Katalog

20 CUMHURİYET DERGİ "Kazan"ın pabucu Cadı bir imge. Kadınlara yasaklanan her şeyin temsilcisi... Kadınlara yöneltilen geleneksel suçlamalarda, onun örnek ev kadını ve anne tiplcmesinin ters yüzü olarak sergilenmesi de bundan. G örünüşebakılırsa, süpürgcli cadılarartıkortalıktadolaşmıyor. Zaten süpürgey le dolaşmalanna gcrek dc yok; çünkü Internct aracılığıylaistedikleriyereulaşmalarıolası. Amerika'dayapılanbiraraştırma,çağdai}Cadılar için en öncmli şcyin hesaplama olduğunu, büyüye inanan ofis çalışanlan için bir büyü kitabı bile yazıldığını ortaya koyuyor. Bu arada "puta tapınmanın" da ABD'de cn hı/la gcliijen dın olduğu görülüyor. Nevarkı,DianePurkiss'in"The NVitchin HistoryTarihtc Cadılar" adli kıtabında da belirttığı gibi, puta tapanlarla cadılar özdeş nıtclikleresahipkişilerdeğıller. Kendilerınc cadıkimliğiniyakıştıranlar, gönülsüzdeolsa, çevre savaşçıları, doğa scverler ve "New Age"yandaşlarınınomu/larınısıvazlamak zorundalar. Çağdaş cadılık isc, tam tersine, puta tapınmanın, kimi sonradan uydurulmuş, farklı biçimlerini bir araya getirmek ve geçmişe göndermeler yapmak suretiyle ortaya çıkartılmış bir dizi inançla kendisini belli ediyor Purkıss'cgöre, farklı mczhcp vetarikatların say ısı cn az inananlar dcnli çok. Bu topluluklarayenikatılanbırkişininkafası,Gardnercilcr, Dianıkler,köktenciperiler, Iskcnderiyeciler, çah cadıları ve aile cadilan gibi sonsuzbırmezhcpkarmaşasııçindckolaylıkla karış,abıliyor. Böylesıncgörkcmlibirterimı kullanmakyerindeysc,bu"ülkücülüğü"körükleyenetmenlerarasında.peritnasallan, cadılıkla ilgılı dava dosyaları, sözlü tarih, ShakespeareveBenJonsongibilenninyazdıkları oyunlar ve insanda cadı ımgcsinin oluşmasında en az bu sayılanlar denli etkılı olan filmler, şiirler vc feminist kuram sayılabilir. Ozan Tedllughes'un "Cadılar" adlışiirindekıbüyücükadınlar, kadındüşmanıcrkcğin bir yansıması olarak karşımiza çıkıyor. Cadı damgası vurulan kadınların 20. y üzyıl öncesindeyaijananbirsoykınmınkurbanları olduğu yönündeki yaygın görüş nc denli doğru? Yapılan son araştırmalann ardından gerçcğin büyük ölçüde abartıldığı ortaya çıktı. Ozan ve romancılara esin kaynağı oluşturarak insanı son kerte rahatsız edici, erotikbirbağlamdakullanılan.kazığabağlanıp yakılan cadı imgcsi Amerika'da giderek yoğunluk kazanıyor. Hughes'un eşi yazar vc ozan Syl via Plath, şiirlerinden birinde kendisini cinsel uyarılmanın doruğunda alevler içindebir cadı olarak düşjüyor. Anne Sexton da, ateşj "alevlerı hâlâ kalçalarını yakan" doymak bilmez sevgiliye benzetirken, hcmenhemen aynı şeyi yapıyor. Amerikalı feminist Robin Morgan ise, cadılara uygulanan işkenceleri dıle getirdiği şiirinı acı dolu bir haykınşla noktalıyor: "Bize ne yaptı lar?" Cadı soykırımıgerçekte bir söylenccmi? Purkiss'inkendıaraştırmalanndan/'C'assell DictionaryofWitchcraftBüyücülükSözlüğü"ndekiistatistiklerdenböylc bir sonuç çıkıyor. Hcrikiside, lngiltere'decadılannyakılmayıp asıldıklarına ve söy lcndiği gibi işkence gormediklerine dıkkat çckiyor. lngiliz cadıavcılarıdakurbanlarınıaçlıktanöldürmck ve onlan uykudan yoksun kılmak konusunda ötckilerden gerı kalmıyorlardı; ama önce güvenilir tanıklardan "kanıt" topluyor ve cadılıkla suçlanan kadının bedeninde, yersizbir meme ucu, ya da bıiy ücüliiğe özgü bir belirti olup olmadığına bakıyorlardı. 1640'larda ülkeyi baştan başa dolaşıp cadı başına40 şilin alan iinlü cadı avcısı Gencral Matthevv Hopkıns bile, topu topu birkaç yüz cadının ölümünden sorumlu tutulmuştu. Söz konususayı hatın sayılırolmaklabirlıkte,bu uygulamaya,"yüzükıri!jik,kaşıçatık,bıyıklıvedişlekhcryaijlı kadının" cadılıkla suçlanabileceğıçekincesiylesonvcnlmişti. Cizgi romanlarda cadıların süpürgeleri üzerinde danıdan dama konan sıvri kara ş.apkalı kadınlar olarak gösterılmeleri belli bir arzunun diijavurumundan başka bir :,ey olabilirmi? Kadının dışlandığıtoplumlarda cadıların büy üsü, oldum olası, en azından güçlü olıtıaya göz diken kadını temsil etmesinden kaynaklanıyor. Böylesıbirgörüşün,yaşınıbaşını almış dul kadınlar ya da iksir kaynatıp anlamsız sözcükler mırıldanmaktan başları dcrdegirenhizmetçikızlar için degeçerli olduğunu düşünmek insana garip gelebilir Ama önemli olan, bu görüşün o ınsanlar içindebulunduklarıtoplumdakr'üstlcrine' karşı yepyeni ve ürkütucü bir konuma getir mesi. Suçlanan kadınların büyük bir bölü mününtoplumsal açıdandüşük bırkonumd; olmaları bir rastlantı değil. IV Kdvvard iU gizlice evlenmesiy le büyü yaptığı söy lentı lerinencdenolanElizabeth VVoodvvıllegib soylu bıri bile böylesi bir suçlamayla karş karşıya geldiğinde, ıstedıgını elde ederel çokki^ideöfkevekıskançlıkuyandıranbir olarak görülmüştü. Tümokuspokuslarveışeytancayöntemle rinden arındiğında cadı, gerek kendi, gerel toplumsalçıkarlaruğruna, düzenemeydaı okuyan bıri olarak karş.ımızaçıktyor. Cadı kadınlara yasaklanan her s.eyin temsılcis' Kadınlara yöneltilen geleneksel suçlamalat da, onun örnek cv kadını ve anne tıplcmesı nin ters yüzü olarak sergilenmesi bundan. V i>te bu y üzdcn cadılar, ka/anın pabucu bilgı sayarlanngehi)! iledamaatılmı^bılcolsa, fı ministolsunyadaolmasıntümo/an.ya/i ve fılm yapırncılaıının gözündc ba.^tan ç kartıcı ki'jilcrolmayı sürdürüyorlar.^ The Guardiun 'dan çevireı, RİTA LIRGA,