Katalog

4MAY1S 1997. SAYI 580 PAZARIN PENCERESİNDEN Ozbek Paşa'nın Suudileri SKLÇUK EREZ ırmibeşotuz kere hacca gitmek nasip olmamışsa, uzaktan baktığınızda suudi Arabistan size zengin, sakin ama Ortaçağ'da geçerli bir baskı rejimiyle yönetilen bir ülke gibi görünebilir. Suudi Arabistan konusunda çoğu bu ülkenin kralı, hükümetı tarafından beslenen anglosakson üniversiteleri kürsülerinde çahşanlarca yazılmış kitapları okursanız bu izleniminiz pek değişmez. Gerçeği ancak bazı gazetelerde zaman zaman yayımlanmış haber ve makalelerden öğrenebilirsiniz: Bu ülke zengindir ama ana gelir kaynağı olan petrol gelirlerı azalmaktadır; durağan görünüşün altında sosyal açıdan fokur fokur kaynamaktadır: Halkın, gelirden hakettiği şekilde yararlanma isteğini kral ailesinden prenslerin yaşam düzeylerini bozmadan, onların çıkarlarını ırgalamadan karşılamak giderek güçleşmektedir. Bu ülkede yaşayan ve gidişi beğenmeyenlerin özellikle beğenmediklerini açıklayanların başları buyuk çapta belaya girer: Şeyh Salman Al Awda, Mekke Universitesi'nin öğretim üyelerinden Şeyh Sefr alHavvali, Riyad'daki Kral Saud Üniversitesi hocalarından Mohsen alAvaci bunlardan birkaçıdır. Bu insanlardan kaçıp Ingiltere gibi Batı ülkelerine yerleşenler de rahatça eleştiremezler Suudi rejimini... Muhammed Al Massa'ri bu konuda fazla konuştuğunda Suudiler, Britanyalılar'a, "Bu adamı sınırdışı etmezseniz uçak, ordu için malzeme vb. siparişlerimizden vazgeçeriz!" dediler ve Massa'ri Dominik Cumhuriyeti'ne sürüldü. Suudiler, ABD'de, VVashington'da Arap dilinde sürdürülen bir "talkshow"da Muhammed Massa'ri ile konuşan Hafız Mirazi'yi de işinden kovdurabilmiş, Mısır'da da Mustafa Bekri adlı bir gazeteci, Suudi rejimi karşıtlarını konu edinen yazılar yazdığından Suudiler'in başvurusu üzerine polis kovuşturmasına uğramıştır. Suudi Arabistan'da hüküm süren dengesizlikleri eleştiren Muhammed Al Massa'ri gibiler hangi zemine basmakta, rejımi hangi dayanaktan yararlanıp eleştirmektedirler? Bunlar, Suudi kral ailesini "Islm dininin ilkelerini uygulamamakla" suçlamaktadırlar! Niçin? Çünkü Suudi Arabistan'da muhalefet yapabilenlerin yararlanabilecekleri tek zemin camiden camiye uzanan din örgütüdür; başka herhangi bir dayanak noktası yoktur: Bugüne dek bu ülkenin kralları, bir parlamentonun çjereğinden Cezayir acı günler yaşıyor... bahsedenleri susturmuş ve cezalandırmış, yönetime katılacak partilerin oluşmasına da geçerlilik kazanmayacağnıı da belirten bir ızin vermemişlerdir. Bu nedenle bu ülkede anayasa yürürlüğe konmuştu. Meclis vardı muhalefet köktendinci bir muhalefet ama resmi politik faaliyet ancak Şah'ın biçiminde şekillenmektedir. Suudi rejiminin müsaade ettiği oranda ve koyduğu büyük bu iç kaynaşmalara uzun yıllar çapta kısıtlamalar içinde sürdürüîebilirdi. Bu dayanabileceği konusunda ciddi kuşkular koşullarda Sovyetler Birliği çökünce ana belirmektedir. desteğini yitiren bir Tudeh Partisi ve yine hazır bir din örgütü dışında doğru dürüst bir Bu rejim yarın öbürgün köktendinci bir muhalefet odağı oluşamadı. Şah Rejimi ayaklanma ile yıkılırsa bizim köktendincilerin çökünce de iktidar köktendincilerin elinde Suudi Kralı için gözyaşı döküp üzüleceklerini kaldı. mi sanırsınız? Suudi Krallığı'nın yöneticileri de merak etmesinler: Bunlar hemen koşa Bütün bunları bilip "Aman bu hükümet koşa gider, Suudi Krallığı yerine kurulan bozulsun da köktendincilerden kurtulalım!" Arabistan Islam Cumhuriyeti'nin yeni ya da "Erken seçim yapılsın sonrası kolay!" yöneticilerini bağırlarına basar, kutlarlar! diyenlere, böylece yobazlardan Görülüyor ki Osman Özbek Paşa'nın sıyrılacağımıza inananlara şaşmamak güçtür. Suudileri ve onların hayranı numarası Çünkü diğer Ortadoğu ülkelerinde olduğu yapanları eleştirmesi haklıdır ve bu eleştiriyi gibi bizde de köktendincileri iktidara taşıyan "Dost ve kardeş bir ülkenin büyüklerine en önemlı unsur, köktendincilerle savaşması yönelik küçültücü bir söylev" saymak bir gereken ulusal partilerimizin perişanlıkları, safsatadır! halk için herhangi bir ümit ışığı yakacak beceriyi sergileyememeleridir! Bütün bu bilgılerden bir sonuç daha Anayasayı, seçim ve partiler yasalarını çıkarabiliriz: Bir Ortadoğu ülkesinde değiştirerek, ulusal partilerimizin köktendlncileri öne çıkaran, partileşmelerine gelişebilmelerini sağlayamazsak, parti liderini ve önce ana muhalefet odağı olmalarına, eleştirenlerin siyasal geleceklerini sona sonra da iktidara taşınmalarına yol açan en erdirmek yerine, bu özeleştirilere kulak veren, önemti neden, o ülkede demokrasinin temeli böylece kendini duzeltebilen, aşabilen, olan partilerin yeterınce gelışmelerinin yenileyen sistemlerin geçerli olduğu doğru sağlanmamasıdır! »dürüst partilere sahip olmayı başaramazsak Cezayir'de de böyle olmuştur: Cezayir, biz bu çamurdan çıkamayız!^ Fransa'dan bağımsızlaştığı 1962'den 1988'e kadar tek bir devlet partısı (Ulusal Bağımsızlık Cephesi yani FLN) tarafından yönetilmişti. Bu kadar uzun süre iktidarda kalıp yıpranan bu parti işsizliğe, ekonomik sıkıntılara çareler bulamamış, rüşveti önleyememişti. 1988'de bu nedenlerle başlayan ve ülkeyi saran gösteriler, 1989'da yeni bir anayasanın hazırlanmasına yol açtı; ardından 1991 'de yapılan seçimlerde köktendinci Islami Kurtuluş Cephesi Partisi (FİS) ilk turlarda kazanmış ve bu iktidarı sakıncalı bulan ordu yönetime el koymuştu. Cezayir'de tek parti li bir rejim çökerken yapılan ilk seçimde niçin köktendinciler hemen iktidara aday olmuşlar? Çünkü bu tek partili rejim güçlü oldukça herhangi bir normal muhalefet partisinin oluşmasına, gelişmesine izin vermemiş ve rejim çıkmaza giripte partiler kurulunca bunlar olgunlaşıp ülke çapında yaygınlaşacak zamanı ve fırsatı bulamadan asırlardır varolan dine dayanan, din adamlannca beslenen, militanlarını hazır bulan parti ağır basmıştı. Iran'da da böyle olmadı mı? Iran'da 1906'da, Belçika Anayasası'ndan esinlenerek hazırlanan ancak Caferi Şiiliğin ilkelerine uyulup meclis kararlarının, ulemanın verdigi 20 kişilik listeden seçilip oluşturulan beş muctehid tarafından onaylanmadan Gezegenler arası bir cezholma am... "Barış içinde Reliyoruz " diyor Murslt 'lar. Surah Jessica Purker ile Pierce Brosnan. lı. Kcndisini"(icnçFrankci}tayn"olaraktanıtan birinin scvgilisine kara gelin rolünü uygun görmcsi oldukça doğal. "Bu tür f ilmlere hayranım. Lisa'nın beni çeken yönü de böyle garipkostümlergiymeyebayılması." Görünüşe bakılırsa, Hurton vc Lisa Maric aynı gezegeni paylaşıyorlar. tnsanlardan ıızak kalmaya özen göstcriyor ve zamanlannın büyiik bir hölümünü yolculuk ederek geçiriyorlar, "Pck fazladostumuzyok. dostolduğumuzbirkaç kişi isebizim gıbi." Peki, Burton'un nc kadarı gcrçekten de o diija vurduğu kırılgan vc sıkılgan kiijiligc sahip? 1994yılında Vanity Kairdcrgisindeyayımlanan vc onun acımasız, dahası sömürücii kişiligini gizlcmck için böylesi birgörünümc büründüğünübclirten yazı Burton'u dcrinden sarsıyor. "Hiçbir şeye, hiçbir zaman acımasızca yaklaşmadım. Oyazı insanlan çiğneyip çiğney ip sonra da tükürdüğüm izlenimini bırakıyor." Kuşkuşuz onca vurdukırdıya imzasını atan birinin kırılgan bir sera çiçcği olduğu diişünülemez. Tim Burton ilk zamanlarda böyle olduğunu, ötlceye kapılan insanlar karşısındazıvanadancıktığınıdilegetiriyor. Kısa sürede onun ürkck yönünü algılamak olanaksız. Ama,"(,'ılgınMarslflar!"dakendi köpeğininbilgisayarladaolsakafasınıacımasızca kopartmanın özünde köpeksi bir davranış olduguna inanıyor. "Bu da, köpek yılında dogduğumdan olsa gerck."^ Çeviren:RİTALIRGAN