Katalog

16ŞUBAT 1W. SAYI569 ken, yaradılış öyküsünün reddedilmcsiydi. Darvvin'e göre insanı direkt anlamda Tanrı yaratmıyordu, mekanik güçlerin yönettiğı bir değişim sürccıydı bu. Inançları sarsılıyordu... Veinanç,kimliklcrinınogünedeğinen korunmuş unsuruydu. Darwin, bastıkları yeri ayaklarının altmdan çekiyordu. Kimliği tehdit altında olan insan ise, dogmalara sarılir, yapışırdı. Fundamentalist sözcüğünedönelim. 1910 yilında, ıki petrol mılyoneri Amerıkali'nın malı desteğıyle milyonlarca basılarak ücretsizdağıtılan bır kaç sayfalık birderginın ismiydi. Bu ılk kullanımda fundamentalizm, Incil'dc geçen mcsclclcrin dcğıştirilmeksizin insan inancının temelini oluşturmasıgercktiğini ifadcctmckiçinkullamldı. Inanılmasıgerekenlerarasındalsapeygamberinbiyolojikanlamdabirbakirctarafından dünyayagetirildiğideyenidendoğacağıda... "Bunlarbizimva/geçemeyeceğimizesaslar, "fundamenllcr' diyorlardı vesözcükzaman içindc'fundumcntalistlcr'cdönüştü.. Avrupa'da 'fundamentalist' sözcüğü ne zaman kullanılmaya başlandı? Aslında iki tarih vaı. llki, eleştirel rasyonalist felsefeci l lans Albert tarafından polemiğe yolaçacak bir anlamda kullaoıldı. Albert, gerçekliğe ıılaşmada kendi gibi radikal eleştırel düşünccyı ya da yöntemleri kullanmayanları fundamentalistolarak nıtelcmıştı.O döncmdebuıfadehıçbirgüncellıkkazanmadı. Ancak 197X ve sonrasında kavram polıtik bırzemınbulmayabaşladı. Artık radikal davranış ya da ey lem anlamı taşıyordu. Fundamentalizm,çokolumsuzsözcüklerle, ideoluji, fanati/.m, dogmatizm gibi negatif sözcüklerle eşanlamlı kullanılıyor. İslam fundamentalizminde ise sıkı ve eylemsel diııi bir inanç geliyor akla. Din insanlara psikolojik bir dengc, sağlam bir iskelet sağlayamıyor mu? Fundamentalizm, gerçek inancın kars,ıtı bir olgu. Fundamentalizmde bir insana ya da düşünceye yaklaşmak onu anlamak, onunla iletişımkurmakyatmaz. Kendini ıçtevedışta sağlamlaştırmak ve tüm gerçekliğe rağmenbunuyapmaktirfundamentalizm. Dinlerin ıki dayanağı vardır. Birı deneyimsel, biridogmatik. Buikisinibirbirindenayıramayız. Dogmalarolmazsabunlar zaman içindc tartışılır, yumus.atılırvedcğis.imeuğrayabilir ancak çekirdek anlamda yok edilemcz din dedikodu niteliği alır, deneyim olmazsa da içinden yaşamın çekilip alındığı, içinde insanınvarolmadığıbirsistemedönüşür. Hıristiyanlık bu konuda içinden deneyim unsurunun en erken çekildığı dınlerden bın oldu. Bu çok da kesın anlam taşımayan sözcük, kesinolarak ıdcolojıkbırolguyuifade etmek için kullanılıyor. ldcolo]ilerise,dinıçcrçevcdençıkmı^birtakım inançlar. Ideolojilerde ve fundamenlaliznıde ayırt edıci nokta gertüğüdurumda verdiği çaresiztepkiler olarak görülebilir. Bu çaresizlık, kişisel tehlıkeler karşısındaduyulankorkudankaynaklanmayabilir. Kişibunusomutlaştiramayabılir. Bu daha çok kişinin kimliğinin, inancının, geleceğe duyduğu güvenin kaybolmasıyla ortaya çıkan bir durum. İnsan geleceğe giden tüm yollanntıkandığını hissedebilir. islam fundamentalizmi, modernizme açılmıştehlikeli bir savaş gibi. Kendi geleneklerini korumak adına açılmış bir savaş gibi. Bu tam olarak doğru deği 1. Biz fundamentalist hareketihiçbiralanda modernizme açılmış bir savaş olarak niteleyemeyiz. Orada çokönemlibirnoktayı atlamışoluruz. Fundamentalizm, başka alanda da Islami açıdan da, modernizme dcğil, krize gırmiij modernizme, insanlara artık çare olamayan adı modernizm kalmış olan modernizme açılmış bir savaş.. Gerçek fundamentalist, yere çok daha sağlambasabilir.Geleceğiıyileştirmeyiister. Ancak bunu isterken sarıldığı mctod, dogmadırveideolojidir. Kendi içinde yaşadığı bu çelişki korkunç olmalı. Fundamentalizmi, toplumların zaaf gösterdikleri noktalar konusunda erken bir uyarıcı olarakgörmek mümkün mü? Ya da toplumların yanlış yönlere saptıkları noktaların altını çizen birer sinyal olarak? örnek olarak yeşil fiındamentalistleri alalım.Onlarpannaklarınıgeleceğımızınyarasınabastılarve insanlara ekonomikgerçekliği ispat ettiler. Toplam medeniyetın yokolmasına daha duyarlılar. Insanları sarsmak için de şok edicı o sözcüğü, 'fundamentalizmi' seçtiler. Oysa onlardaaynı hatayadüşüyorlar. Insanların şimdi modern tıptan, otomobillerden, elektronikten, bilgisayardan vazgeçmeleri mümkün mü? Herşeyebirden sırtlannıdönerlermi? İslam fundamentalistleri gibi onlar da bütün bu kaygıların varolmadığı geçmişe gitmek istiyorlar. Sizce fundamentalizmin kendisi dcğil, ona mecbur kılan günümüz koşullan kötü?... önemli olan sarılacak esasları olmak ile fundamentalist olmak arasındaki farkı kavrayabilmektir. llki gereklidir, ikincisi ise tüm açılardanbağlayıcı vezararlı.Düşüncemizi vedavranışlarımızıbelirleyenesaslarahepimiz sahibiz. Bunu anlayıp anlamamamız, bilip bilmememiz hiç önemli değil. Bunların neler olduğunu görmek önemli. Bıınlar bir takım ilkelerdir. Ekonomikbüyiimeyadarefah problemimiz kaldığı müddetçe İslam fundamentalizmi bizler için ciddı bir tehlike teşkileder. Fundamentalizmin sonaermesi, kurgulandığı tabanı ayaklannın altından çekmekle olasıdır. Budabizimkendimizideğiştirmemizden geçer.^ Çeviren:AŞKINi:LÇİ Fundamentalizm deyince akla gelen ilk isim Humeyni oluyor. çeklerin gözardı edilmesinde yatar. Bu hem dinsel hem politik ideolojiler için geçerli. Fundamentalizmin ilen aşamalanndapolitıka ve dımn grıft bir şekilde iç içe olduğu gözlemlenir. lijte islam fundamentalizminde ya dalslaıncılıkadı altında yaşananbu. Siz ayrımları ortaya koydunuz ve fundamentalist hareketleri başlatan nedenleri gösterdiniz. Bu fenomeni psikolojik olarak nasıl anlamalıyız? Insanların modernizm karş ısında duydukları kişisol korkular bu akımlara kapılınalarıııda nasıl bir rol oynuyor? Psikolojik anlamda elealındığında, insanın istemediği birsüreci yaşarken içinedüş Fundamentalizmin ileri aşamalarında politika ve dinin grift bir şekilde iç içe olduğu gözlemlenir. İşte islam fundamentalizminde ya da îslamcılık adı altında yaşanan bu. Burası da Afrika 'dan biryer. Kıtndaklaki beheğin kız olduğu buş örtüsünden belli oluyor... Yeşiller'in fıındumentulistliği ise kendilerine bu tanımı uygun görmelerinden.