Katalog

19NISAN 1998. SAYI 630 Istanbul Üniversitesi, Çapa Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı'ya göre cinsel işkencenin ifade edilmesi, işkencecinin amacını önleyecek. Işkenceye uğrayan da yalnızlık ve soyutlanma duygusundan kurtulacak. Prof. Fincancı, Adli Tıp'ın işkenceyi değerlendirmesine ve yaşanan açmazlara dair sorulanmızı yanıtladı.... Masadaki süah ve rapor resi var. İşkence sıklıkla resmi olmayan gözaltı süresi içinde gercekleştiriliyor. lnsanlann iyileşmesi bekleniyor, sonra muayene getiriliyor. Hekim muayene sırasındahiçbirşey göremiyor. Saptanacakbulgularçoğunlukla iyileşmiş,düzelmişoluyor, bir veri oluşturulamıyor... Hekimlerin de olayla ilgili bilgileri, sorma gibi bir alışkanlıkları da yok. Neden? Hekimlerin bilgi ve deneyim birikimleri eksik. Görev yerleri adliyelerin içinde olduğu için zamanla hekimlik özelliklcrini kaybetmeye başlıyorlar. Hastaya bir soru sorduklarında, acaba şimdi savcı gibi mi davranıyorum ya da hasta hakkında yargıç gibi karar vermeye mi kalkışıyorum gibi kaygılar güdüyorlar. Bir sürc sonra hekimindebunları yapması gerektiğini, hekimin bakış açısınınçok farklı olacağını unutuyorlar. Çöziim... Adli tabiplerin devlet hastanelerinin içinde olması.Diğerhekimlerilebirlikteolmak, başka uzman hekimlcrden görüş istemeyi kolaylaştıracakvetartışabilmeolanağısağlayacak.Meslekdışınaçıkmaması için, hekimin ilişkisi cumhuriyet savcısıyla, yargıçla değil yine hekimlerle olmalı. İşkencenin önlenmesindehekimleryeterince duyarlı davranabiliyorlar mı? Hekimler, işkencenin kastı göstcrdiğini, hukuki bir tanımlama olduğunu, bu nedenle de hekimin işkence yapılmış ya da yapılmamış, işkenccy le uy umlu ya da uyumlu değil diye bir görüş bildirmesinin uygun olmadığını düşünüyorlar. Aslında bu çok büyük bir yanlış. Çünkü Dünya Tıp Birliği işkenceyi tanımlamışvetanınınkonmasında hekimin sorumluolduğunusöylemii}. İşkence hukuki değil, bir kliniktanımyanitıpdışı değil... İşkence gören, yaşadıklarını anlatmaması için baskı görüyor. Aynı baskı işkenceyi belgeleyecek hekim için degeçerli mi? Ikitürbaskıdansözedebiliriz. llki devlet memuru olarak çalışıyor olmaktan kaynaklanan baskı hissi. Ikincisi gcrçek bir baskı. Hastay ı getirdiğinde, masanın üzerine silahı koyup raporu böyle yazacaksın diyen ya da kapıdan çıkarken raporu açıp okuduktan sonra yırtan, kcndisine uygun rapor alabileceği, uygun doktorarayan görevlilcr var. Bu sıkıntılar nasıl aşılabilir? Bir proje hazırladık. Birinci basamak hekimlcrine eğitim vermeyi amaçlıyoruz. Rapor formları hazırlıyoruz, bu formlarda her bilgi olsun ki, hekim muayeneyi yaparken şunu da sormasam olur gibi düşünceye ka Adli Tıp, cinsel işkenceyi nasıl tanımlıyor? Cinsel işkence gözaltına alınanların çırılçıplaksoyulmasıylabaşlıyorve herzaman cinsel organlara herhangi bir cismin ya da doğrudan cinsel organinsokulmasışeklinde sonuçlanmıyor. Ancak, cinsel içerikli sözler kullanılmasını, cinsel iijlevinaşağılanmasını ya da yakınlannin cinsel işkenceye uğratılacağı tehditlerinin vurgulanmasını da cinsel işkence olarak tanımlıyoruz. Cinsel işkence nasıl tespit ediliyor? öncelikle böyle bir işkence yaşandığının ifade edilmesi gerekiyor. Gözaltına alınanların hemen hemen hepsi cinsel işkenceye uğramalarınarağmerıbunudilegetirmiyorlar. Muayeneyegeldiklcrindediğer işkenceyi tanımlıyorlaramacinsel işkenceye uğradıklannı anlatmıyorlar. Üzerlerinde genel kültürün, geleneklerin verdiği bir baskılama var. Bu açıdan, bu konuda net verilere ulaşabilmekçoksıkıntılı... lşkenceci de bu baskılamaya, bu geleneklere yaslamyor... İşkencenin amacı, kişinin kimliğini ortadan kaldırmak, toplumdan soyutlamak ve tek başına bırakmak. Bizim gibi gelenekleri yerleşmiş, kapalı, erkek egemen birtoplumda, cinsel işkence insanları daha fazla yalnızlaştınyor. Elektrikverildiğindede kişinin kimliğine bir saldırıyöneltiliyorama cinsel işkenceye uğrayanlar bunu pay laşıp en azındanyalnızlıktankurtulmaolanağındanyoksunkaldıkları için işlevi daha fazla bir işkence yöntemi olarak değerlendirilebilir. Cinsel ya da değil, bütün işkenceye uğrayanlarınveavukatlarınınAdliTıp'tan, şikayetlerivar... Bir ülkededevletin işkence yaptığını söyIüyorıi7 ama tam da o dcvletin rcsmi kurumundan bu işkencenin bclgelenmesini bekliyoruz. Bu, ciddi birsıkıntı. Bununçözümü bilirkişilığıbağımsızyapılanmalarınüstlenmesinde. ikinci sıkıntı işyüküyleilgili.Çok azsayıdabirimvarvebaşvurusayısıçokyoğun. Toplu olaylarda muayeneye beş yüz kişiyibirandagetirebiliyorlar. Bukoşullarda beş yüz kişinin aynı gün içinde muayene edilmesine olanak yok. Çok merkezi bir yerdeki birimin, yıllık poliklinik kaydı 20 bin. Bu,hastaya ancak şikayetınvarmısorusunu sormakiçinzamanayırmakdemek... Masta, "İşkence j»ördüm" demesine rağmen geriçevrilmekten yakınıyor... Bir resmi, bir de resmi olmayan gözaltı sü pılmadanosorularıyöneltsin... Hekimin güvenliğinin sağlanmasıyla ılgıli olarak da önerimiz şu; rapor hastayı getiren güvenlik görcvlisinin eline verilmesin, kuryeyle ve mühürlüzarfla doğrudan cumhuriyet savcılığınagönderilsin. Başka... İşkence raporlarının bir örneğinin de, meslekörgütününoluşturduğubağımsızbir komisyonca değerlendirilmesi gerekiyor. Bir denetiminolduğununbilinmesibılc rapor verirken hekimin birtakım farklı yönelimlerdebulunmasını, hekimlik etiğine uygun olmayan davranışlara yönelmesini engelleyecektir. Bu projelerin hayata geçmesi olası mı? Buönerilerimİ7İ Sağlık Bakanlığı'nagötürdük, oldukça olumlu bulundu, ama son şekli verilmedi. Adalet Bakanlığı da bunun tarafı ve bunlan kabul etmcsi gerekiyor. Bunlar uzun vadede gerçekleştirilebilecek vesiyasi yapılanmaya dair çö/iimler. Bugün için ııe yapılabilir ya da yapılıyor? Alternatifraporbırçözümolabilir. Buraporları hazırlayacak birimleri oluşturmak için çaba gösteriyoruz. Istanbul'da Tabip Odası, Adli Tıp U/rnanları Derneği ve Baro'nun ortak projesi kapsamında, başvuru olduğundaalternatif rapor düzenlenebiliyor. Alternatif rapor için kim başvuruyor? Mahkemeler raporu dikkatealıyormu? Genellikleyakınıcınınavukatıtaleptebulunupalıyor.Mahkemenin bunu kabul edip ctmcme yetkisi var, fakat bu güne kadar alternatifraporlan değerlendirmeye alıp, yeniden Adli Tıp Kurulu'na görüş sorulması yolunagittiler. Buönemli bir şey. Yine resmi bilirkişi olarak Adli Tıp Kurulu'ndan görüş sorulur ama en azından dosya kapanmak üzereyken, karar aşamasına gelmişken kafada birsoruişaretiuyandırıyor. Şüphesanıklehine değerlcndirildiği için rapor, işkenceyi yaşayanların.görenlerinlehinedeğcrlendiriliyor. tşkencenin psikolojik etkilerinisaptamada, Adli Tıp ne kadar yetkin? Hastanın psikolojik açıdan bakıldığı kurullardaki muayene yöntemleri de eksik. Psikiyatrik açıdan muayenede zamana gereksinim var, çeşitlitestleryapılması gerekiyor, yapılamıyor. Tanı bir muayenede koyuluyor yani... Evet.yetcrlikanaateldeedemezsetekrar da çağırabi 1 ir ama bunu çok fazla yapmıyor. Çünkü öylevakalar var ki, Diyarbakır'dan, Erzurum'dan, Malatya'dan geliyor... Tekrar gelmeleriniistemek kolay değil... Resmi bilirkişiden sivil bilirkişiye geçiş sağlanabilecek mi? Sivil bilirkişi isteği iki yıldırgerçekleşmedı. Bu alanı kolay bırakmıyacaklar çünkü çokönemlibiriktidaralanı. Altcrnatifrapor düzenleme, üniversitelerin anabilim dallannınbütününeyayılabilirseozamansınırları daralacak.Ne kadar resmi bilirkişi diye ortaya çıksalarbile, CMUK'a göre, ünıversite anabilim dallarıdaresmi bilirkişi olarak geçiyor. Buyüzden kabul etmek zorundalar. Sonuç olarak cinsel işkenceye uğrayan biri nasıl davranmalı? Muayeneye götürüldüğünde doktora yaşadıklarını rahatça ifade edebilmeliler ki doktor da ona göre muayene yapabilsin. Söylenmediğinde hekim düşünmeyecektir, çünkü böyle bir muayene istek ve izne bağlıdır. İşkenceye uğradıkları giysilerini incelenmek üzere hiçbir işlem yapılmadan saklanmaları gerekir. Erken dönemde muayeneye gitme şansı yakalanmışsa, spermelerin ölü de olsa bulunabileceği süre bir hafta örneklerde ölü sprem bulunması bilc çok değerli olabilir. Üzerlerinden toplanacak kalıntı lar da çok önem taşıyor, adamın vücut salgılan.kıllan olabilir ve tespit edilebilir...^