Katalog

n dn modcm tarihimizde bu kadar öncmli bir rol oynamadığını rahatlıkla iddiaedebiliriz. Bu rol sadccc bizım tanhimizle sınırlı dcğil. Avrupa'nın tarihinc cklemlcniyor. Istanbul'un larihscl bakımdan bir köprü olduğu, Asya ile Avrupa'y ı birleştirdiği ne kadar doğru isc, Selanik 'in gcçmiştc batının doğusu ve doğunun batısını birleştirdiği de o ölçüde doğnı. Selanik bu yıl Avrupa'nın kültür başkenti olmanın onurunu yaşıyor, bu manevi ödülün tadımçıkanyoramaacabakcndikültürünün birbülüınüne haksızlıkctmiyormu? Günümüzde Selanik hakkındabasılan broşurierde, tanıüm kitapçıklannda kent tarihinin 14501912 yıllan arasında kalan koskoca bölumüileilgilitekbirsatırbulmakolasıdeğil; lesadüfcn bir şeylere rastlamrsa, bunlar da olumsuz, tcrs yargılar... Selanik'in tanhscl Müslüman mahallcsi, kcnt merke/.ine tcpeden bakıyor, yamaca yayılıyor. Hızlıkapitalistleşmeninvckentmerkczindcki aşın yoğunlaşmanın tahribatı burayadahaazulaştıgı içinTürkMüslüman mahallcsi günümuzdc iy i durumda. Ancak kimi Yunanlılarburanın gcçmişini unutturmak için ellerindcn geleni yapıyorlar. Camiler, Osmanlı Selanik'ininolmazsaolmazalametifarikalan (simgcleri) kentin dokusu ilc etlc tırnak gibiiçiçegcçmişminareleryıkımaterkedilmiş. Selanik'tcdörtbuçukyü/.yıllıkkocabırtarihi döncmi tcmsil cdcn, iyi durumdaki tck bina, biryanı konsolosluk olarak da kullanılan Atatürk'uncvi. Yunanlılar ise Selanik'te, Rodos'taTürklslanı cserlcrinc, bızim Istanbul'daki, Batı Anadolu'daki vb. 1 lınstıyan cserlcrinc, tapınaklanna revagördüğümüzmuamelenin aynısını, belkı dc daha fazlasınıgöstenyorlar. Ama bizim ayıplanmız Yunanlı komşulanmızın ayıplarını ortadan kaldırmıyor. Bi/.im Melih (iökçck'lcrimiz, ismail Kahraman'lanmız, onlannkilerlc birliktc cl clc vcrerck, tarihi, kendi dar, sığ, bağnaz anlayışlannın içinc hapsetmeye kalkışıyorlar. Böyle yaparkcn de her şcyi yuzlcrine gö/.lcrine bulaştırıyorlar. Oysa doğrusu, her ikı tarafın bu hatalarım biryana bırakarak, tarihc, kültürc olduğu gibi sahip çıkmak değil mi? Yıkıma tcrkedilcn, yokedilcn sanatescrlcrini, mimari yapılarını onarmak üzerc yardımlaşmak değil mı? Bir şey daha; Avrupa'nın kültür başkenti onurunu taşımak, Yunanistan'a ya da Selanik yerel yönetiminc.özelsorumluluklaryüklcmeli... latanbul'dan Selanik'l düşünmek Selanik, birbiri ile iç içe yaşayan, ama son yüzyılda özclliklc büyük devletlerden kaynaklanan "Balkanlaştırma" siyasetinin sonucundabölünüp parçalanan Balkan Yanmadası'nınveMakedonyabölgesininlimanı. lstanbul'da(;oksayıda"Selanikli" yaşıyor. Çoğu ticaretle uğraşan, kimilerinin "dönmeler" adını verdiğı bu kcsım, bir bölümü Selanik asıllı olan Museviyurttaşlanmızlabirlikte Sclanik'c özel duygularla bağlı. Bunlara çok sayıda Batı Trakya ve Makedonya muhacirini (Vodinalılar, Florinalılar, Yanyalılar, Kavalalılarvb.)eklemekgerck.Diğerbirdeyişle lstanbul 'da, Selanik'le duygusal bağlar içinde yaşayan çok sayıda insan var. Selanik günümüzde sınırlarımızın dışında. Tarih böyle şekillendi. TC bunu çoktan içine sindirdi. Osmanlı fetihçiliği çok gerilcrdekaldı. Yunanistan'labazı siyasi sorunlarımı/.ın olması, Sclanik'i sevmcmizi, Selanikli komşularımıziçiniyıduygulartaşımamızıneden engellesin? Yunanlılar'ın, 85 yıl öncesine kadar Osmanlı'nın bir parçası olan bir kenti çeşitlietkınlıklerlcanarken, Osmanlı dönemini unutmuş olmalan, bir dikkatsizlik, bir unutkanlık olarak yorumlanabilirmi? Pekibi/.böylebırkutlamayıncdenörgütlemıyoru7?C'umhuriyetçiler,"dönmc"ler,Sclanikkökenlı Musevıler, Makedonya göçmenleri, solcular, tarihıne önyargısız, dosdoğru sahip çıkmaya hazır TC'lı yurttaşlar, bizler Avrupa'nın kültür başkenti Selanik'ı nedcn Lstanbul 'da anmıyoru/7 Kim mi öne düşmelı? limre Kongar hoca Kültür BakanlığıMüsteşarıolsaonaderdimizi anlatırdık. Enis Batur'un mu kapısını çalmalı? Yoksa Abdi Ipekçi ödülü Başkanı Andrcas Politakis'ten mı yardım istemcli? Belki bunlann hcpsini birlikte yapmalı! Birkentinbiryılboyunea Avrupa'nın kültür başkenti ilan edilmcsi gerçekten ne kadar öncmli; doğrusu bunu tam olarak kestiretniyorum, ama Sclanik'i sevmcnin bizim için önemliolduğunuadımgibibiliyorum...^ anik'te II. Meyutiyi't'U'iı \onrayapılungösteriler... yüzyılın haşında SelunikKordonboyu 'nu gösteren bir kartpostaLıayinin dc temcllcri Osmanlı yönetimi ve manlı yurttaşlan tarafından atıldı. Büyük kuma fabrikalannın yapımı hu döncmin •ri. Modcrn Selanik,dünyaçapında, Avruçapında ünlü Yahudi girisjmcilcrin, Allatierin, Fernande/ler'ın; Hıirriyct Meydarıda toplanan, II. Meşrutıyct'i Konak'tan ikiimctbirıası)ilaneden, linverlcrin,Talatın, Rcsncli Niya/.i beylerin kentiydi. Adı, M üslüman mahallcsinin alt tarafındaki küçük bir cvde doğan ve bu kenttc okula başlayan dcvrimci Muslafa Kcınal'in nüfus bclgcsinc düştü. Ve nihayct Avrupa'da doğan yeni bir akımı, sosyalizmi, Osmanlı ülkcsinetaşıyan dcvrimci matbaacı Abraham Bcnaroya'nın da memlckctiydi. Ankara'yı vc dünya çapında bir mctropol olan Istanbul'u bıryanabırakırsak,hiçbirkcn OSMANLI SELANİK'İ... Harita, Osmanlı adlarını ve kavramlarını kullandığına göre 1912 öncesine aıt olmalı. Rıhtıma paralel, Osmanlı'nın Vardar Caddesi adını verdiğı ana caddeye günümüzde Egnatıa Yolu (Roma Yolu) deniyor. Selanık'ın merkezı Beyaz Kule'nın hemen gerısındekı cadde, Sultan Abdülhamıt tarafından açılmış ve Hamıdıye adını taşıyor (günümüzde Etnıkı Amınıs). Osmanlı vılayet merkezi Konak açık seçik görülüyor (gunumuzde Makedonya Bolge Valiliği). Haritada görülen Türk ve Musevi mezariıkları yok olmuş, buralar iskâna açılmış. Ateşli Ittıhat Terakkı ve işçi mitinglerının yapıldığı Hürriyet Meydanı (lıman ile rıhtım caddesının bırleştığt yer) ise haritada görülmüyor. Selanik'in TürkMüslüman mahallesi tepenin yamaçlarında, Rum mahallesi Türk mahallesinin batısında, Yahudi mahallesi ve Levanten mahallesi deniz kıyısındaydı. Hızlı yapılaşma sonucunda Yahudi ve Levanten mahalleleri tumuyle yok olmuş. Yamaçlarda kalan Türk mahallesinin mımarı dokusu hızlı yapılaşmadan nasibını almadığı için ayakta ve sıvıl mımarı ana hatlarıyla korunuyor.^