Katalog

8 p» cuklardan,hergünçevrelerindegördüklerine, okulda öğrendiklerinc dayanarak doğru yerc doğrıı adları yazmalannı istermiş sonra. Giinümüzdcki uygulamalı eğitim yöntemi gibi, değil mi? Oynayarak öğrensinlerdıyeçocuklariçinoyuncaklardayapmışOberlin. Birvitrindetahtadanminyatür bir torna tezgâhı, bir yanında tornacı, öbür yanında onu scyredcn bir anneyle kızı. Ucundan sarkan ipi çektiniz mi, tornacı tezgâhı döndürmeye başlıyor. Bunun hcrncn yanında yine minyatür bir kaz kafesi; onun da ipirıi çekince, kazlar parmaklığın arasından boyunlarını uzatıp, öndeki yemlikten yemyiyorlar. Oberlin'in öğrencisi olmak istemezmiydinız? Dahaneleryapmamışki... Aynı büyüklükte iki kâğıda iki ayrı resinı çizmiş. Bu resimlcri eş say ıda ince uzun şeritler halinde kesmiş, diyelim 20 cm cnindcki bir resmi 2 cm eninde 10 şerite y ırmış. Sonra daha enli başka bir kâğıda bu şeritleri, bir birinci resitnden, bir ikinci resimden olmak üzere yan yana yapıştırmış; öyle ki bu yeni kâğıda bakılınca, her iki resim birbirinc geçmiş bir durumda görünüyor. Ardından bu kâğıdı, şeritlerin sınırlarından akordeon gibi katlamış vc akordeonun zikzakları belli olacak kadar açıpbirçcrçcveye yerleştirmiş. Buçerçeveye karşıdan dcğil de 45 derece yandan bakılınca, zikzaklara bireratlanarak yapıştırılmış birinci resmin şeritleri yan yana geliyor, resmin bütünü görünüyor. öbür yandan bakınca da bu kez öbür resim bütün olarak ortaya çıkıyor. Böyle hazırlanmış levhaları başka yerdedegörmüşsünüzdürbelki;yani benim bildiğinıbuyöntem Oberlin'in icadı dcğil. Ama bakın o, iki yandan bakılınca iki ayrı görüntünün ortaya çıktığı bu levhanın neye yaradığını nasıl anlatıyor: "Yaşamdaherkes kendini,karşısındakininyerınekoymalı,bir olayaonun baktığı yerden de bakmalı; çünkü onun da kcndisininkinden farklı bir bakış açısıolabileceğiniancak böyle anlayabilir. Bu levha insana bunu göstcriyor." Oberlin'in böyle o kadar çok buluşu var ki... Bir tanesini de bize evi gezdiren köyün genç Fransızpapazı anlattı. Oberlin bakmış, kendisi onları yararlı i^lere ne kadar yönlendirirsc yönlcndirsin, köyün erkekleri yine boş zaman buldukça oturup iskambil oynuyorlar. O da tutmuş, bu gereksiz saydığı eğlcnceyi bilc yararlı birhalegetirmek için yenı bir iskambil destesi hazırlamış. Kâğıtların her birininsırtına başka bir Fransızkralının, yadaönemlibirFransızyazarınınadını,doğumölümtarihleriniyazmış,Öyleki,ınsan oyunsırasındakarşısındakininelindetuttuğu destedc XII. Louis, Molicre falan gibi adları görüyor. Tabii XIII .ouis'nin öbür yanınınsinekpapazı.yadaMolicre'inarkasının karo onlusu olduğunu ezberleyen, rakibinin elindekikâğıtlarıbiliyor,oyunukazanıyor. Bu küçücük müzede belki bir saat geeirmiştik. lîvin avlusundan sokağaçıkınca, tam kapınınkarşısındabirçeşmcylekarşılaştık. Öyküde Lenz' in, bir gece gördüğü karmakarışık hayallerden bunalıp, kendini buz gibi suyla dolu yalağına attığı çeşme miydi bu? Üstünde yazılı 1820 tarihine bakılırsa, Lenz'ten sonra yapılmış olmalıydı. Ama hcrhalde o çeşmenin bulunduğu yere... Sabahtan beri gördüğüm onca güzellikten sonra, ben de hani nerdeyse Lenz gibi birhayal aleminde yaşar gibiydim şimdi. Kendimi onun yerine koydum, yalağına atlamadım ama, eğildim başımı buz gibi akan suyun altınatuttum.^ Not: Bu yazı ıçın şu kitaplardan yararlandım: Georg Büchner, Georg BüchnerBütün Oyunları (ve Lenz öyküsü), Adam Yayıncılık, Istanbul 1982. Georg Richter, Elsass, Vogesen, Burgundische Pforte, Nürnberg,1972. Musee Oberlin, Colmar, 1982. Cezaevinde 15 yıl yattı. Özgürlüğüne kavuşunca, "Suçsuz Bulundu" adlı bir özyaşam öyküsü yayınlandı; Daniel Day Lewis'ti "Babam lçin"de onu canlandıran. Şimdi Conlon sinemada ve yaşamını Lewis'ten geri istiyor. Lewis hayatımı geri ver! Gerry Conlon"Babam tçin"filminin gerçek Gerry'sL şiddetin nasıl yorumlanacağınıkavrayabilen Irianda'lıbirTarantinovar.'diyedüşündüm. Şiddetin yoğun olduğu bir ülkede yaşıyoruz veçağımızşiddctçağı.Filmdekiobirkaçsaatlik çalışmadan korkunç zevk aldım," diyor. Conlon, oyunculuğunu, kcndisiy le birlikte haksız yere suçlanarak 1980'de bir cezaevi hastanesinde yaşamını yitiren babasının da, eğeryaşıyorolsaydı.onaylayacağınainanıyor." Yaşıyor olsay dı mutlaka güler ve benim oldum olası kötü bir oyuncu olduğumu söylerdi," diyor. Gerry Conlon "Face" filminde "In The Name Of The Father"da kendisine nasipolmayan bir rolü üstleniyor.Ciddi bir davayı çarpıtarak bir kışıye mal cdcn "In The Name Of The Father filmine hâlâ atcş püskürüyor. "Kendimi her şeyin dışında tutulmuş gibi hissediyordum. Oysa ki, olayların daha çok içinde olmayı istedim. Yaşam öyküm elimden alınmıştı. Film korkunç işyaptı. Ama tck başına bir hücreye kapatı lmanın yalnızlığı asla yansıtılmadı. Insanın yaşama geri dönmesi ve onurunu ycnidcn kazanması konusundaki ikiyüzlülük hıç su yüzüne çıkartılmadı. Tutukluların bastırılması için onlara yasak uyuşturucular verildiğinden hiç söz cdılmcdı. Insanlığın acımasızlığıkonusundatekbirşcysöylenmedi."Conlon t'ilmden kazandığı 120binpoundu(yaklaşık34 milyarTL)altıhafla içinde tükettı.Buparanınbüyükbirbölümünü uyuşturucuya harcadı. 15 yıl boy unca cezaevinde hattada 3 pound (yaklaşık 840 bin TL) alan birinde para kavramı olmamasını çokdoğalbuluyor. Oyunculuğa atılmasının vecezaevi sonrası yaşamını konu alan birtelcvizyonbelgcselininyapıtnına destek olmasının temelinde yaşadığı varoluş karmaşası yatıyor. Sekiz yıl geçmesine karşın, kimliği konusunda pck emın değil. Psikoloj ik tedaviyi özlüyor. Kcndisini "işe yaramaz" biri olarak tanımlıyor.Onunlabirlikte yaşayanlarda Conlon'un mıskinliğinden yakınıyorlar. G erry Conlon yukarıdaduşunualıyor. Bahçede çamaşır ipine asılı bir blucin duruyor. Ayrık otları yazboyuncadallanıpbudaklanarak her yanı sarmış. Ama, gömlek ütülemenin inccliklcrini henüz öğrenememiş olan Conlon, otlan biçmeyi aklından bile geçirmemiş. Dostu Michaelelindebirfincankahveyle odaya dalıyor. "Daha ycni yeni kafasını toplanıaya çalışıyor. Birazdan burada olur,"diyor. Cîerry Conlon'unOldBaileycezaevinden yumruğunu kafa tutarcasına havaya kaldırarak çıkışının üzerinden yaklaşık sekiz yıl geçli; ama o hâlâ kafasını toparlamaya çalışıyor. Gerry, Aralık 1974'te, yedi kişinin ölümüne, çok kişinin de ağır yaralanmasına neden olan bir birahancnin bombalanması olayı ile ilintili olarak tutuklandığında20 yaşındaydı. ömürboyu hapis cezası kaldırıldığında 35 yaşındaydı. Tam 15 yıl haksızyere demirparmaklıklannardındahcbaolupgitmişti. Özgürlüğüne kavuşmasından bu yana "Suçsuz Bulundu" adlı bir özyaşamöykiisii yayınlandı; kendisinin Daniel Day Lewis tarafından canlandırıldığı "In The Namc ()f The FatherBabam için" gibi dev bir Holly wood yapıtına esin kaynağı oldu; ve bol kokainli günler birbirini izledi. Buaradadüşkırıklığıylanoktalanan bir iki aşk serüveni yaşandı; iki kez yürüyerek dünya turuna çıktı ve tazminat olarak kendisine verilen binlerce pound hızlı yaşam sonucunda bir anda uçup gitti. Gelgelelim, Conlon ataerkil Katol ik bir ailenin çocuğu olarak yaşadığımutluluğunayırdınaancak geçen yıl ilk kez bir film setine ayakbastığında varabildi. sürekli dayak yiyen IRA katili damgası vurulmuş bir adamm çıkış yol unu nasıl olup da kendi yaşamını yansıtan bir filmde bulduğunumerakediyor. Conlon' un derl i toplu, tıraşlı ve 43 yaşında olmasma karşın, hâlâ yakışıklı. Beş ay öncekokaindenneredeysekonuşamazolmuşo yıkıntıdanhiçeserkalmamış. "Filmde uyuşturucusatanbirinicanlandırmamson derece garip. Uyuşturucu kullandığım gibi, bir aralaralımsatımişlerinedebulaştım.Settebuna karşı bir savaşım vermemek benim için çok güçtü.insan cezaevinde bir şeyiöğreniyor; o da, başkalarının size küstahlık etmcsine izin vennemek." Colinfilmdekirolünden"coşkuyakapıldığını"söylüyorve"Ronan'ınsenaryosunu okuduktan sonra, 'Tanrım, işte karşımızda Gerry Conlon şu günlerde oyuncu olarak ilk kez ekrana çıkmaya hazırlanıyor. Scnaryosu Ronan Bennett tarafindan kaleme al ınan "Face" filminde ııfacık bir rol üstlenen Conlon uyuşturucu ticareti yapan vc evinde soyulan birini canlandınyor. Insan bir an durup, cezaevinde Daniel Day Letvis 'in Gerry 'sini seyirci çok sevmişti.