Katalog

CUMHURİYH "TV Haberciliğinde Etik" adlı kitabı Türkçe'ye çeviren Bahar Öcal Düzgören, tartışma Türkiye'ye mi özgü yoksa evrensel mi sorusuna yanıt anyor. Ortaya çıkan sonuç şöyle: Amerikalı haberciler de önemli ctik sorunlarla boğuşuyor; ancak onlar devlet politikalarına arka çıkmak uğruna bireylere, vatandaşa, halka yönelik geri döndürülmesi olanaksız haksızlıklar yapmıyorlar. Haber ve etik "...TVmuhabirlerininkararverirkenciddı etik hatalar yaptıklan birçok örnek olay vaıdır(okadarçokkihepsiniburadasıralanıaya olanak bulunmuyor). Ancak birçok keresindcdcbıımuhahırlersorıımlu,duyarlı vemantıkcnnesnclproıcsyonellerolduklarını kanıtlami!>lardır. Bunedcnleelektronik habcrtoplamasürecindeki temel meselelcrdenbirikasıttır." Türkçe'ye"TVHabereiliğindelvtık"(Yapı Kredi Yayınları) adıyla çevrılcn kıtabın Amerikalıyazarınaaitolanyukardakialıntının en azından ılk cümlcsı, sorunlar ycrel kültürözellıklenndcnötürüfarklıolsalarbilc sorunsalin yalnızea Türkiye'ye özgü olmadığı, tersine evrensel oldugu yönünde bır izlenim de yarattığı için bir tür t'erahlama duygusuna yol açacak gıbi görünüyor. Ama çcijitli ilginç yanları olan söz konusukitabınsonunagelındiğinde, bu duygunun Türkiye açisındançok dagcrçekçi olmadığı açıkçaanlaşılıyor. Matelski'nin kitabı Jier şcyden önce, neredeysc mutlak olan basin özgürlüğiine ilişkin birınci ek maddeyi anayasasınataa 1791 yılında katmışolan Amerika Birleşik Dcvletleri'nde,TV haberciliğinde etik sorununun, gerek akademisyenler gcrek.se uygulamacılartarafındanhalen tartışılmakta olduğunu zımnen gösterdiği için ilginç.. (Bunakarşılıkmutlaközgürlük şöyle dursun, daha geçtiğimiz yıl, sahip olduğu göstermelik basın özgürlüğünü bile yitirme tehlikesiyle karşı karşıya kalan Türkîye'de, böyle bir tartışmanın, en'azından kamüoyu önünde yapılmaya başladığını söylemekdahi zor... Gerçi şaibelı birkaç olay çerçevesinde alclacele örgütlenen birkaç tartışma platformunda, konunun arasıra, birkaç giinsüreylc gündcmdetutulduğunu ınkâretmek nıümkün değil... Ama hcrkesın de bıldıği ve gördüğü gibi, olayların hızlı akışı ıçınde, sankı gündemin geçicı maddelennden birıymiş gıbi etik meselesi de türnüyle rafa kaldırılıyor.) Söz konusukıtapaynca, Amerika Birlcijik Devlctlcri'ndc basın Ö7gürliiğünün,devlcti ve kamıı kurunılannı ve kurulu diizeni ("iilkcnınböliinme/bijtiinlüğü","çakıltai}lan", "güvenlık güçleriniıı hassasiycti", "silahlı kuvvetlerindü/.eııbekçiliği",vb.bağlamlarda bile)bireye, valandaşa, halka karşı savunına baglamında ele alınmadığını da yine zımncn, ama bütün açıklığiyla gözönüne serdiği için de ilginç... Anlaşılanoki Amerikalı habercilcrin de önemli etik sorunlarla boğuştuklan oluyor; ancak onlar külliyen, mcselal;BI,CIAyadaPentagonbültenlerini aynen, ama sanki habermi^ gibi yay ımlayarak zanlılan suçlu ilan etmiyor, yargısı? infazlaıı haklı göstermcyc çalışmıyorlar; devlet politikalarınaarkaçıkınakuğrunabireylere, vatandaşa, halka yönelik geri döndürülmesi olanaksız haksızlıklar yapmıyorlar vc bu durumun tartışılmasını daha baijindanengelleyenbırtutıımbenımsemıyorlar. (Kitabın eklerı arasında bulunan ABD Profesyonel GazctccLİer Bırlığı Sigma Delta Chi'nin Haber Ahlak Yasası da zaten, " .. Kamuoyunun kamusal öneıni ve ilgisi olan olayları bılme hakkı, kitlesel medyanın en önemli görevidir...Özgürbirtoplumda basın özgürlügü, halkın devrolunamaz bır hakkı olarak korunmalıdır. Bu özgürlük, ülkc yönetimi ile kamusal vc özel kurumların eylemlcrını veaçıklamalannı tartışma, sorgulama vc karı>ı çıkma sorumluluğunu ve özgürlüğünü de içerir... üazeteciler, engellemelcrerağmen, halkın çıkarınahizmcteden haberleri sonuna kadar izleyeceklerdir. Kamuya ilişkin işlerin kamuya açık olarak yapılmasını vekayıtlarınkamu dcnetimine açık tutulmasınıgüveneealtınaalmakıçin ara vermeksızın çaba gö.stereceklerdir..."dıyor. Halbuki yıne bılındıgı gibi Türkiye'de, başta M( îK olmak üzere neredeyse bütün kamusal kurumların, neredeyse bütün eylemleri basın dahil hcrkestcn, hatta çoğunlukla TBMM 'den bılc gızlı tutuluyor. Bu yüzden Türkiye'de habercılık somut verilcrledeğıl, daha zıyade tahminlcrlc, 1989. Haygın guzeteci Hukun Bayhan.. Polis (iazeteciler Cemiyeti'ne baskında. Türkiye, gazeteei açısından en kötii puanlı ülkelerden. 5 Mayts '85 tstanbul. Guzeteci Yüccl Tunca polis saldırısı altında... spekülasyonlarla yapılabiliyor. Ve bu tahminlcrın dc Dcvlct'in, daha açık birdeyişle u7unbirsüredirTürkiye'ningerçekyöneticısi konumunda olan sivilasker ve yargı bürokrasisinin Türkiye'deyaşayaninsanlariçin uygun gördüğü düzene ters düşmemesi için önlemleralınıyor. Işın tuhafı, medyakuruluşları da ve daha datuhafı, habercilcrin bizzat kendileri de bu anlayışa toplu haldc karşı çıkmak yerine, güçlcrini, güneel politikanın daracık etkı alanı içınde yer kapmay a sarfediyorlar. Ve muhtemelen bu yüzdendir ki Türkiye, gazetccilerin kurban edildiği faili meçhulcinayetleryadagazetecılerındüşünce suçu nedeniyle hapse mahkum edılmesi gibi konularla ilgılı sıralamalarda, dünya ül Fotoğraf makineierigazeteci eylemlerinin simgesi. 1976yılında Çavuşesku 'nun İstanbul'a jfeli}inde törene alınmayan gazeteciler...