Katalog

21 EYLÜL 1997. SAYI 600 sonra (süresi bazen altıyedi saati aşan) konserlerinc Bakhtin'ci anlanıda karnavalesk birözkazandırdılar. Palyaçolarjönglörler, ateş yutan adamlar, cgzotik dansçı lar... Sahneyi karnavallaştınyor, ütopyanın provasını yapıyorlardı. 1973 yılında evlenen Suzuki, karısının da ctkisiyle,YehovaŞahitleri'nekatılıncatopluluktan ayrıldı. Bunun üzerine, Can üyeleri bir daha aralanna dışarıdan vokalist almamayakarar verdiler; vokali Schmidt ve Karoli üstlendiler. DördüncüalbümlerininadınıbirTürklokantasındagördükleribirkonserve kutusunun etiketinden seçtilcr: Ege Bamyası. Onu izlcyen albümleri Future Days'de,bugünambientolarakadlandınlan atmosfcrik müziğin ilk örneklerini sundular. 1976'dabirsürprizgerçekleşti:Can, Pink Floyd'ungitarcısıDavidGilmour'unyazmış olduğıı "I Want Morc" adlı parçayla tngiltere listelerinde ilk otuza kadar yükseldi. Gilmourayrıca, topluluğun FlovvMotion albümündekibazıparçalardagitarçalmıştı. 1977 'de Traffic topluluğunun iki eski üyesi, Reebop Kwaku Baah ve Rosco Gee'nin katılmasıylaSawDelightbaşlıklıalbümlerini gerçekleştirdiler. Saw Delightbiranlamda, Stockhauscn'in Tclcmusik adlı metakolaj yapıtıylabaşlattığı "tüm dünyanın müziğini yaratma"projesininuzantısıydıvedinleyiciye.bu avantgard bestccinin düşüncelcrinin Can müziğindeki yansımalarını duyabilmc imkanı veriyordu. Çünkü gerçekten, Can'in yarattığıdaBatıDoğukaynaklarını kaynaştıran.bunlararasındadiyalogkuran, tınılan çoğaltan, diyalojikbirmüzikti. 1978'dc Out Of Reach albümü yayımlandığında kurucu üyclerden Czukay topluluktanayrılmıştı. Kısa bir süre sonra topluluğun dağıldığı resmen duyuruldu. Fakat, Can'in öyküsü vedolayısıylamüziği henüzbitmcmişti Paradoksal görünebilir, ama doğru: Avrupa avantgardizminin doruğunu temsil eden Stockhauscn günümüz popüler müziğini derindenetkiledi. Bu müziğin geridebıraktığımız son yirmi yıl içinde geçirdiği değişimlere(dolaylıyoldandaolsa)önemlikatkılarda bulundu. Bugün elcctronica, techno, ambient adlany la bi linen türlerin gelişmesinde ve sample, loop, synthesizcr, ses filtrelcri, bulunmuş sesler gibi değişik teknik ve araçlann popülermüzikteyaygın olarak kullanılmasında Stockhausen'ın büyük payı var. Bu katkılarından dolayı ona önce Beatles şükran borcu ödedi. Sergeant Pepper's Lonely Hearts Club Band albümünün kapağındaki ünlüler arasında ona da yer verdiler. Stockhausen 1967 yılında Kaliforniya'da, (Paul Gri ffiths' i i zl eyerek söyleyecek olduğumuzda) tam o sırada doğmakta olan yeni anarşizmin cografyasında yaşamış, orada seminerlervermişti. Seminerlerini izleyenler arasında Gratefiıl Dead'in iki üyesi, Jerry Garcia ve Phil Lesh de vardı. 1967 yılını yeni anarşizmin yurdunda geçiren Stockhausen, Avrupa'nın bellibaşlı kentlerinin öğrenci gösterileriyle sarsıldığı Mayıs 1968'de Köln'deki evinde açlık grevine başladı. Politik nedenlerle değil... O günlerde kansının Amerika'dan dönmesini bekUyordu; fakat Mary dönmek bir yana, ilişkilerinin bittiğini ve aynlmaya karar verdiğini bildiren bir mektup göndcrdi. Stockhausen telgraf çekerek, mektup yazarak Mary'y i geri gelmesi için ikna etmeye çalıştı. Başaramayınca açlık grevine başladı. Ikinci günün sonunda birkaç doğaçlama önerisi içeren bir metin yazdı; dördüncü günün nihayetinde ise piyanonun önünc oturdu, tek bir nota çaldı. Açlık grevi yedi gün sürdü ve bu deneyimden bir "sezgisel müzik" örneği loan Yeni Günden (Aus den Sicben Tagen) doğdu. (Stockhausen, doğaçlama yerinc "sezgisel" sözcüğünü tercih ediyor). Stockhauscn'in müziğindeki gizemcilik boyutu büyük ölçüde.onunözeltarihinden ve Ikinci Dünya Savaşı deneyimlerinden kaynaklanıyor: 1932 yılında ağırruhsalbunahm geçiren ve akıl hastanesinc yatırılan annesi, Naziler'in Aryan ırkını akıl hastalan da dahi 1 hcr türlü "sağlıksız" unsurdan anndırma politikalannın kurbanı olmuş, öldürülmüştü. Savaşyıllarındasedyetaşıyıcıhğı yapan yeniyetme Stockhausen, yıkıntılann altından çıkarak ambulansataşıdığı yaralıların yüzlerinde çok yaklaşmış ölümün dehşetini görmüştü. llkgençlikyıllannıntrajedisi ve ölümlere tanıklık onun ruhsal dünyasında derinbirgizemciliğinköksalmasınayolaçtı. Stockhausen'in yapıtlannı bircr "yapı" olarak değil, birer yapılandırma sürcci olarak nitelemek daha yerinde olur. Bu süreçlerde her "an" (moment) uzun bir yolculuğun bir durak ya da istasyonu olarak değil; bir sonsuzluk, sınırsızlık olarak yer alıyor. Tınıların tüm dinamiği meditatif bir uzunluk ve derinlikleerişilmez,ulaşı]mazolanaolabildiğince yakınlaşma yolunda seferbcr edilmiij. Can' in müziğindeki o henüz bitmemişlik.noktalanmamışlık, Stockhausen'in "bir yapılandırma süreci olarak müzik" anlayışınınyansımasıdır. yapıtınıbestelediğigünlerde,"Tınılarherşeyi yapabilir. öldürebilirler bile" demişti. Czukay'ın Can müziğinde varlığına dikkat çektiği, yabanıl gitar sesleri ve detaylandırıcı syntheziser ile kucaklaşan o "öldüren ritm" (Mörderrythmus) bir diğer Stockhausen etkisiydi. Can'in "metamüzikal yapı" kuran bir doğaçlama (emprovizyon)kolektivitesi olduğunu da söyleyebiliriz. Tıpkı Henry Cow ve AMM gibi, 1968 yılında Cambridge öğrencisi genç müzisyenlercekurulan Henry Cow, Prag Bahan 'nı desteklemek amacıyla muhalefetiçinRock(RockForOpposition)kampanyasına öncülük etmişti. AMM ise, doğaçlama tekniğini avantgard müzisyen CorneliusCardevv'inMarksistMaoistdüşünceleriyle buluşturdu. Sözcüğün hem politik, hem de müzikal anlamlannda "progressive" olan topluluklann davulculannın, Chris Cutlcr (Henry Cow) ve liddie Prevost'un (AMM)aynızamandasıkıbirerkuramcıolduklarını ve müziğe politik yaklaşımlannı yazılanylaaçıkladıklannıbelirtelim. Can'in özgün kadrosu, vokalde Malcolm Mooneydedahil, 1987 yılında yeniden bir araya geldi ve tam iki yıl sonra Rite Time albümü yayımlandı. 1991'deWimWenders'in Dünyanın Sonuna Kadar filmi için birparça kaydettiler. Geçen aylarda ise Can remixlerinden oluşan ve Sacrilege (Kutsala Saygısızlık)başlığını taşıyanyeni bir albüm çıktı. Vurgulamak gerekiyor: Can'in müziği değişik dünyalara açılan, çift yönlü bir trafikle bu dünyalara gidişgelişi sağlayan bir sonik alan.Tamamlanmış,noktalanmış değil. Henüz üzerinde çalışılan, ayıklanmayı bekleyenbirmüzik. Sonsuz remixedilebilir. Yeni albümdeki "Unfinished" adlı, davul ve bas bazında yeniden kanştın lmış, kaynaştırı Imış parça Can müziğinin hem tamamlanmamışlığını vurgulaması, hem de bu müziğin sonsuzcaremixcdilebilmekapasitesini kanıtlaması bakımından ilginç bir örnek . (Sacrilege, Mute adlı bağımsız bir plak şirketince yayımlandı. Aynışirket Can kataloğunu oluşturan bütün albümlerin CD formatındayeni basımlannı yaptı. Can'in albümlerini Mute'unTürkiye'detemsilciliği yapan Kod Müzik 'ten temin etmek mümkün. Kod Müzikevi, Bcyoğlu Atlas Pasajf nda). ^ 19 FAUST'UN BAŞKALDIRISI Bir diğer önemli krautrock topluluğu Faust ise, bir süre gazetecilik de yapmış olan prodüktör Uwe Nettlebeck'in manevi desteğiyle 1960'ların sonlarında kurulmuştu. Hamburg'da, yeniden düzenlenerek stüdyoya dönüştürülmüş eski bir okula yerleşen Faust üyeleri basına yaptıkları ilk açıklamada, "Mayıs 1968'in ruhuna bağlı" olduklarını vurguladılar Endüstriyel müziğin öncüsü Faust, alışılmış rock enstrümantasyonunu bozuyor, sesleri müzikal olmayan aletler (çalgılar değil) arasında bölüştürüyor. Taş delgileri, demir dövmede kullanılan çekiçler, balyozlar, çimento karıştırıcıları, otomatik kumar makineleri, büyük gonglar 1973 yılında yayımlanan Faust Tapes albümü, topluluğun Ingiltere'deki bir hayranının çeşitli konserlerde ve bütünüyle amatörce gerçekleştirdlği kayıtlardan edite edilmiş bir sonik kolajdı. Virgin plak şirketince çok düşük bir fıyata (sadece kırkdokuz pens) satışa sunuldu. Faust, New York'lu avantgard besteci Tony Conrad ile ortak çalışmalar da yaptı. 1972'de yayımlanan Outside The Dream Syndicate albümü bu çalışmaların sonunda doğdu. Faust, "başkaldırı performansı" olarak niteleyebileceğimiz konserlerde kiml zaman dinamit patlatıyor. Fakat bunu salt kathartik bir eylem olarak yapmıyor. Topluluğun Fransız asıllı üyesi Jean Herve Peron bir konserde elektrikli testereyle sahnenln döşemesine, "sanat" sözcüğünün sonundaki ya da "terör" sözcüğünün başındaki "t" harfini düşürerek bunları birleştirmiş ve SANATERÖR (ARTERROR) sözcüğünü kazımıştı. Böylelikle, müziğin, öncelikle yıkım demek olduğu ve ancak kaosun uğultusunda yaratılabileceği inancını dlle getlrmişti. Faust'un "başkaldırı performanslarf'nda patlayan dinamltlerin fitilinı bu inanç ateşliyor. Adına Faust denilen bu ses saflaştırıcı dev, yirmi küsur yıllık bir aradan sonra 1995'de Rein başlığını taşıyan bir stüdyo albümüyle geri döndü. Topluluğun 1970'lerde çıkmış olan albümleri de bugünlerde yeniden yayımlanıyor.^ VeTokyo... Stockhausen 1960'larda, Tokyo'da elektronik müzik çalışmalarıyaptı.Buçalışmalar sonunda doğanTelemusik'dc ruhsal bir buluşma ve kaynaşmay la "tüm dünyanın müziğini" yaratmak istemişti. Amazon kabilelcrinin nağmeleri, Bask köylülerinin şarkılan, Macarhalkmüziği,Gcmelanmüziği,Japon tapınaklarındaki törenlerin müziği, gonglar, ziller, Victnam'ındağlıkyörelerinden sesler, elektronikpasajvcmodülasyonlar... Değişik ülkelerin ulusal mars.larmı, bunların yapılarını bozarak, bir araya getirdiği, birbirine eklemlediği, ardardalık kurduğu ve böy lelikle ulusların kardeşliğini vurguladığı Hymnen'de ise ulusal sınırları ve önyargılan aşan bir "metamüzik", çok farklı dünyalara açılan "büyiik diyalog" müziğini gerçekleştirmişti.TelemusikveHymnen'cegemen olan başka dünyalara açılabilme kapasitesi Can' in tamamlanmamış, henüz noktalanmamış, nihayetsiz müziğinde de vardı. Stockhausen, Inori adlı dramatikmetafizik Can grubunun üyeleri ilk kuruldukları yıllatda.