Katalog

20 Edgar Allan Poe öleli 150 yıl oldu, ama o şimdi, korku türünün en parlak yazarlanndan biri olarak yeniden yaşama döndü. Matrix, Kayboluş, Yedi gibi pek çok korku filminde ondan izler bulmak mümkün. Poe: Korkunun gözde imzası E dgar Allan Poe 150 yıl önce aşm alkolden yaşama vcda ettiğinde, belki de kendisini beş para etmez biri olarak görüyordu. Yazın alanındaki ünü konusunda her kafadan bir ses çıkmış, dergi çıkarmaktan yaşamla ilgili yeni birkuram geliştirmeye dek, clini altığı tüm öteki girişimleri başansızlıklasonuçlanmıştı. Kalemiyle yaşamını güç bela sağlayabiliyor, mektuplarındasürekli parasızhktan yakınıyordu. Hiçbir romanını gerçekanlamdatamamlayamamış, karnını doyurabilmck için birgazeteyeaşağılıkyazılaryazmakzorundakalmıştı. Yapıtlan, kendisine vasi seçtiği baş düşmanı Rufus Griswold sayesinde Amerika'da yanm yüzyıl boyunca yeniden yayınlanma olanağı bulmuştu. Poe'nun sincmadünyasında çok özel bir yeri olmasının ve biryüzyıl boyunca sinemaya, kimi örnekleri küratörlüğünü Alan Jones'unüstlendiği Ulusal FilmTiyatrosu'nda sergilenen.biryığınfilmkazandırmasının L nedeni de buydu. Aralarında DW GriıTith tarafından çevrilen iki filmin de oldugu k (Bdgar Allan Poe ve The Avenging ConsLcience), ilk Poe filmlerı, özellikle de •"The RavenKuzgun" fılminin ilk çevri[minde, yazarlayapıtlarını özdeşleştir|ine,onuöyküveşiirlerindekiolayla'nn kahramanı olarak yansıtma eğilimindedir. I942yılındaçcvrilcn r'The Loves of Hdgar Allan Poe"dan "Black Caf'in daha kısaltılmış 1994çevriminedekay' nı izleğe tanık olunur. Bu filmlerde Poe'nun şarkı söylerken damarlarıçatlayıpgeçyaştaölcnvcrcmlikuzini, aynı zamanda da karısı Virgınia Clemm ile kurmacalarındaki ölü ama bir türlü rahat duramayan kadınlar arasında bir koşutluk kurulur. Poe'nun Virginia'yatutulması, bir olasılıkla,onaesinkaynağıolmasındandı. Edgar Al lan Poe çok farklı türlerde yapıtlar vermiş olmasına karşın, dedekti föyküsünün iki ana türü olan bulmaca ve ruhsal dramanınyaratıcısı,bilimkurgununöncüsüsayılir. Poe'nun sincmadaki ünü korku filmlerinc olan katkılarından kaynaklanır. . MaryShelley, BramStokcrvcR. L. IStevenson filme uyarladıklan tek bir doğaüstü yaratıkla sinemada sarsılmazbirkonumaulaşmış olmalanna karşın, ' Poe sine Edgar Allan Poe... Yaşarken yazdıklarıyla zor geçiniyordu, şimdi S. King'i gölgede bıraktu maya bir düziney i aşkın yapıt kazandırdı, bu konudaStephen King'i bilegölgedebıraktı. Başka hiç kimsenin yapıtları Poe'nunkiler denli sık sinemaya uyarlanmadı: "Kara Kedi" (bugüne dek sinemaya en sık uyarlanan kısa öykü), "Usher Evinin Çöküşü", "Öykü Anlatan Yürek", "Kuyu ve Rakkas", "Kızıl ölümün Maskesi", "Morg Sokağı Cinayetleri"ve"Kuzgun. Poe o sırada yeni yeşermekte olan gotik akımın birparcası olmadığını,, "dehşet saçanın Almanya değil, ruh olduğunu" öne sürüyordu. Poe'nun birkaç öyküsünde hayalet ve vampirlereyerverilmcklebirlikte,ailesinde yaşanan fclaketler ve kimi dehşet verici olaylann (örneğin, diri diri gömülmek) kökünde, cinler ve perilerden çok, hep ruhsal sorunlar ^yatmaktaydı. 30'lann başında Bela fcLagosi ve Boris Karloff'u üne kavuşturan Dracula ve Frankenstein fllmleriy le Amerikan korku sinemasının ilk tohumlarını atan Universal Pic' tures şırketi bu kez kaynak olarak ül kede bu ışle uğraşan tek kişi olan Poe'ya el attı. Edgar Ulmer'in olağanüstü "Kara Kedi" yorumu ve "Kuzgun" bu döncmin en önde gelen yapıtlarıydı. Bu aradaelestirmenlerdePoe'yu yazın dünyasında göklere çıkarmaya ve her Poe filmini, ününe leke sürüldüğü gerekçesiyle, belli bir öfkeylekarşılamayabaşladılar. Poe,hiçkuşkusuz, estctiğe büy ük değer veriyordu; ama o, aynı zamanda da, haber uğruna bir köpeği ısırmaya hazırbirgazeteciydi vc üstünc üstlük çok içiyordu. Poe'nun buçclişkili kişılığiRogerCorman'ın60'lıyıllardayönettiği, "Usher Evinin Çöküşü" ve "Ligeia'nın Mezan" gibi, bir dizi filmde oynayan Vincent Price tarafından canlandırtldı. Poe filmleri Corman ve Price ile birlikte yepyeni bir boyut kazandı. Corman'ın ilk Poe filmlerinde onun kişiliğini çok daha gerçekçibirbiçimdeyansıtaninceliklibirnükte vardı.Gclgclelim,yönetmensonralançevirdiği "Kuzgun" ve "Kara Kedi" gibi f ilmlerde çok daha çarpıcıbirbiçemibenimsedi. Poe'nun sondereceyoğuniçselanlatımını canlandırmak kimi zaman çok güç olmasına vcöykülcriniuyarlamakbiryığınsorunuda beraberinde getirmesine karşın, yapıtlannın daha uzun bir süre sinemaya kaynak oluşturacağıkesin. Sondönemde çevrilen, "Kayboluş", "Aşçı, Hırsız, Karısı ve Aşığı", "Yedi" vc"Matrix" gibi filmlerde Poe'nun izlennerastlamakolası. Poe'nun, yazarlanbaşkalannınyapıtlannı çalmakla suçlamaya meraklı biri olduğu düşünüldüğünde, bu durum onu belki de hiç mutlu etmeyecek, ancak buııu engelleyecek bir şey de yapamayacaktı. Onun en büyük şanssızlığı,çoğubugündegüncelliğinikoruyan ve hâlâ geçerli olan, bıryığın görüşü alelacele kaleme alıp bunları anında unutuvermesiydi.^ The Guardian 'dan çeviren RlTA URGAN TURKCEDEKIESERLERİ Morgue Sokağı Cınayetı (Adam) Kızıl ölümün Maskesi (Nisan) Bütün Şiirleri (Korsan) Seçme öyküler (Epsilon) Arthur Gordon Pym'ın Öyküsü (Ayraç) ölümcül Öyküler (Kabalcı)