Katalog

CUMHURİYET DERCİ hlar"(Köylüler)filmindeEisensteinetkisiningözdenkaçmadığıüstünbirsincmatografik dil sergiledi ve böy lece apaçık bırpropagandafilrnınesanatözclliklenverdi. Bu zaman dızınscl gczıde ilerledikçc, siyasal dil gittıkçebelirginleşti. örneğin Ajdar Ibragimov'un, Nâzım Hikmet'ın bırsenaryosuüzerincgerçeklcijtirdığr'BirMahalIeli lkiOğlan"(1957)filmindeikiarkada:>ne • olursa olsıın baskıya karşı savaşım vermeye kararlıydı ama ne yazık ki biri, kör kör parmağımgözünekapitalizmısimgeleycnzengin vegikelbirkadıntarafındanayartılıparkadaijinıelcverecekti... Blr Oüney kentinde... 1960'larda odak noktası dramatik filnılerdı. Örneğin Gassan Seıdbey li 'nin 1967 yapınıı "Sen Niye Susuyorsun?", sevgi, bağlılık, bulunç (vicdan) gibı konular üzcrinde düîjündijrenbır'yorfılmiydi lildarGuliev'in sanayileşmışbüyükkentilelaşraka.sabalannınataerkilgelenekleriarasındabocalayan bir kahramanı görüntülcyen 1969 yapıını "BırC'enubıın Saharında"(BirGüney Kentinde) filmi ilkyılların müzikli güldürülerinden vepropagandayüklükolhozfılmlcrındenyenibiranlatımagcçiştetemeltaşısayılır. Bugibigırişimlerkuşkusuzsansürtarafındanönlenmeyeçalısılmıştı. "Bir Cenubun Saharında" gıbı Nıkıta Mikhalkov'unbırkaçyılöncc Istanbul Ulııslararası Film Fcstivali'niaçan 1994yapımı "Güneş Yanığı" filminc de imza atan Rustam Ibrahimbekov gibi yetenekli senaryo yazarlarının devreye girmesiyle kimlık arayiiji, eski düzen ileyeni düzcn arasındaki çelişkılcr, mafya ve yolsuzluk gibi toplumsal kötülüklerdekonuolmayabaşladıfilmlere. Valeri Kerimov'un 1987yapımı"Hamyerli", Gussein Meklıtiyev'in"Süt Dışinin Ağrısı" filmi bunun bırerörncğıydı. Gorbaçov döneminde tüm Sovyetleri saran tipik perestroika filmlerinden sonrabağımsızlıkla birlikte tüm film yapımı dıırdıı Azerbaycan'da. Moskovaıletümbağlantıların bırden kesilmesi birdızi sorunyarattı. EskidenbirçokfilmmMoskova'nınıstedığı gibi, örneğin kolhoz yaş.amtnı, Sovyet dü/eninin getirdiği mutluluk veözgürlüğüvurgulayacak biçimde yapıldığı, filmin bitiminde bilealınyazısınınMoskova'yabağlıolduğu doğruydu. Öte yandan yetkcli biçcmdc de olsagiderlerı Moskovakarşılami!j,dağıtım sorumluluğunudaonlaryüklcnmişti. Ayaz Salayev 'în " Yarasa "fllminden... r>üş ve Yarasa ,Şn kısa zamanda bcya/pcrdcnin yolunu tuttu. Bunlardan bırı, 1917 yılında gerçekleşen "Arşın Mal Alan" kısa zamanda en sevilcn filmoluvcrmışti. 1945 yılındayeniden görüntülcnenöyküsündeRczaTakhmassıbıle NicolasLechenko,dapdaracıkarasokaklan vecıvılcıvılpazaryeriaşkcilvelerinezcmin olanegzotıkbirkentçizdiler. Buyenı vcrsiyon savas.ın ardından gerçekleşen ılkfilmdi. 1935'te, Bori.s Barnet ve Samed Mardanov'un sessiz film biçcmini bilinçli koruyarak perdeye getirdiği ilk A/eri se.slı film, "Mavi Denizin Sahilındc"nın konusudaaîjk üzcrıneydi. Deniz kazasından kıırtulan iki arkadaşın, sarışın Aliocha ile esıner Yusuf'un 'Komüni/m Ate^i' kolhozubaşkanı güzellergü/eliMasha'yaduyduğukarijilıksı/aşkıgörüntiilüyordu.Seyırcı,bıra7safda olsa ıçten anlatımlı bu fılmın apaçık siyasal sımgelerınıbılehoşgörüilekarşıladı. 192ü30yıllarınındevrimco^kusuiçinde Rus Barnet ile Azeri Mardanov'unki gibi işbırlıklendeazdcğıldi. Vsevolod Pudovkın ılelgorSavccnkoıleGürcüNikolaiShengelaya ve Rrmeni Amo BekNazarov da gerek film yapniak gerckse Azcri sinemasınadestek olmak için Baku'yageldiler. Amo BckNazarov, üç Kafkas cumhuriyctını birbirine kenetleyenhalkagörevınıüstlendi. 1929 yılında Baku'da çektiği "Yanardağ Üstündeki Ev" filmi kcntin çok uluslu işçi Miııfını anlatan ilk Azcri filmlerinden biriydi. Buüjbirlıklerinıngcnçyönetmenlcrineğıtımine biiyiik bıretkisı oldıı. Örneğin Samed Mardanov, 1939 yılında gerçekleştirdiği, 1919 köy lü ba^kaldırısmı konu alan "Kand CÖNÜL DÖNMEZ COLİN zerbaycan, Kafkas cumhuriyetleri urusındu sincması belki dc en az tanınanülke GürcülerShengelaya aılesi ile ya da şımdilerde Fransa'daya^ayanOtarlosclianiilegururlanabılirlcr, LnnenilerParadzanovileövünebilirler; oysaen koyu sinemaseverin bile tanıdığı kaç A/eri yönctmen vardır? (^ağımızdakibııgörelıbelırsızliğekarşın, sinema çok erken ba^ladı Azcrbaycan'da. ÖıneğinBakuılakigoNterimlerParis'iüçyıl arkadan i/ledi. Ondokuzuncu yüzyılın sonuna doğru yaşanan ekonomik devinim yaşamın her yönünü olumlu ctkilediğinden ilk f ilm, diğer bazı cumhuriyetlerden çok daha öncc I9l6'dayapılmu>tı. Popüleroperalarda Yeni kuşak... Bugünyenıkuşağındüşünccleriniistediklerigibianlatmaüzgürlügüolsadaözclkay Azeriyönetmen Eldar Ciuliev (en sağda)... 1917 yapımı, "Arşm Mal Alan'