Katalog

CUMHURİYEI DERGİ GÖKHAN MERİÇ stünde yaprak süslemeler, arabesklerle altın yaldızlı boyali harflerin bulunduğu heybetli bir kapıdan geçtikten sonra, tarihin içine, dört yüz adım uzunluğunda, yüzadımgcnişliğindekiTopkapıSarayı'nınılkavlusunagirıyoruz. Saraya, Ayasofya'yabakanBabııllümayun'dan girerek yöneliyoruz. Topkapı Sarayfnda, MüzcMüdürüFilizÇağman'akonukolacağ.z. Turist gruplannı getiren çok sayıdaotobüs içinavludatclaşlaparkyeriaranıyor. Şanslı olup çabuk yerbulan araçlardan ziyaretçiler ıniyor.ÖzellikleUzakdoğulular'ınçokluğu dikkatiçekiyor.Onlan Araplarizliyor.Ziyaretçilcr arasında az da olsa Avrupalılar da yok dcğil. Tabii öğrcnci gruplannı da unutmamakgerck... Sergilenen cserler kadar, kendisi de eski olanbir müze; Topkapı Sarayı.Osmanlf nın cn öncmli sivil mimarlık escrlcrini de içeren Topkapı Sarayı Müzesi'niyilda2milyondan fazlakişiziyaretediyor. Budalstanbul'agelen, hemcn hemen hcr turistin sarayı ziyarct ettığı anlamınagclıyor. Osmanh'dan bu yana zaman zaman yapılanrcstorasyonlarlagünümüzegelebilen sarayın sorunları fazla. 1964'ten bu yana Topkapı Sarayı'nda görcv yapan ve halen müze müdürlüğü görevini yürüten Filiz Çağman'ın, Topkapı Sarayı Müzesi ve sorunları hakkındagörüşlerinıaldık: "Sorunlar çok.özelliklede böyle tarihi bir yapı içinsorunolmaması imkânsız. Eğersorun yok dcniyorsao zaman düşünün vc şüphelenın. Yapılan çalışmalarımız var. Yeterli mi değil mi derseniz, böyle bir yapı için yeterli olmak söz konusu değil. Yapılan işler maddigüçisteyenişler. Şartlarelverdiğince, bu işlerin üstesındengelmeyeçalışıyoruz." Çağman, sarayın belli bir bütçesi bulunmadığını söylüyor: "Bazı harcamalar için KültürBakanlığıtarafindangönderilenmiktarlar var. Ancak yeterli olmuyor. Zaten ülkemizdeKültürBakanlığı'naayrılanbütçene kadar kı?" Topkapı Sarayrnındiğergelırkaynağıda ziyaretçilerdenalınanbiletparaları.öğrencilerin bedava girdiği saraya, siviller 2 milyonlırakarsılığındagirebiliyor. Birde Topkapı Sarayı'nı SevenlerDerneği var. " Derneği, Topkapı Sarayı'nı gerçekten seven akadcmik çcvrelcroluşturuyor. Buradan eldeettiğimizgelirle sarayın günlükihtiyaçlarını karşılıyoruz. Kırılan camları taktırıyoruz,bozulankilitleronanlıyor..." Son günlcrde yürütülen temizlik çalışmaları, Topkapı Sarayı'nın yüzünü bir ölçüde "ağartacak" gibi. Çalışmalar, KültürBakanlığı Istanbul Restorasyon ve Konscrvasyon Merkez Laboratuvan Müdürlüğü denetimınde.ClF'insponsorluğundayürütülüyor. On bes.kişilikbirekiptarafındansürdürülentemızlıkçalışmaları.bcşyüzyıldırgerçekles.tirilenenkapsamlıçalışma." Yaşayan değerlerimizesahipçıkalım" fikrindendoğançalıs,malarikiyılsürecek..ClF'indışındasponsorlar da bulunuyor. Elmor firması sarayın tüm kaloriferkazanlannı, tSKl ise tüm suborulannı yenilemiş. Çağman reslorasyon çalışmalarının zahmetli ve kolay kolay bitmeyen işlerolduğunu söylüyor. Enönemli sorun 40binmetrekarekapalı alanı bulunan sarayın kubbc ve çatılarının kurşunlanması."Kurşun,kubbeveçatıların üstüne sağlıklı bir şekilde kaplanmamışsa akıntı meydanageliyor. Akıntı sonueundabinalarnem vesualıyor. Restorasyon çalısmalarında temel ve çatıyla ilgili sorunların en önde gelmesi gerekir." Hırsıkıntıdapersonelcksikliği. "Şuanda devletmemuruolarakçalışan 160 kişi bulunuyor. 1964 yılındaçalışmayabaşladığım zaman 350kişigörevliydi. Hemgüvenlikpersoneline, hem dc kalıtelı elemana ihtıyac var. Uzman sayısı yeterli değil." Sorunların sadeee binaların zamanla y ıpranmışlığından ya da ödeneksizlikten kaynaklanmadığını belirtiyor. Ziyarctçi sayısı da sorunlarayolaçıyor. "Yüzmetrekarelıkbır odaya günde on bın kışi gırerse, oradaki bağı I nemin derecesini siz düşünün. Bir taraftan bağıl nem, bir taraftan toz, bir taraftan ışık. Bütünbunlareserler için çok yıpratıcıoluyor. Bu müzcnin meveut eserlerinın yüzdc 8()'i organik: kumaş, ahşap, kâğıt, fil dişi, inci, tül..." Binalann ve sergilenen eserlerin, daha fazla zarar görmemesi için çözüm önerisi de getiriyor. "Topkapı Sarayı'nın bugünkü yapısı vebinalanylaelliyüzsencsonrasına sağlıklı birşckildcdcvrcdilmcsi çok zorgörünüyor. Eserleri barındırdığımız yerler zaten tarihi binalar. Buralar müze binasıolarak yapı lanmamış. Sarayın bugün sergi alanı olarakkullanılan pek çok bölümünü boşaltarak, çok az objeyle ziyaretc sunmak, depodaki escrlerle dc çok farklı, yınc bu çcvredc Topkapı Saray'lanoluşturmakenıyısıolacak." Birıncı avluda Darphanenin bıraz aşağısındabahçelerin, 'Bahçekapısı' adı verilen büyük kapısı görülüyor. Eğimli bir arazide bulunan ve tepe üstündeymiş izlenimini veren bu kapıdan, her zaman tcmız tutulan bir alana gıriliyor. (Jcncllıkle, cuma günlcri, devletbüyüklerıcamıdençıktıktan sonra buraya gelır, cınt oynarlarmış. Zaman zaman katılımcıların sakatlanınasıyla sona eren bu oyunları seyreden sultan hoijiıut kalırsa ve özcllikleoyunda zarar görenolmu!jsa,oy unculara içınde beş yüz akçc bulunan bir para kesesi verirmış. Devamı 17. yüzyıl Fransız gezginlerınden J.B. Tavernıer'ın 'Topkapı Sarayı'nda Yaşam'ından: "... Padi^ahgittikten sonra oyunubilenler avluda kalır, isterlersebütüngünüciritoynayarak geçırebilirler. Ancak, artık ne kadar iyi oynarlarsa oynasınlar, ne kadar sakatlanırsa sakatlansınlarhıçkimsedenhedıyebekleyemezler. Artık onların cesaretlerine seyircı olannepadişahkalmıştırnedebağışlarıdağıtacak vcznedar." Ccvdct Paşada, mcşhur 'Tarihi Cevdct'in 1 l.cildinde,IkinciMahmud'unciritoyunlarını izlemek için eski saraya gittiğını yazıyor. Japon turistler Babı Hümayun 'dan girerken... Eserleri kadar eski bir müze.., Güvenlik de sorun Gruplarını terk eden iki Arap turist, Babüssaadekapısındangeçipsoluğuikinci avluda alıyor;bizdepeşlerinden. Bu avlunun sağında sarayın mutfak ve kilerleri bul unuyor. O dönemde padişahın, valide sultanın, cariyelerin ve hizmetlilerin yemekprogramlan birbirinden farklı olduğundanmutfaklandaaynymı.ş. "Sofra başında yemek yemek sıradan bir olay değil, özenli birtörendi. Bütünbirgün boyunca da sarayın dehlizlerindcn bitmek bilmeycn türlü !>ekerleme ve s.crbet ta^ıy ıcılan, Valıde Sultan'ın, Kadın Efendilenn, Padişahın gözdelerınindaırelerınegıdıpgelırdi. Şerbct, harem kadınları arasmda çok beğcnilcnbırserinlikti,çünküçoğutatlıyadüskündü." Haremlc mutfak arasındakı 'sıcak' ılişkı, Alcv LytleGroutier'in'Harem/Peçeli Dünya'sında böyle anlatılıyor. Sarayın damak tadına düş,künlüğiindcn, M.deM.d'Ohsson 18.yüzyıldayazdığı'Osmanlı Imparatorluğu'nun Genel Görünümü' adlıcserındedesözediliyor: "Şerbetlennhazırlanmasınagöstcrdıklcri özen, Fransızların şaraplarını hazırlamaya gösterdikleriözenkadarkarışıktı.Şerbetler çeşitli mey ve sularına pek çok çiçeğin, örneğingül,fulya,hercaimenckşc,ıhlamurvepapatyalarınkariijtırılmasıylahazırlanıyordu. Sarayın en mahrem ycri llarem DairesL..