gibıdır. Yüzlerce kötü yapimdan ve Yeşılçam filminden bılıriz. Çok yakın çekimle, önce kadının, sonra erkeğin gözleri verilir. Sonra, bir de bakanz ki, oyuncular bırbirlcrindenhayli uzakta duruyor. Oyunculann bu kadar uzaktan, bırbirlerinin gözlerının içıne gırmeleri, örneğin C'üneyt Arkın'ın gazinonun kapısından, uzaktaki sahnede şarkı söyleyen bir hatunla burun burunaymış gibi bakışması, 'teleskop gözler' scndromu gereğidir. Bu sendroma kötü Italyan \vesternlennde ve ne yazık ki Sergio Leone'nin iyi filmlerinde de rastlayabiliriz. Düelloedenikisilahşor.birbirlerindenhayli uzakta olmalarına rağmen, burun burunaymış gibi bakışırlar... Einstein ve Hitchcock bu tür yakın çekımleri, oyuncunun gözleri aracılığıyladehşct,alarmvepanikduygularınıyan.sıtmakıçınktıllanmışlardı. Kurbağa kameraman: Kamera, oyunculara ve eşyalara, sanki bir kurbağanın gözüyle, alttan bakar. Oyuncular ve ncsneler (ev, otomobi 1 vb.) dcv boy utlarda görünür ve izleyıcıdc küçüklük duygusu yaratır. Kötü f ilmlerde bu kamera açısının hiçbir anlamı yoktur ama, Orson Welles'in filmlerinde, ana karakterin megalomanisini yansıtmaya yarar. Fetişist kameraman: Kamera, hayatında ilkkezotomobilveyamotosıkletgörenbırınin gözleriyle tekerleklerin, tamponların, kaportaninüzerindegezinirveizleyicideboş beklcntilcruyandınr.Tekcrlcklerniyegösterilıyor, patlayacak mi; bagajda bomba mı var? Trinita Kardeşler sendromu: (Bud Spencer ve Terence Hill'in oynadığı 1972 yapımı ttalyan vvestcrn güldürüsünden) Artık çok nadirgörülüyor. "Trinita Kardeşler" fılmındekısahneşöyle: Atlıkovboylar,çerçeveninsağındayeralanbirarabayayaklaşmaktadır. Sonraki çekimde, atlı kovboylar, aynı açıyla y ine arabaya yaklaşırken görülür. Ancak, araba bu kezçcrçevenin solundadır... Bir çekım hatası olan "Trinita Kardeşler sendromu" nu, görüntüdeki nesnenın, bir sonraki çekimde aniden yer ve yön değiştirmcsi şeklindetanımlayabiliriz. Frikikçi kameraman: Kalabalıkbircaddede veya alışveriş merkezinde gidip gelen, bir şeylerle meşgul olan insanlar görülmektedir. Birden, konuyla hiç ilgisi olmadığı haldegörüntüye,pantolonazorsığdığıanlaşılan kadın kalçalan girer. Kamera uzun süre kalçalarıİ7İer... Karşılıksızçekimler sendromu: Burada, oyuncu bir yere (bize, yani kameraya) bakmaktadır, ama nereye baktığı bir türlü gösterılme7."Ha/ar'daTalatBuluthepbıryerlerc bakar, ama, nereye baktığını bız göremeyiz. Nuri Sesigüzel ve Sevda Ferdağ'ın başrolünü oynadığı "Günahımı Çekeceksin" adlı filmin sonunda, kişiler evin terasından uzun süre dehşetlckamcrayabakıyor. Hani, hınltı vc kükreme seslcrı cklense, kişilcrin korkunçbircanavara baktığını sanacağız.... Yönetmen, onlann nereye baktığını göstermiyor. Sonra, kişiler evden çıkıp bahçe kapısınadoğrukoşuyor. Baktıkları kişi buradadır: Kötü bir yaşlılıkmakyajıyapılmış Sevda Ferdağ... Men çi gâyem, tamburem çi guyed (Bcn nediyorum,tamburamneçalıyor):Fılmde, duyulan müzık başka, orkestranın caldığı müzik ba^kadır. Genellikle sonradan seslendirilenyerlifilmlerderastlanır. Orgsesiduyulur, ama orkestrada bu çalgı görünmez. Müzisyenlerden bın, kcndını paralarcasına trompet çalıyormuş gibi yaparken, keman sesi yükselir... Müzikten daha ilerı düzeyde anlayanlar, Ridley Scott'un "Bıçak Sırtı" (Bladc Runner, 1981) filmindedc böyle bir durumolduğunuıddıactmiştı: Pıyanoçalınan sahnede, duyulan notalar başka, basılan tuşlarbaşkaydı... Angutizm 1: Bazı f ilmlerde karşımızaınsanüstü gücleri olan korkunç uzaylılar ve mumyalarçıkar. Bunlarkahramanın ışını hemen bitirmek yerine, öteye beriye fırlatarak, zamankaybederveyenilirler(Men ın Black/ Siyah Giyen Adamlar, 1997: Mumya/ The Mummy, 1999). Kn son "Mumya" (The Mummy, 1999, Stephcn Sommers) filminde, 3000 yıl sonra dinlen mumya Imhotep, baştanberidevamhengelçıkaranRıck'ı filmin son bölümünde de yok etmez, sağa sola fırlatarak kendi sonunu hazırlar. (Bu arada, ' büyük' I mhotep bir hata daha y aptı, ama bize yutturamadı... Filmdc, gözlcrini aldığı adam, ileri derecedc mıyopru vc gözlüğü olmadan hıçbirşey göremiyordu... Imhotep bu miyop gözleri aldı ve hemen keskin bakışlarlaçevreyisüzmeyebaşladı...) Yağmurlu Hava sendromu: llıtchcock'un"Sapık"(Pscho, 1960) adlı klasığınden sonra filmlerde sadece duş yapmak değil, yağmurlu havada otomobillc yolculuk etmekdetehlikclihalegcldi. Yağmurlu havada otomobi I le giden fi Im kişisi ya kazaya uğruyor (Gerçek Suç/ True Cnme, 1999) ya da korkunç şeylerle karşı laşacağı bir yere sığınmakzorundakalıyor. Bak: Korku filmlerinin büyük çoğunluğu).. Ağırçekimlekoşansevgililer: lkiscvgi Marilyn Monroe... Ona klişeler de yakifirdı.