Katalog

LJL 1997. SAYI 60fl 11 Hermitagc Mikesi'nin pencerelcrindcn; yüzyıllık.ikiyüzyıllıkeserlerinsapasağlam ayaktadurduğu görülüyordu. Meydanlara yeni bir taş bilc dikilmcmıştı. Komünistler, 80 yıl boyuncaşchrin bütün güzelliklerini korumuşlardı. Saçları kırlaşmış şık vc havalı rehberimiz, bir kcz dahabcnzer bir söz cdince dayanamadım: "Türkiye, y ıllardır o sızin çok bcğcndiğiniz kapıtalistler tarafından yönetılıyor. Komünistler de ülkcmızin hapispanclerindc çürüdü. Bizim ülkemizdc bırakın birkaç heykel ve tablo yitirmcyi, şehirlenmiz mahvoldu, yokoldu,"dcdim. St.Petersburg'abaktım vc Istanbul'u düşündüm. Kapitalistlerın Istanbul'a yaptıklarına baktım, St. Petersburg'un yüzlcrceyıldırdeğişmeyen silüetini yeniden seyrcttim. lstanbul'un üçtc biri kadar nüfusa sahip vc büyük bir ekonomik kriz içindcki St.Petersburg'daşuanda 16tiyatrotemsil veriyor. Kent, 80 kilomctrelik bir mctroya sahip. Ayrıea tramvay la ulasım sürüyor. Bütün şehır merkezi sistcmlc ısınıyor. Su veelektrik sorunu yok. Kenttc yemyeşli ağaçlarla süslü 60 park yer ahyor vc kişi başına 37 mctrekarc yeşil alan düşüyor. Bu rakamlarla lstanbul' un rakamlarını karşılaştınrsak rehbcrin pek de haklı olmadığı anlaşılıyor. adlanyla St.Petersburglular, komünizm yenilgiye uğrasa da ellerinde kızıl bayraklar Nevski Bulvan' nda y ürüyorlardı. Şehrin birçok yerindekomünistlerin kızıl bayraklandal galanıyordu. Mahir'in öldürülmesinden 25 yıl sonra Nevski Bulvar'ında yürüyeceğim, o ünlü beyaz gccelerde onu anacağı m ı ne o, ne de ben düşüncbilirdik. Sovyetlenn kapitalizmin hegemonyası altınadüşeceğini isc hayal bile cdemezdik. Petersburg, bütün yoksulluguna rağmcnbir rüya sjchri. N ice büyük sanatçı ları n cscrlerini ilksahnclcdiklcriMarinskıTıyatrosu, bütün ihtişamıylaayakta.ÇariçeKaterına'nin, Büyük Petro'nin hcykclleri, Hermitagc Müzcsi 'nin içindeki ikincı kata kunılmu^ bahçe, bir tarıhiniçindedolaşıpduruyor. Şehirde sürekli Dostoycvski'ninkahramanları bırsokaktan çıkıp gelecekmis gibi bir hisse kapılıyorsunuz. Birkaç adımyürüyüncc kar!,ınızaMussorgski Opcra Evi çıkı vcnyor. Daha ne sürprizler. Petersburg'tasosyalizmin izlerini sürcbiliyorsunuz. Insanlarçeliîjmcleriçinde. Kapitalizmin vahşi rekabetinden şaşkına döntnüşler. Büyük bir zcnginlik ve rahatlık bcklcrkcn, "alttakalanıncanf'çıksınmantığıonlançarcsizliğe itmiş. Şimdi sözde çokpartili sistcm oluşmuş. Yurttaşbu sistemin içindedeğil. Her şcy kendi dısında cereyan ediyor. Sovyet sisteminin, kapıtalızmlc rekabet içinde, despotik yönetim nedeniy le içtcn içe çürümesi.bugünkü felaketlerin hazırlayıcısı olmuş. tki yıl önce Moskova'yı ilk gördüğümdeacıylasarsılmıştım.Elıncbirbiraşisesiveya küçük bir deterjan almış yaşlı ınsanlar, bunları satabilmek amacıylametrolann kapısında bckliyorlardı.Koca Sovyet dcvletininonurlu yurttaşjan bir anda büyük bir gclccck cndişesiyleyüzyüzcgelmişlerdi."Muzycmek"için kendilerini attıklan kapitalist sistem, onları ummadıklanbirçarkıniçincsokuvermişti. Bir anlamda yağmurdan kaçarken doluyatutulmuşlardı. Sovyet yönctıminin despotik, baskıcı, bürokrat yönetimi onlan canlarından bczdirmişti. Ekonomik olanakların darlığı, kuyruklar, tükctimin giderek kısılması onlan yeni arayışlara itmişti. Sovyet yönetiminekızmaktahaklıydılar. Yenibirşeyleraramalarıdakaçınılmazdı.Gorbaçovdönemı,buaçıdanbirarayışdönemiydi.Esjillikolanaklarınıyitirmcdcn, sınıftarklılaşmasınayolaçmadan.kalkınmanınvedemokrasininyeniyollarınıanyorlardi. O döncmde çok güvcndikleri Batı 1 kapita1 listlcr,Sovyetlerıköşeycsıkıştırdılarvebiran öncekapitalİ7mcteslimolmasıiçiniplericllcrincgeçirdilcr. Sovyet yönetimi umulmadık bir hı/la çöktü ve Sovyetler Birliği dağıldı. 1 Sokağı 'nda Lenin 'e rastlamak! / Nevski Hulvarı 'ndan Çayan da söz ederdi. Mahıröleli 25 yıl oldu. Onunlayaşjttık. Yıllarca revızyonist oportünist diyc suçladığımız Sovyet Komünızmi tarih olmuştu. Ama Nevski Bulvan ayaktaydı. Ikinci DünyaSavaşının Lxnıngrdd şehri çevrcsindc yoğunlaşan ünlü 9 Mayıs dircnişi hâlâ belleklcrdcydi. Şimdiki Nevski Bulvar'ında Mahir Çayan Nc alakası var diyebilirsiniz, ama ben Petersburg'un "Bcyaz Geceler"inin birinde Nevski Bulvan'nı baştanbaşa yürürken Mahir Çayan'ıdüşündüm. Nevski Bulvan,ressamlarladoluydu. Herboydan veherçeşittentablolanyla müşteri beklıyorlardı. Modern resim yapanlan da vardı, klasik yapanı da. Buradan bir tablo almak istiyordum. Arkadaşlar uyardılar. Sınırdan geçerkcn izin vermeyeccklerini söyledi1er. Otelcdöndüğümde Nevski Bulvan'nı ycniden düşündüm. Tarihe "Kanlı Pazar"olarak geçen 1905 katliamı dabu şehirde gcrçeklcşmişti. Lenin'ın birçok eserinde ve"SovyetlcrBirliği Komünist Partisi Tarihi"ndc "Kanlı Pazar" öncmli bir yer tutuyordu. Bu tarih üzerine, 1968'li yıllarda SBFsalonlannda,DEVGENÇkongrclerindeneuzuntarhşmalaryapmiijtık. Butartışmalannctkili isimlerindcnbirisi dc Kızıldere'dc katlcdilcn Mahir Çayan'dı. Nevski Bulvan'nda yürürken, birden o günlcr gözümde yeniden canlandı. Bizim için cfsancvi bir tarih olan birçok olay, bu Bulvar'ınçevresindegeçmişti. Aurorazırhlısıyinctoplarını Kışlık Saraya yöneltmiş. şekilde Ncva nehrine demırlcmişü. Birlikte dolaşlığrmız arkadaşlarıma su zırhlının önündc bir fotoğraf çektırmek istiyorum dcdiğimdc benim ıçimdcn nelerin geçtiğini onlar bilcmczlcrdi ki. Nevski Bulvan'nın komünist literatürdeayn birycri olduğunu söylcyebilirim. Mahir Çayan bu ıızun tartışmaların birinde, karşı tarafi elcştirirken devrimin zor ve tchlikeli bir iş olduğunu anlatmak için Nevski Bulvan'ndan sözetmiş, l.enin'dcn bir alıntı yapmıştı: "Dcvrim Nevski Bulvan gibi dümdüzdcğıldir. Devrimin yolu engebclidir, sarptır, çetindir." Gerçekten de V Nevski Bulvan dümdüzdü. Şehri bir ™ boydan birboya ikiye ayınyordu. Devrim isc gerçckten engelli ve çetindi. Sovyet devrimi yenilgiye uğramıştı. Şchrin hcryanından kapitalizmin reklam panolan yükseliyordu. at Sokağı sanat ve kültür merkezi gibL. Ve Moskova... Petersburg'dan sonra Moskova'yım. Moskova da dabu büyük çöküşün travması içınılc. Yoksulluk ve şaijkınlık olağanüstüboyutlarda. Ikinci gidişimdedaha farklı i/.lcniınler edındım. Ruslar, komüniianiıı kendılcn ıçin ne anlam ifadc cttiğini yeniden değcrlcndiriyor, o dönemde elde ettiklcri bırçok şeyi yitfrmenin acısını yaşıyorlardı. Komünist Partisi ycniden itibarkazanmıştı. Seçimlerdc su andabirinci parti Komünist Partisi. Ruslar, geçmişinbirdahagcridönmeycceğini biliyorlar. Zaten 1 geçmişidcycniden yasjamak istemi* 't Petersburglu aktris Nataliya Fisson, vanov 'un Mikotin 'inde oynamıştL zel Rus kızı sohah ressamına poz veriyor.