Katalog

18 Demir karkas üzerine betondan dökülmüştü. Cumhuriyet'in 50. yılı için dikilmişti Tophane'ye. Bir işçi heykeliydi. Salt bu nedenle tehlikeli gibiydi. Ama yine de ycrinden edilmedi. Çekici, balyozu, çarkı, kafası, kollan kırıldı. Sanki Türkiye'nin yaşadıklannın bir özeti gibi... kınlmıştı T MIJRATLRAL ophane Park ı' nda ne olduğu anlaşı 1mayan,kırılmış,dökülmüs.birbeton yığınıyıllardırduruyor. Aslındagözünıüzbu"çirkinliğealışmıştı.Tarih kavraminı çoktan yitirmiş bir lstanbul'da, yirmı beş yılftncesinibilcnleroçirkinlik yığınının birzamanlarbır heykel oldugunuhatırlayacaklardır. Beyoğlu Belediyesi,Tophane Parkı'nıbugünlcrdeycnidcn düzenliyor. Hertarafyenilenıyor. Yerlere kayrak taşları döşeniyor, taş duvarlartaşlakaplanıyor,sağasola betondan sunikayalıklaryapılıyor. llcykeldahaöncekisalaşparktapekokadargözebatmiyordu. Şimdi yeni dekorun orta yerinde bütün çirkinlıgıylcgözleronündc. Rcfahlı Beyoğlu Belediyesi, herhaldc tcpki çckerim endişesiyleheykeledokunmadı. Bu heykel eskısini ne yapmalı? Onarılsın diyenler var. Ancak heykel onanlmasi mümkün olmayacak ölçüde kırılmış durumda. Once çekici Yenisimiyapılmah? Buönerinin depek gerçekçı olduğu söylenemez. Refahlı bclcdiyedenyenibirheykel ısmarlamasını bcklemek tam bir t'antaziolur. Bu durumda cn pratık çözümün, hazır parkta inşaat devam ederken heykel eskisini de ortadan kaldırmak olduğu söylcncbilir. Bu çözüm yabana atılmamalıdır. Birpark heykelinin Türkiye'de yirmıbeij yıllık bir öınre sahıp olması, kuşkusuz, hayrete ve hatta takdirc bile değer. Kuzgun Acar'ın Tophane'deki heykellc aynı sırada Gülhane Parki'na konulan demir heykeli onyıl bilcdayanamadan yok olmuştu. Yinc Kuzgun Acar'ın l%7yılında, Anka. , , ı • ı Bu isçi heykeli yarısı eörünen bir dişli çarkın önünde duruyordu. Mağrur ve uüclü bir eörünüsü vardı. J nındışduvarınaycrleştırılen, * 16 metreeni 6 metreboyuile Türkiye'de ya heykclin yerinde olduğu gibi bırakılması dü ma olanağı bularak meydanlara çıkıyordu. şüncesınikuvvetlibirbiçinıdesavlar. Doğal olarak resmi heykellerin dokunulpılan cn büyük metal çalı:>malarından bırı Tophane'deki heykel, bir i^çi heykeliydi. mazlığındandasıyrılmıijlardı.Herşeyedoolan "Türkiyc" heykeli topu topu altı yıl yeBirerkek işçi,yarısı görünen birdişli çarkın kunmayı çok sevenhalkımız ilkkez bir heyrinde kalabılmıştı. Şu halde Tophane Parkı'ndaki heykel eskisi doğal ömrünü zaten önündeduruyordu. Ayaklarınıhafifçeayır keledokunmanındatadınıçıkardı. mi!>tı ve yere sağlamca basıyordu. Gövdesi fazla.sıyladoldurmuşolarakkabuledilebilir. Muzaffer Doğan Ertoran'ın işçı heykeli ve başı dimdikti. Mağrur ve güçlü bir görü çizgi dışındaydı. Çekiç, resmi otoritelerın Bir gece ansızın ortadan yok ediliverilse, nüşü vardı. Çıplak göğsü ileri doğru çıkmış"bir heykel daha yok edildi" gibi tepkiler gözündc herzaman şüphc uyandırmak için tı.Gözleriuzaklarakilitlenmiştivesağelingöstermek de çok anlamlı olmaz. yeterli bir nedendi. Çekiç sakıncalıydı. Özeldebalyozçekiçarasıkocamanbiralettutulikle bir isçinin elındekı çekıç kat bc kat saOlmaz mı? Hayır olur: Bu heykel aynen yordu. kıncalıydı. Helebu çekiç Ertoran'ın heykekalmalıdır. Bu talep,elbettcki,önceliklesalindeki gibi balyoz karışımı büyük çekiç natsalendişelerinifadesidir. Heykelin yapıldığı sıralarda Türkiye 12 olunca, iş artık komünizmi övmekten çıkıp, Tophane'deki heykel, heykel sanatımızın Mart döneminin alacakaranlığı içindeydi. kışkırtıcılıkkapsamınabilegirebilirdikibubaşyapıtlarındanbirideğildi.Sanatçısı.sade Cumhuriyetin 50. Yıldönümü kutlamaları nun kamudaki karşılığı "vatan hainliği"ne bir kompozisyon içinde, basit, dengeli ve ol kapsamında Istanbul Belediyesi'ndcbirkodukçabildikbirfigürasyonagitmeyitercih miteoluşturulmuştu. Belediye Başkanı Fah cşdeğerdi. Öte yandan ışçının önünde durduetmisjti. Demir karkas üzerine betondan dö ri Atabey'di. Komite, yirmi heykeltraşaken ğu dısli çark da çok kuşku vcrıcıydı. Kurucuları askeri mahkemelerde yargılanan ve külmüştü. Doğrusu fazlabirözelliği yoktu. tın çeşitli mcydanlarına konulmak üzere Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılan Buna karşın yine de yirmi beş yıl içinde bir heykel sıparışı vermiijti. Tophane'deki işçı Türkiye İşçi Partisi'nın amblemi, işçi ve heykeli binlerce yıllık birantikheykele döheykeli de bu sırada heykeltras MuzafTer köylü sınıflarını sımgclcycn çarkbaşaktı. nüstürmeninbaşarısınınvebirhcykeli yirmi DoğanErtorantarafındanyapılmıijtı. Heykel bu nedenle sosyalizmidc çağnştırıbcşyıldırhâlâyokedememışolanyükseksaBatı anlamında figüratif heykelle ancak yordu. natseverliğimizin üstün bir abidesi olarak buyüzyılınbaşlarındayüzyüzegelenTürkiaynen yerinde kalmalıdır. ye'dc heykel, rcsmi söylemin veestetiğin bir Heykel Almanya'ya giden işçilere adanuzantısı olarak mcydanlardahep üniformalı mıştı. Tophane Parkı'nın hemen yanında AlPark ve meydan heykelleri kentle, kentliymanya'ya giden ışçilcnnışlemlerinin yapılle, kentin tarihiyle bütünleştıkçe sanatsal de olarak yer alabilmiştı. 1973 'te yapılan heydığı lş ve İşçi Bulma Kurumu'nun bulunmağerlerinin ötesindc anlam ve değer kazanabi kellerin çoğunda Cumhuriyet düşüncesi ya sınedeniyleTophane'yekonulmuştu. lirler. Bunagörc, Tophane'deki heykel eski da Cumhuriyet uygulamaları soyut olarak ifadeedilmişti. Diğerlerinde ise ünifbrmasininlstanbul'la.hattaTürkiye'ninson yirmi Heykel, sakıncalarına karşın yerinde kalasız, serbest figüratif çalışmalardikkatiçekibeı>yılıyla tam birbütünleijme içinde olduğu bilmişolmasını, büyük olasılıkla ithafcdilyordu. Heykel ilkkez üniformasındansıyrılçokkesinbiçimdesöylenebilir. Bugerekçe, diğiyadellerdcki işçilere borçluydu. YAŞAMAK İÇİN KİTAP •KUYORUZ. BİZ •KURSaK •NLaR da •KUY«RLaR. 1317 Mayll 1998 1. Istanbul Ço<uk n Gcnfllk Yayınlan Fuarı TÜYAP Serçl Salonu Tcpcbası • Istanbul 75 numara Okumalı Boyama Kitapları yazan Mine Soysal Güldehen Ozbay • DENİZ • ÜLKELER • SANATÇILAR Ala Kitapları yazan Mine Soysal Serdar Sönmez ALA • MERMER KENT PRİENE DAĞLARDAKİ TANRILAR LABRAYNDA • HAREMAĞASININ SIRRI Jose Luis Velasco Ispanyol yazar \oii Luis Velasco'nun ülkesinın zenqın kulturler mozaığını gençlerin zevkle okııyabıleceklprı bir dılle dktardığı sıradıjı bir tarihsel polisiye. Dugıtnu ve ibteme adresl Mevlut Pchllvan Cad 20/2 üayrettepr 80290 IsUııhul Tcl 0212 212 09 71 Faks 0212 212 w ıp rMaıl mıa«lıırk nfl yofi ışı ğ ı gün hii kitaplıjjı