Katalog

5 AĞUSTOS 1999. SAYI 699 •'anck ile çalışmaya başladı. Fanck (1889974) eski bir kayak öğretmeniydi ve 913 'te çektiği ilk filminin konusu kayakçııktı. Bu yönetmenin önemi, o zamanın yay;ın film çekme anlayışının tersine, stüdyolaa değil de, açık havada, doğal mekânlarda alışmayaöncülüketmesindengeliyor. Arnold Fanck, 1926'da "Kutsal Dağ" (Der leiligc Bcrg) filmindc başrolü Lcni Riefensahl'le verdi. 1929'da,G. W. Papstiledağdouklannda büyük zahmetlerle ortaklaşa çckikleri "Beyaz Piz Palü Cehennemi"nin (Dıe veisse Hölle von Piz Palü) başrolündeyine tiefenstahl vardı. BirDolomitlerefsanesinlen esinlenen film, özellikle büyüleyici do;a görüntüleri nedeniy le çok övülmüştü. Riefenstahl, daha sonra Arnold Fanck'ın Montblanc Üzerinde Fırtınalar" (Sturme ıber dem Montblanc Der Weise Rausch, 930), adlı bir dağ filmindc daha rol aldı. 920'lerinbaşındaAlmanya'daortayaçıkan lağ filmleri, Nazilerin pek hoşuna gitmekeydi. Herhalde, neredeyse düz duvar gibi üksclcn dağlara hiç korkmadan, yiğitçe tırnanan film kişileriylc özdeşlcşiyorlardı. Jelki de Carmen ırkından, mükcmmel güellikpeşindekigüzelvegüçlükadınerkek pedenlerini öne çıkaran bu filmlerde, amaçidıkları sanatı görürgibi olmuşlardı. raksamadı. Birara, Hitler'in propaganda bakanı Joseph Göbbels tarafından neredeyse defteri dürülüyordu, ama o bir yolunu bulup tekrar göze girmey i başardı. Bu işbirliği, şcytanla işbirliği yapan saf sanatçınınacıklıöyküsününmodernbirversiyonuolarakgörülebılir. Leni Riefenstahl,iddia ettiği gibi, gerçekten safbir sanatçı mıydı, yoksa, ne yaptığını çok iyi biliyor muydu? Amerikalı ve tngilizlcr onun kullanıldığını düşünürkcn, Alman sinema otoriteleri, Riefenstahl'in Nazi olduğunu ve her şeyi bilerek yaptığını söylüyor. "Mavi Işık" fılmini çok beğenen Hitler, ilk Nazi parti toplantısını filme alması içinRicfcnstahriseçti.Ününüvebaşarılannıkıskanan Göbbels ise, 1933 y ılı boyunca onun bir varlık göstermesini engelledi. Riefenstahl, 1934'tekarşı manevralarlaGöbbels'i safdışı bıraktı ve Nazi partisinin üst düzey yönetici leriy le "yakınlık" kurmay ı başardı. (Yakınlık sözcüğünü özellikle tırnak içindc verdik. Savaşertesinde Alman basınında Riefenstahl'in asıl kariyerinı Nazi şeflerinin yatağında yaptığına i lişkin birçok dokundurma çıkmış, o da aynı sayıda iftira davası açmıştı). Bu arada, Nazi partı toplantısı ülke çapında büyük bir önem kazanmıştı. Ay lardır bununhazırlıklarıyapıhyor,heryerdebundan söz ediliyordu. Riefenstahl'in emrine 36 kameraman ve bir o kadar da yardımcı verildi ve sinema tarihinin en kötü ünlü belgesellcrinden "lradenin Zaferi"nin (Triumph des Willens, 1934) çekimleri başladı. Savaştan sonra, Riefenstahl bu propaganda filmini, "sadecc, haftaya bakış türünden bir haber filmi" olarak geçiştirmeye çalışsa da, pck inannia97, Leni Riefenstahl biyografisi). Amerikanvelngiliz sinema otoriteleri, Riefenstahl'i bir şckildc aklamaya karar vermiş gibi görünüyor. Filmlerine, geçerliliği tartışmalı bir estetik açıdan yaklaşıyor, bilinçli olarak Nazizmpropagandasını yaptığını unutuyorlar. "1934 Kylül'ünün başlannda, SA şefi lirnst Röhm'ün öldürülüşünden ikı ay sonra, Hitler, Nürnberg'de yapılacak parti toplantısını, mutlak egemen olarak kutlamak istedi. Bu zaferi; onun görevlendirmesiyle, 36 kameramanla birlikte, Leni Riefenstahl birbelgesel filmletespitetti. Propaganda gücünü önceliklc ustalıklı kurgusuna borçlu olan film, savaştan sonra (özellikle Amerikan ve tngiliz) eleştirmenler tarafından sinema esSudan 'daki belgeselden bir kare. (196672) tetiğinin büyük belgelerinden biri sayıldı. 'lradenin Zaferi' başlığını Hitler koymuştu dırıcı olmadı. Çünkü, bu iddia ettiği gibi saf (Lexikon des internationalen Films, cilt 8, s. birbelgesel değildi. Örneğin Hitler'in Mü 3895)." nih'te motosikletler eşliğinde yaptığı geçit 1998 sonlannda Almanya'da, Postdam Sitöreninianlatanbölüme, başka törenlerden nema Müzesi'nde Leni Riefenstahl'i konu alınma görüntüler de eklenmişti ve Hitler' i edinen bir sergi açılmıştı. Sergiyi gezen ve kürsüpodyumundayücelticiyakınplanlarla izlcnimlerini FilmDienst dcrgisine yazan gösteren sahne, stüdyoda çekilmişti. Volker Baer şöy le soruyordu: "Omuz omuza hizalanmış olarak Füh"Onun parti toplantılan ve olimpiyat rer' in önünden geçen yığınlar, bayrak denizi oyunları hakkındaki propaganda filmleri bave coşkun aryan yüzlerle 'lradenin Zaferi' zı gençleri etkilememiş, kandırmamış, şidAlman milletinin birliğini yüceltiyor. Diktadete ve savaşa hazırlamamış mıdır? (Film tör Hitler'in geçit yapan kitlelere ve kaz Dienst,28.12.1998,s. 15)." adımlarıyla yürüyen SS alaylarına çektiği 1936 Berlln Olimpiyatlan'nda... ateşlinutuklarla.savaşzamanındaki halkın acımasızlığı her ne kadar iç içegeçmişsede, Riefenstahl'in Naziler ıçinçektiği ikinci bufilminNazi ırkçıyasalan uygulamayasoünlü belgescl, 1936 Bcrlin Olimpiyat Oy unkulmadan biryıl önce, Kristal Gece'den dört ları'nı konu ediniyordu. Bu sporolayının bir yıl önce ve Polonya'nın işgalinden beş yıl Nazi propagandasına dönüştürülmesi ve belöncehazırlandığıunutulmamalı."(Cinema geselin de bunu kayıtlara geçirmesi* >ağların kadını Lenl... U Irıch Kurovvski "Lexikon Film" adlı kiîbında.yonılmak bilmcz bir kâşif olarak nislediği Arnold Fanck'ın önemli birsinema damı olduğunu, ekibinden birçok yönetnen vc görüntü yönetmeni çıktığını belirtior. Leni Riefenstahl de onun keşiflerinden liriydi. Gelcceğin bu kötü ünlübelgeselcisiıin, Arnold Fanck'ın dağ filmleriyle doğdu,unu söylemek yanlış olmaz. Riefenstahl, : anck ile çalışarak oyunculuğu, sinema tektiğini, ekip idaresini öğrendi. Arnold Fanck se 1940yılındaçektiği "Bir RobinsonEin tobinson" adlı yapımdan sonra, sinema filniyönetmenliğinıbıraktı. 1932 yılında Almanya sinemalanndagösjrilmeye başlanan bir film, Hitler'de büyük ıeyecanyaratmıştı:"Mavi Işık"(Dasblauc ,icht). Riefenstahl, scnaryosunu Bela Baısz ile birlikte yazdığı bu dağ filminin hem önetmeni, hem de başrol oyuncusuydu. Arnold Fanck'ın birçok filminde oynayan .eni Riefenstahl, burada ilk kez yönetmenıkyapıyordu. Film, konusunu bir Dolomitler söylenceindenalıyor. Köylülerincadı sanıpkorktu;uJunta adlı bir kız,dağlarda kimseninyerili bilmediği birkristal mağaraya sığınarak luzur bulmaktadır. Köylülere görc, bazı ;ençlerin dağatırmanırken düşüpölmesinin ebebi de bu kızdır. Günün birinde köye Vi;o adlı bir ressam gelir ve kristal mağaranın 'erini öğrenir. Bu mağarada hazine vardır. /igo, mağaray ı köylülere göstermeye karar 'erir. Hazineyle zengin olan köylülerin, Juna ile uğraşmaktan vazgeçeceğini düşünnüştür. Ancak, olaylarbeklediği gibi gelişnezvekızölür... Riefenstahl, bufilmde"Yüksek bir görsel ;tki duygusuyla Dolomitler'in güzelliğini /akalamış,amadağlan Fanck'tan daha güçübiçimdealınyazısı vemistiksırlarladolu omantik bir dünya olarak çizmişti."(Dieter <xusche,' Reclams Film Führer, s. 91). Şunu ia belirtmeden geçmeyelim: Naziler Alnanya'yı ele geçirdikten sonra Moskova'ya iiğınnıak zorunda kalan Bela Balasz, parasıiı isteyince, Riefenstahl "Yahudi"ye para idememek için, mahkemeyc bas. vurmuştu. Bukararomantikmasal, Hitler'in dikkatiliçektı. Leni RıcfcnstahrinsınematarihinJebir benzeri daha olmayan göz kamaştırıcı yükselişi bajjlıyordu. Yetenekli olduğu ka.lar, hırslı da olan 34 yasjindaki kadın, Hitler'ın açtığı kapıdan içeri gırmektc hiç du FAŞİST SİNEMA... "(...) Hiçbır faşıst film, nasyonal sosyalizmin ne olduğunu açıklamayı başaramamıştır. (...) VValter Rutmann "Alman Panzeri"nde (Deutsche Panzer, 1941) dünyayı ve hayatı dinamık ve ileriye doğru zorlayan bir şey olarak görür. Işçiler ve panzer süruculerı ılgı çekmez. Panzerler arazide sanki kendıliğınden ılerler. "Batıda Zafer" (Sieg im VVesten / Nolan, 1941) filmi, Siegfrıed Kracauer'e göre ılerleme gayreti düşüncesi verilmek amacıyla, Atman askerlerını sürekli hareket halinde gösterir. "lradenin Zaferi" (Riefenstahl, 1935) ve Hıtler'ın 50. doğum gününe ilişkin haftalık haber fılmlerınde insanlar neredeyse sadece yürürken görünür. Kameranın hareketi, mekânı da harekete geçırır. Hitler "lradenin Zaferi"nde Nürnberg'e girdiğinde duvaıiar ve üçgen catılar canlanır gibi olur. Yaşlı şehiı yürür ve büyür. Faşıst filmlerde toplumsal unsurlar doğasal olarak gösterilir. Doğasallaştırma, bütün alanları kapsar. Panzerler dev kertenkelelere, uçaklar korkusuz göçmen kuşlara benzer. (...) Riefenstahl ve dlğerlerinde faşlst kitle hareketi, ışığın karanlıktan doğması gibi verilir. (...) Işçiler makineyle, askerler silahla gelişir. Bireysel olan hiçbır şey görülmez. Faşist filme göre, faşizm kapitalizmın devamından başka bir şey degildir; kapitalizmin yabancılaşmayı ve yabancılaşmış çalışmayı en yüksek mutluluk ve gerçek amaç kabul eden bir çeşidıdır. Faşist filmlerde bıreye sadece halkın arasına katılma imkânı lütfedilir. Faşıst film, pek dılsel bir açıklama yapmaz. Hitler'in konuşmalarında önemli olan her sözcüğün anlaşılması değil, sesin güven, tesellı ve cesaret verıp vermediğidir. (...) (Ulrich Kurovvski, Lexıkon Film, s. 394041 y4 Riefenstahl, 13yılda bitirebildiği "TieflandOva"filminin çekimleri sırasında. (194053)