Katalog

T" 12 "Bez Bebek" ve "Soğuktu ve Yağmur Çiseliyordu" filmlerinin yönetmeni Engin Ayça'ya göre sinema hayatı görme, algılama ve yorumlama aracı. Türk sinemasının karakter kaynağını Karagöz, meddah ve masalda arayan Ayça, yeni sinemanın Yeşilçam'a tepki içerdiğini ','." ,' söyledi. Ayça, başrol ve karakter oyunculannı mask tipler, filmleri ise soyut öyküler olarak tanımladı. CUMHURİYETDERGİ çcşit.Anadolu'nunsesi olarak iktidaroldu. Bununla birlikte Türkiye'de iislııp değişti. Ciöçlegelenlerkentli olma isteğini geride bıraktı. Bir çeşit popülist, "halkçı" politika gündeme gctirildi. Sinema da ise Yeşilçam dönemi başladı. • Sinema Anadolu"yaelektrikle birlikte yayıldı. Film pazarı genişledi. Talep arttı ama bunu karijilayacak kadrolar yeterince hazırdeğildi. Herkesfilmçekmeyebaşladı. Birilerine"Senşunual,kameramanol"denildi,birba!jkasma"Sen sanattananlarsın, gel yönetmen ol"yada"Senin elinkalemtutuyor, gel senaryo y az..." • K.apitalistbirsınifoluş,muşdeğildi,serıııayebirikimi,yatırımcısıyoktu. Sinema pahalı birolaydı, yapımcıların parası aneak bir filmeyetiyordu. Filmdengelenparasermaye birikimi olnıası gerekirken başka yerlere aktarılıyor, filmüretimsermayesinedöniiştürülmüyordu. Buyüzdenfilminiflasetmcmesi.mutlııkaparagetirmesigerekiyordu. • Yeşilçam'ın"seslendirme"döncminde filmlerçevrilirkenespriler, konuşmalarda dönüştiirülüyordu... I'erdi Tayfur'ıın seslendirdiğiLorelHardi'yle Amcrikalılar'ın LorelHardi'si aynı mıdır? Ikisini de seyrettigimizde bizc le/zetli gelen Kerdi Tayfur'ıın seslendirdiğiydi. Bu, özgün yapıtı bozmak mıydı?Hayır, bunuböylegörmemeklazım. Birçejjitmeddahlıkyapılıyordu.Seslendirmeci filmi seyireiyeanlatıyordu. O film artık özgün bir film dcgil, meddahın filmiydi... • Yafilmçekmek.onasılöğrenilceekti? Türkiye'ye gelen filmlerebakıp, taklitedcrek... Taklit cttiklcriııdc "bizdcn" bir^eyler yarattılar. Yeşilçam, filmi bi/.den kılmaya çalıs. ırken yönctmeniy le, senaristiy le, kameramamylabirçcsjtkolektifmeddahlığıüstlendi. Meddah, kırsalla birlikte masalcıya dönÜ!>tii. • Ye^ilçam'danelerinyapılacağı.nelerin yapılmayacağı kurallarabağlıydı. Diyelim birkadınkötüyoladü^tü.Tekrardüzelsede hayatın içinercsmen gireme/.di. Yaölecek ya Kazageçirecekti.Onuniçinmutlusonyoktu. Seyirci Türk filminde farklı s.ey istiyor, yabancıfilmdekimutlusona,onlaryabancıyaj pardiyordu. 9 Batılı sinemalardaki karakterlerTürk sincmasmdayok. Masktiplerve başrol ileki ben buna mitik tipler diyoıunı bir de karakter tipler var. Kadınyadaerkek.başıoldeki tipleri araştırdığimızda köklerini masallardabuluru/. Ister AyhanIşık,istcrYılmaz Güney oynasın aynı crkektir, köroğlu tiplemesidir. Kadmlarda ise C'ahide Sonku, Fatma G irik ya da Türkan î>oray oynasın, hepsi aynı kadındır. Birdekonıikerkek vardırkio da ister burjuva, ister köylü olsun, Keloğlan çizgisidir. J • Karaktertiplerinkaynağı ise Karagöz yadaOrtaOyunu'dur. • Türkiye, Demokrat Parti, 2. Dünya Savaşı, Kore Savaşı, 60 askeri darbesini yani çok sıcak toplunisal olayları yaşamış. Türk sinemasınabuyöndenbireleştirigeliyor.neden buolayları anlatmadı? Masal geleneğindebunlaranlatılmazki. Masalıngeleneğinde soyut öykü anlatmak var. • Somut öykü anlatmanın önünü kesense sansürdü. Devletin sinema konusunda biliııçli tek tuvrı buydu. Yeşılçam"garanti"y^ oynadığı için bu tür riskleri göze alamadı{. Sansüre karşı bir kampanya y ürütüldü am$ yürütenlersincmadışından insanlardı. ! • Yeşilçam sansüıii savunmuştur. (,'ünkii ön sansüre (senaıyoaşamasııula)garantısf gözüyle bakmıştır. "Bitmi.'J filme para lıarcaldım.dönüşüm yok, riske giremem" demiştiı'. Bu işlcyişin dışma çıkmak isteyen yönetnıenlerolmanıı.'jmr.'Olnıuş.ürneğin.Omer l.iitfı Akad. lilli film yapnuşsa,4ü'ı Yeşilçamtar/ı içindedir, diğerleri Akad'ın kendi 'Sinema dönemeçte' Yönetmen Engin Ayça, sinemayadairgörüşlerini aktanrken Türk Sinemasının dününü ve bugününü dcğcrlendirdi. Ayça, "Benim sinema için söylcdiklerim ve savlarım yüzey araştırması, asıl olan kazı yapmak " dedi... • Benim için sinema, hayatı görmc, algılama, yorumlama vedüşünceleri,duyguları başkalarınailetmc aracı. # Sanatçı, siyasi bir kiınlik taşımak zorundadir. Sanatçınm, yasadığı topluma olduğukadarkullandığısanatadasorumluluğu vardır. Kullandığı aracın kcndisinde ne türdeğişiklikleryaptığı.yeniboyutlargetirip getirmcdiği de önemlidir. Çoğunlukla isin bu tarafı yok sayılıp topluma kars.ı angajman ünplanaçıkarılıyor. # Siyasi angajmanın sınırı nedir? Eğersiz bellibirsiyasetinanlayışmıgözetmişscniz, biraşk filmi yaptıgınızda"Şimdi aşknereden çıktfgibi elcştirilere maruz kalırsınız. Ama bir sanatçı olarak yönetmeninaşk filmi yapıpseyrettiımehakkıyokmu'.'Scyireineclen yönetmenden biraşk filmi bcklemesin? • Türkiyc'de sinemanın ilk dönemi tek partiCHP'nin vecumhuriyctingenelpolitikasına uygundıı. Yukarıda dogru sanılan şcylerin kabul ettirilmesi vctoplumdayerleştirilmesi öngörülüyordu. Sinema, tiyatronun yanetkinliği gibi varlık gösterdi. Muhsin Ertuğrul kendi bildiği konuları,oyunları aktardısinemaya...Oyıllardabirkentlikimliği vardı vc Istanbul'a gelen kişi kentliolmayaçabasarfediyordu. # Demokrat Parti, siyasetc AnadolıTnun, Anadolutüccarlarınıntepkisinigetirdi. Bir Enf>in Ayça'ııınjilnıi "Bez