Katalog

3 AĞUSTOS 1997. SAYI 593 Gabriel Figueroa, Marco Ferreri, Bo Widerberg... Birbiri ardına ölen üç sinemacı. Figueroa görüntü yönetmeni olarak yaklaştı Oscar'a, Ferreri anarşistlerin babası sıfatıyla... Widerberg ise yepyeni bir sinema istiyordu. Ama üçünün de elleri o küçük heykelciği tutamadı. Görüntü yönetmeni Gabriel Figueroa ve Gönül Dönmez Colin. nildiğinde 90 yaşındaydı. Anarşlstlerln babası... Marco Ferreri'y i de yitirdik bu yakınlarda. Onunla anılanm biraz daha farklı. Eleştirmenleri hiç sevmczdirahmetli. 1991 Montreal Uluslararası Film Festivali basın toplantısında topumuza veryansın etmişti: "Izleyiciler daha ilgınçlcştikçe eleştirmcnler ve basın toplantıları daha can sıkıcı oluyor." "Öyleyse zahmet edip gelmeseydiniz" diye çıkış yapılınca da her şey in bir oyun olduğunu ve kendisinin de rolünü oynadığını vurgulamıştı. "Hiçbir zaman verilmemiş ve belki de verilmeyecek bir Oscarvardırkiyokluğuile ustanın büyüklüğünü kanıtlar. Öyle bir usta ki Pedro Almodovar'ın, Berlanga'nın, Bigas Luna'nın ve diğer gözüpek anarşistlerin, keyiflerince film yapan, her fırsatta'topluma ayak uydurmayan' damgasını bırakan ve başımızdan atabilmesi kulay olmayan eksantirik dahilerin babasıdır. Evet, Marco Ferreri'den söz ediyorum... Bu adam uykumuzu kaçıran, nefesimizi kesen, tüm tcmel kesinliklerin ayağını kaydıran en azından 15 film yapmıştır. Hicivli başyapıtlarında kötülük tann vergisidir,amagöktenzembilleinmez. Buz ve atcş dolu bakışlarından yansır... Ferreri çok az üetişim kuran biridir. Diğerlerinin dilini konuşmaz. Yalnız sinema yoluyla konuşur." Barbara Alberti 'nin bu sözlcri 1973 'te "La Grande Abbuffata" ile Cannes Festivali'ni altüst eden ustay ı çok iyi tanımlıyor. 1928'de Milano'da doğan Marco Ferreri sinemayı keşfeder etmez veteriner olma hevesini biryana atmıştı. Birdizi belgesel ve uzun konulu filmc yapımcı olarak imza attıktan sonra Ispanya'da gerçekleştirdiği ilk üç filmiyle hemen eleştirmenlerin ilgisini çekmişti. Sinema tarihçısi George Sadoulbu sosyal "masaF'ların Franco Ispanya'sını eleştircn önemli yapıtlar oldugu kanısındaydı. Bal ve zehir karışımı yapıtlarla kısa zamanda sinema dünyasındaki özel yerıni bulan Marco Ferrcri, 9 Mayıs 1997'de Paris'te geçirdiği bir kalp krizi sonucu yaşama veda etti. öldüğünde 69 yaşındaydı. Mercekten kayanlar YAZI VE FOTOĞRAFLAR: GÖNÜL DÖNMKZ COLİN • • • G abriel Figueroa'yı ycdi yıl önce tanımıştım. Fransa'nın Nanteskcntindeki Üç Kıta Festıvali dünyanın en önemli görüntü yönetmenlerinden olan ustaya bir saygı bölümü hazırlamıştı. Ne filmler yoktu o programda. Hele film fotoğraflanndan oluşan sergi başlıbaşınabirgörselşölendi. Sayısızödül sahibi, Oscaradayı Figueroa, Meksika'nın en ünlü yönetmenlerinden Emilio Fernandez ya da Roberto Gavaldon ileçahşmıştı. Şimdiherbiri bircrklasikolan ürünleri arasında Ferdandez'le "Rio Escondido" ve "tnci" (1947), Gavaldon'la Figueroa'ya Cannes'da ödül getiren "Macario" (1959) geliyor hemen usumu/.u. Amerikalılarladabaşarılıçalışmalanolmuştu ustanın. Örneğin John Ford'la "Firari"filminde(1947),JohnHustonilede"lguana Geceleri" (1964) ve "Yanardağın Altında" (1984) filmlerinde çalışmış, "Iguana" için Oscar'a aday gösterilmişti. Bunuel ile olan çalışmalarının ürünleri arasında, daha yakındalstanbul Film Festivali'ndeizlediğimizmüthişbirkaçyapıtda var: "LosOlvidados"(Unutulmuşlar, 1950), "El" (0,1952), "Nazarin" (1958), "El Angel Exterminateur"(Mahvedici Melek, 1962). Bu arada, "La Joven" (Genç, 1960) ve "Simon Del Desierto" (Çölün Simon'u, 1964) daunutulmamalı. 1970'lerde Clint Eastvvood'un oynadığı bazı filmlerin de kamera soruml usuydu Figueroa. örneğin "Rahibe Sara İçin Iki Katır", "Kclly'nin Kahramanları" ve "Ara". Yüzden fazla filme görüntü yönetmeni olarak imzasını atan usta özellikle bulutlara olan tutkusuylatanınırdı. "Figueroa Gökyüzü" diye bir deyim yerleşmişti görüntü yönetmeni sözlüğüne. Fransa'daki karşılaşmamızdaGabriel Figueroa 83 yaşındabırdelikanlıydı.Fotoğrafımızı çeken genç Kazak yönetmen güneşi ters tarafa alınca sabırsızlanmıştı hcmen. Öyleyaonungözü 1936'danberimercekardındaydı. Ülkesinin ünlü ressamlarının, o ışık ve renk ustalarının onubaşlangıçtanberî etkilediğinden söz etmi s>ti. Özellikle Jose ClemendeOrozco'yahayrandı. Diego Rivera ise yakın dostuydu. Bunuel'e gelince... "Los Ol vidados"un Bunuel'in en güçlü yapıtı olduğuna inaniyordu. 27 Nisanl 997'de MeksikoCity'degeçirdiği bir kalp ameliyatı ertesi kalp krizinc yc Kuzgunun sonu... Yinebu yakınlarda yitırdiğimiz bir üçüncü sinema ünlüsü de lsveçli yönetmen Bo Widerberg.Onuyalnızcafilmlerindentanıyorum, özellikle "Elvira Madigan" dan. Genç Isveçlitcğmen ile Danimarkalı ip cambazı arasındaki trajik aşkı anlatan bu film bütün dünyada romantik aşk öykiisü kadar klasikmüzığikullanışı ile detanındı, özellikle Mozart'ın No.21 Piyano Konçertosuki artık "Elvira Madigan Teması" olarak anılıyor. Ferreri'nin tersine Widerberg defalarca aday oldu Oscar'a: 1964 'tc "Kuzgunun Sonu", 1969'da"Adalen31"ve 19%'da"Tüm Haklı Olan Şeyler" ile... Ama o da Ferrcri g!bi hiçbir zaman küçük Oscarheykelinı elindc tutamadı. Son filmi, doğum kenti Malmö'de kendisinden çok daha yaşlı öğretmeniyle aşk yaşayan bir delikanlının gerçek öyküsüne dayanıyordu ve öğrenciyi oğlu oynamıştı. lsveç'e Fransız Yeni Dalga akımını getirdiği söylenen Bo VViderberg'in hemşerisi Ingmar Bergman'la arası hiç iyi değildi. Onun için Bergman, diğer ülkelerde Isveç kültürü ile ilgili yanlış varsay ımların üzerine gıderekyabancılarınekmcğineyağsürüyordu. Yepyeni bir sinema istiyordu VViderberg^ güncelkonulan,birkenaraitilmiştoplumsar temalan işleyen bir sinema. Onun için'Tanrı acaba var mı, yok mu?"dan daha önemli konularvardıırdelenccek. g Uzün bir hastalıktan sonra 1 Mayıs* 1997'de gözlerıni kapayan Bo VVidcrbcrg 66 yaşındaydı.^ Marco Ferreri eleştirmenleri hiç ama hiç >>evmedL 9 Mayıs 1991"de bir kalp krizi sonucu öldii...